het torentje
Hevig onweer tot in oktober
"Jezelf zo laag mogelijk maken, is het advies. Maar nooit plat gaan liggen. Dan maak je te veel contact met de aarde, wat de kans op een stroomstoot vergroot. Je moet juist zo min mogelijk de aarde raken: het beste ga je gehurkt op de grond zitten, in elkaar gedoken. Met beide voeten dicht tegen elkaar, anders kan de stroom weer door het lichaam lopen van het ene been naar het andere. Trompetten en andere blaasinstrumenten, uitstekende delen die geleiden als de pest, kun je beter ook niet vasthouden. Hurk niet midden op het veld, dan ben je toch een doelwit, ga naar een plek aan de rand. Niet dichtbij de hoogste boom, zoek juist een lager punt uit. Maar schuil nooit onder een boom. Dan regen je maar nat, alles beter dan een tiende van een seconde een stroomstoot door je heen die vele miljoenen malen groter is dan wanneer je je vingers in het stopcontact zou steken: dat bezorgt je meestal al een acute hartstilstand."
Wat is onweer ook weer precies?
"Het ontstaan van onweer is een ingewikkeld proces dat te maken heeft met de verschillende elektrische lading van kleinere druppels en grotere ijsdruppels in een wolk. Als de zon het aardoppervlak verwarmt, ontstaat er een stijgstroom naar boven. De kleine positief geladen druppeltjes in een wolk sleurt deze naar boven, de zwaardere ijsdruppels met negatieve lading blijven onderaan hangen. Het ladingsverschil in de wolk, boven positief, onder negatief, wordt op den duur zo groot dat er geen houden meer aan is en er stroom ontstaat, een ontlading. Bliksem kan alle kanten opgaan. In ons gematigde klimaat gaat 80 procent van de inslagen van de wolken naar de aarde, 20 procent gaat van de ene naar de andere wolk. In de tropen is dat anders, daar blijft meer bliksem in de lucht tussen de wolken. De derde vorm zie je niet vanaf de grond, dat is de bliksem vanaf een wolk naar boven, de ionosfeer in. Vanuit een vliegtuig zou je het kunnen zien, niet als een schicht maar als rood oplichtende hemel. 'Red sprites' heet dit fenomeen dat plaatsvindt op bijna honderd kilometer hoogte."
Het onweert ook wel eens 's nachts. Dat kan geen direct effect zijn van de zon die de aarde opwarmt. Hoe komt dit dan wel?
"Dat is een typisch verschijnsel in landen aan zee en heeft met het warme zeewater te maken. In de tropen zal het nauwelijks 's nachts onweren. Toen ooit iemand van Unilever me vroeg hoe het bedrijf hun theeplukkers in Tanzania het beste kon beschermen tegen blikseminslag, heb ik dan ook gezegd dat ze het beste 's nachts konden werken. In Nederland gaat dat niet op. Vanaf augustus kun je hier 's nachts en 's ochtendsvroeg onweer verwachten. Het water in zee is in de zomermaanden opgewarmd en de nachtlucht boven land is koel. Dat veroorzaakt een zelfde stijgstroom als wanneer de zon op de aarde staat. Ik werd gisterochtend om half zeven wakker van onweer. Dat is duidelijk een onweersbui die boven zee ontstaat, dat registreer ik meteen. Als meteoroloog ben ik op dat soort dingen gefixeerd, ik volg met interesse hoe goed verschillende modellen werken om het weer te voorspellen. Zo vooruitziend kun je stellen dat we nog een hele tijd in dit weertype zullen zitten. De extreme hitte in de julimaand warmde de zee op tot een bijzonder hoge temperatuur en de huidige aanvoer van zeer koude lucht maakt het contrast nog groter. Daardoor kunnen we dit jaar tot ver in september en oktober hevig onweer verwachten."