Joop Kessels, de stille kracht van de universiteit neemt afscheid als algemeen directeur

Van scheikundestudent tot algemeen directeur van de Universiteit Utrecht. Joop Kessels is al een groot deel van zijn leven verbonden aan de universiteit. In het College van Bestuur is hij de spiegel van de gemeenschap. Vandaag neemt hij afscheid als algemeen directeur, maar blijft actief als projectleider.

Elke afbeelding in de werkkamer van Joop Kessels heeft een bijzondere geschiedenis. De grote houten ijsvogel heeft hij voor zijn zestigste verjaardag gekregen van zijn vriendin, omdat hij zo van ijsvogels houdt. De ingelijste dankbrief van de culturele studentenverenigingen omdat deze clubs mede dankzij Kessels niet hoefden te vertrekken uit Parnassos. Een grappige afbeelding van de Secretarisvogel, die zijn functie als algemeen directeur met een knipoog verbeeldt. En drie medailles van de EYOF als dank voor de UU-bijdrage aan de European Youth Festival dat in 2013 in Utrecht plaatsvond. Ook hangt er een oude kaart van Scandinavië. Bijna blind wijst hij het plaatsje aan waar hij samen met zijn vriendin een tweede huis heeft.

Joop Kessels is vanaf 2009 algemeen directeur van de Universiteit Utrecht. Hij is de belangrijkste adviseur van het College van Bestuur en zorgt dat de besluiten van het bestuur zijn weg vinden binnen de universiteit en ook uitgevoerd worden. Kessels is niet iemand die graag op de voorgrond treedt. Hij verzet vooral veel werk achter de schermen. “Die man is niet te benijden”, vertelden verschillende mensen uit zijn omgeving. “Hij maakt enorm lange dagen, kent alle stukken en blijft altijd rustig en opgewekt.” Hij neemt ook de tijd om alles nauwgezet door te nemen. Op vrijdagmiddag werkt hij graag op zijn kamer en stort hij zich op de stukken met op de achtergrond de klanken van Mozart, de Belgische volkszanger Wannes van der Velde of de Bosnische muzikant Goran Bregovic.

Op vrijdagmiddag stort hij zich op de stukken met op de achtergrond Mozart of Wannes van der Velde

Voordat Joop Kessels algemeen directeur wordt, heeft hij al een hele carrière bij de bestuursdienst achter de rug. Hij is onder meer woordvoerder van het CvB, hoofd van de afdeling Interne & Externe betrekkingen en directeur van de directie Onderwijs & Onderzoek. Vanaf 1992 zit hij bij de wekelijkse vergaderingen van het College van Bestuur waar bijna alle universitaire kwesties langskomen. Niemand binnen de universiteit kent zoveel geheimen en weet van die periode ‘hoe het werkelijk ging’ als Joop Kessels.

Zijn Utrechtse carrière begint als een ontdekkingstocht. Vanuit Maastricht komt hij begin jaren zeventig naar Utrecht om Scheikunde te studeren. Hij kijkt een paar jaar rond bij Veritas, komt later in een links studentenhuis met Vara-coryfee Cees Grimbergen, cartoonist Albo Helm en cabaretier Harrie Jekkers. Hij wordt actief bij het Kollektieve Kafee De Baas op de Biltstraat, dat eind jaren zeventig een belangrijke rol in links Utrecht speelt.

Als zijn studie ten einde loopt, vraagt hij zich af: wat nu? Met Scheikunde kun je drie dingen: Leraar worden, onderzoek doen of 'iets anders'. Hij doet de lerarenopleiding tijdens de studie, maar na een invalbaan bij een mavo in Utrecht merkt hij al snel dat het leraarschap niet zijn ding is. Er komt een functie vrij als onderzoeker. Kessels pakt deze met beide handen aan en promoveert in 1983. Hij krijgt daarna een postdocplaats aangeboden. “Maar voor mij was duidelijk dat ik niet een toponderzoeker zou kunnen worden. Ik had niet dat vuur, dat enthousiasme wat echte onderzoekers kenmerkt, zoals mijn promotor Henk van den Bosch wel had.”

Ik had niet dat vuur, dat enthousiasme wat echte onderzoekers kenmerkt

Dus dan wordt het iets anders. Tijdens zijn promotietijd schrijft hij artikelen voor het Chemisch Weekblad en Bionieuws. Dat bevalt hem en als er een vacature komt als wetenschapsvoorlichter bij de faculteit Scheikunde gaat hij daar aan de slag.

Kessels verhuist na een aantal jaar naar het Bestuursgebouw waar hij coördinator communicatie wordt. Zo beweegt hij steeds meer van communicatie richting strategie en management. “Als scheikundige leer je goed analyseren en oplossingen bedenken. Ik heb hier in mijn werkkamer ook een schoolbord om modellen te maken. Dat helpt mij om complexe vraagstukken tot eenvoud terug te brengen.”

Ook de tijd van het Kafee De Baas is heel leerzaam geweest. Dit vrijwillerscollectief was een bar en eetcafé voor Utrechtse actievoerders. De winst ging naar een goed doel. “Dat café was zo’n succes dat wij na een jaar 100.000 gulden te besteden hadden voor het goede doel. Maar hoe pak je dat aan? Hoe wijs je geld toe? Hoe controleer je dat het geld goed besteed wordt?  Hoe doe je dat met 35 vrijwilligers?“

Een studiegenoot zegt “Ik had nooit verwacht dat hij algemeen directeur zou worden. Het was zijn bescheiden jongen.”

“Het is ook nooit mijn ambitie geweest om algemeen directeur te worden”, vertelt Kessels. “Maar toen ik als woordvoerder mocht aanschuiven bij het College van Bestuur, raakte ik gefascineerd door de universiteit als groot bedrijf. En ik ben nog altijd verknocht aan deze prachtige instelling. Het geeft me energie om hier te werken.”

Ik ben nog altijd verknocht aan deze prachtige instelling

Verschillende mensen zeggen dat Kessels in het begin moeilijk te peilen is. Hij laat zich niet snel in de kaarten kijken. Zijn waarde is volgens collega’s dat hij veelal opereert als een stille kracht op de achtergrond en relatief weinig op de voorgrond treedt. Hij kan goed luisteren en verbinden. Binnen het college is hij volgens voorzitter Marjan Oudeman "een spiegel  van de gemeenschap". Iemand die de consequenties van een voornemen kan overzien en aangeeft of een voorstel  wel of niet haalbaar is. Een ander beschrijft hem als een moerasloper, iemand die zich goed kan bewegen in de stroperige massa die de universiteit kan zijn. Hij kan ook goed anderen het succes laten oogsten. Hij hoeft niet zo nodig zelf op de voorgrond te treden.

Joop neemt een slok van zijn koffie en hoort het glimlachend aan. “Ja, je moet luisteren naar wat er speelt. Anders kun je in mijn rol op de universiteit niet goed functioneren. En ik ben blij dat hier op de universiteit zoveel talent rondloopt. Het is goed om mensen een kans te bieden. En dan moet je ze ook de ruimte geven.”

Toch lijkt het niet altijd makkelijk dat je moet verkopen wat het bestuur vindt. Een oude vriend herinnert zich de periode dat het College van Bestuur onder leiding van Jan Veldhuis zichzelf een salarisverhoging had toebedeeld. Daar ontstond veel commotie over. Joop Kessels moest het bestuur in de media vertegenwoordigen. Uiteindelijk is die verhoging teruggedraaid. “Het bestuur dacht toen voor de stap steun te hebben van het ministerie. Toen bleek dat die steun er niet was, is de boel teruggedraaid. Dat is heel helder. Het was overigens wel bijzonder om voor Veldhuis te werken. Hij is iemand met een enorme drive die veel voor de universiteit gedaan heeft.”

Een andere directeur beschrijft zijn rol van adviseur als volgt: als het bestuur met een goed voorstel komt, moet je applaudisseren, komt het bestuur met een slecht voorstel, dan moet je waarschuwen. Nemen ze desondanks toch dat slechte besluit aan, dan moet je slikken.

Als een slecht voorstel wordt aangenomen, is dat besluit de nieuwe werkelijkheid

“Ik zie dat anders”, zegt Kessels. “Inderdaad juich je een goed besluit toe. En je geeft aan wanneer een voorstel tot problemen zal leiden. Maar als dat toch aangenomen wordt, is dat besluit de nieuwe werkelijkheid. Dan is dat het beginpunt en ik heb daar totaal geen moeite mee. Het is uiteindelijk de verantwoordelijkheid van het bestuur. Alleen als het je echt tegen de borst stuit omdat je vindt dat het besluit wettelijke of ethische grenzen overtreedt, moet je weigeren. Maar dan moet je ook de consequenties nemen en stoppen met je baan.”

Joop heeft nooit de ambitie gehad zelf aan de touwtjes te trekken. “Ik gedij het best in een ondersteunende rol. Je moet mij niet eindverantwoordelijke van een grote organisatie of bedrijf maken.”

De verhouding tussen wetenschappelijk personeel en ondersteunend personeel aan de UU is vrijwel constant

“Het ondersteunend personeel is belangrijk”, benadrukt Kessels verschillende keren. Daar maakt hij zich sterk voor. Hij heeft recent historicus en collega Bas Nugteren de opdracht gegeven een onderzoek te doen naar de rol van het obp op de universiteit in de afgelopen honderd jaar. Over die rol is volgens hem veel te weinig over bekend. Hij deelt de kritiek niet dat het leger ondersteunend personeel de laatste jaren enorm gegroeid zou zijn. “De universiteit is gegroeid en dan neemt ook het ondersteunend personeel toe. Maar als je het in verhouding bekijkt, is er geen groei, de verhouding tussen wetenschappelijk personeel en ondersteunend personeel aan de UU is vrijwel constant.

“Een andere reden dat je ondersteunend personeel nodig hebt, is de toenemende regelgeving. Deze samenleving wil alles vastleggen en controleren. Neem nu dat onderzoek van de onderwijsinspectie naar de declaraties van het College van Bestuur. Natuurlijk moet je als bestuur transparant zijn. Maar dit onderzoek kost uiteindelijk veel meer aan tijd en dus geld dan de grootte van het bedrag dat onderzocht wordt.”

Vorig jaar had hij een sabbatical en in die tijd heeft hij veel gewerkt in zijn Zweedse huis. “Fysieke arbeid is goed. Dat doe ik graag.” Eerder nam hij al sabbaticals om lange reizen, onder meer naar Zuid-Amerika, te maken. “Dat leert je enorm je eigen werk te relativeren.”

Dit voorjaar heeft hij de knoop doorgehakt om te stoppen als algemeen directeur. "Het wordt tijd om iets anders te doen." Vandaag neemt hij afscheid als algemeen directeur. Maar Kessels blijft wel bij de UU. Hij zal enkele projecten op zich nemen. “Het grootste verschil is dat je minder geleefd gaat worden door je agenda”, zegt Ineke van Oosten die een paar jaar geleden eenzelfde weg bewandelde.

Kessels: “Waar ik naar uitkijk is dat ik voor zaken meer tijd kan nemen. Ik krijg meer diepgang in het werk. Nu moet ik altijd heel snel schakelen over veel onderwerpen.  Voor mij zal het in het begin wel wennen zijn dat ik minder contacten heb en niet meer automatisch van alles op de hoogte ben van wat er speelt.”

Voorlopig zijn er enkele projecten waar hij zich mee bezig gaat houden. In de eerste plaats de organisatie van onderhoud van gebouwen. “Zowel in de binnenstad als in De Uithof hebben we bijzondere panden die we als universiteit graag willen houden. Hoe zorgen we ervoor dat we deze gebouwen goed worden onderhouden, aansluiten bij de wensen van de gebruikers en voldoen aan alle wettelijke voorschriften? Wat hebben we er voor over en wie is daarvoor verantwoordelijk?”

Een tweede project is duurzaamheid. Al een thema waar hij vaker mee te maken heeft gehad. “Ik hoop dat ik het programma duurzaamheid kan helpen de goede contacten te leggen, binnen en buiten de universiteit. Ook wil ik helpen de ideeën van een duurzame universiteit te realiseren.”

 

Joop Kessels wil bij afscheid UAF steunen

Joop Kessels heeft aangegeven in plaats van cadeaus donaties te willen ontvangen voor het UAF, het fonds dat vluchtelingenstudenten in het hoger onderwijs helpt. Kessels: "Ik vind het goed dat talent en ambitie een kans krijgt, en het werk van het UAF steun ik van harte steun. Zij geven vluchtelingen de kans te studeren en helpen bij het vinden van een passende baan." Wie een bijdrage wil leveren, kan geld overmaken naar rekeningnummer  NL41 INGB 0000 076300, onder vermelding van ‘INZ-2236 (afscheid Joop Kessels).

Advertentie