Alom aanwezige technologie leidt tot ethische vragen
De snelle technologische ontwikkelingen hebben grote gevolgen voor de manier waarop de mens naar zichzelf en zijn omgeving kijkt. Dat betoogde hoogleraar Ethiek van Technology Assessment Frans Brom dinsdagmiddag in zijn oratie. Maatschappelijke discussies en politieke stellingnames zijn gewenst.
“We leven in een technotoop”, zo luidde de eerste zin van de oratie van Brom in het Academiegebouw. Aan de hand van twee cases gaf het hoofd technology assessment van het Rathenau Instituut aan welke ethische vragen die technologische omgeving met zich meebrengt.
Allereerst constateert Brom dat door de digitalisering van de openbare ruimte mensen steeds meer “in het net leven”. De informatie die bankpasjes, mobieltjes en camera’s prijsgeven, zorgt ervoor dat mensen verkeren in een leefomgeving waarin alles wordt vastgelegd en nooit iets wordt vergeten. “Deze verandering vindt sluipenderwijs plaats, maar is radicaal”, stelt Brom.
Door de uitruil van digitale gegevens wordt volgens de hoogleraar één externe identiteit van een persoon gecreëerd. Die “afgedwongen eenheid” mag als een bedreiging worden gezien. “In het dagelijks leven zien mensen zichzelf vooral vanuit verschillende praktische rollen: als professional, als buurman of als partner.”
Facebook
Mensen vormen dus doorgaans een eigen identiteit door een veelheid van eigen perspectieven op het leven tot eenheid te integreren. Op basis daarvan maken zij ook hun morele afwegingen, meent de hoogleraar. Wanneer er van buitenaf een identiteit wordt geconstrueerd kan dat wrijving geven.
Ter illustratie van dit probleem liet in Tilburg een hoogleraar ooit tijdens een afstudeerbijeenkomst Facebook-foto’s zien van de aanwezige studenten, zo verhaalde Brom. “Die waren waarschijnlijk leuk in een vriendencontext, maar in de aula en met de aanwezigheid van ouders en grootouders kregen ze ineens een heel andere betekenis”.
Behalve aan privacybescherming op internet hecht Brom belang aan de mogelijkheid van individuen om op internet hun eigen identiteit te “managen”. Daartoe zouden mensen bijvoorbeeld inzicht moeten krijgen in de profielen die van hen worden opgebouwd en oude gegevens moeten kunnen verwijderen, overweegt Brom.
Klimaathandhaving
In een tweede case zoemt Brom in op de technologische mogelijkheden om de leefomgeving van mensen te veranderen en met name op de mogelijkheden om klimaatverandering en de gevolgen daarvan te beperken. Zo is al geopperd om door middel van het vrijlaten van zwaveldeeltjes het klimaat te laten afkoelen. Brom verwacht dat discussies over dit soort maatregelen zich spoedig daadwerkelijk in de politiek arena zullen afspelen.
Brom laat zien dat het aloude voorzorgbeginsel alleen niet meer voldoet in de ethische discussie hierover. Dat beginsel gaat uit van het afzien van handelingen zolang de gevolgen daarvan niet kunnen worden overzien, denk aan genetische manipulatie. “Maar klimaat-engineering richt zich op herstel van wat we eerst zelf verstoord hebben.”
Brom gaf zichzelf dinsdag als hoogleraar Technology Assessment de opdracht te reflecteren op de betekenis van technologische ontwikkelingen voor het individu en de moraal en op de publieke perceptie van die ontwikkelingen. “Hiermee verwacht ik een bijdrage te leveren aan de academische discussie in de ethiek en aan de maatschappelijke discussies en politieke meningsvorming over deze onderwerpen.”
XB