De werkplek: De nuttige theoretische natuurkunde van René van Roij

Veel mensen hebben twijfels over het praktisch nut van onderzoek naar de oerknal. Dat is onterecht, vindt René van Roij, hoogleraar Soft-Matter Theory bij het departement Natuur- en Sterrenkunde.

"Het is dat we een Nobelprijswinnaar hebben in de persoon van Gerard 't Hooft , maar over het algemeen wordt de theoretische fysica met haar onderzoek naar zwarte gaten en de oerknal toch vooral gezien als een tak van sport met weinig praktisch nut. Dat is volstrekt onterecht. We trekken niet alleen slimme scholieren naar de harde betavakken, maar doen wel degelijk ook fundamenteel onderzoek met direct nut.”
René van Roij gaat even koffie halen. "Met de warme lucht die van de koffie afkomt, kan ik dit ‘Stirling-machientje’ in werking zetten. Het principe van zulke warmtemachines is al 200 jaar bekend: de spontane warmtestroom tussen de warme koffie en de koude lucht wordt door de Stirling motor gedeeltelijk omgezet in nuttige beweging van een vliegwiel.”
Hij vervolgt: “Nu blijkt dat je ook energie kunt opwekken uit de spontane ionenstroom tussen zout en zoet water – dus daar waar een rivier in zee uitmondt. Uit één liter rivierwater komt dan net zoveel energie vrij als wanneer het van een 240 meter hoge waterval naar beneden zou razen. Al deze energie gaat nu verloren, maar met moderne poreuze nanomaterialen kan deze ‘blauwe’ energie echter wel geoogst en opgeslagen worden, geheel duurzaam en zonder CO2 uitstoot. De experimentele én theoretische uitdaging is nu om uit te zoeken hoe je dit zo efficient mogelijk doet. Hoewel we kunnen bouwen op analogieën met oude warmtemachines, komt er ook veel moderne natuurkunde bij kijken. Maar dit is slechts één voorbeeld van ons theoretisch onderzoek met zowel fundamentele als nuttige aspecten.”