het torentje

Antilliaanse eilanden zuigen en blazen

"De staatkundige status van de Nederlandse Antillen heeft altijd onder vuur gelegen. Het recept voor ruzie tussen Nederland en de Antilliaanse eilanden werd in 1954 geschreven. Het statuut dat destijds voorzag in onafhankelijkheid voor de Nederlandse Antillen binnen het Koninkrijk heeft nooit gewerkt. De Antillen waren formeel gelijkwaardig aan Nederland, terwijl ze dat op tal van gebieden natuurlijk helemaal niet waren.

"Elke keer dat Nederland aanstalten maakte om zich te mengen in interne aangelegenheden werden meteen de kaarten van 'de kolonisator' en 'het slavernij-trauma' getrokken. De Britten en de Fransen regelden de relatie met hun voormalige bezittingen op een manier waarbij duidelijk was dat Londen en Parijs het gewoon voor het zeggen hadden op veel gebieden. Dat voorkwam daar een heleboel problemen."

Maar waarom verandert er nu plots iets?

"Binnen de Antillen zelf groeide het verlangen om van elkaar verlost te worden. Vooral de overheersende positie van Curaçao was daarbij een probleem. Dat eiland is een stuk groter dan de anderen en heeft bovendien een incompetent bestuur dat erg naar binnen is gericht.

"Aruba werd in 1986 al een apart onderdeel van het Koninkrijk, Sint Maarten, dat zich door de inkomsten uit het Amerikaanse cruiseship-toerisme aardig zelf kan bedruipen, wilde nu ook die weg volgen. De kleinere eilanden Saba, St. Eustatius en Bonaire zijn veel te klein voor zo'n zelfstandige status. Bovendien wenst de bevolking van die drie juist een nauwere band met Nederland; zo bleek uit referenda.

"De uitkomst van de onderhandelingen met Nederland was vorige week dat het Koninkrijk vanaf volgend jaar bestaat uit Nederland, Aruba, St. Maarten en Curaçao. De drie kleine eilanden krijgen de status 'gelijkwaardig aan een Nederlandse gemeente'."

Hoe beoordeelt u deze uitkomst?

"Het is een politiek compromis. Nederland neemt de schuldenlast van de Antillen over. Hierdoor komt een einde aan het pokerspel waarin de eilandenregering de tekorten liet oplopen met de gedachte dat Nederland op enig moment over de brug zou komen. In ruil daarvoor krijgt Nederland garanties op het gebied van financiën en justitie en ook enige zeggenschap op die vlakken.

"We moeten nog afwachten hoe dat allemaal precies ingevuld gaat worden tijdens de Ronde Tafel Conferentie begin volgend jaar. Er zijn wat grove penseelstreken neergezet, het gaat nu om de details. Misschien dat de eilanden baat zullen hebben bij de nieuwe structuur. In de nieuwe situatie zal de spanning tussen formele onafhankelijkheid en afhankelijkheid in praktische zin echter blijven bestaan. De eilanden zullen hun tactiek van zuigen en blazen blijven hanteren, en daardoor is er nog steeds genoeg munitie voor gebakkelei."

Waarom laat Nederland zich dit welgevallen?

"Er zijn Nederlandse politici die de Antillen liever vandaag dan morgen aan Venezuela verkopen. Maar volkenrechtelijk is het niet mogelijk koloniën af te stoten, als ze dat niet zelf willen. Nederland zit bovendien niet te wachten op 'Surinamisering' van de Antillen. De eilanden zijn nu nog relatief rustig. Die wil je niet achterlaten als instabiele samenlevingen met een kans op militaire dreiging van binnen- en buitenaf, of als roversnesten met een welig tierende drugshandel. De Verenigde Staten zullen Nederland verdere criminalisering van het Caribische gebied in elk geval niet in dank afnemen.

"Nederland heeft net als de Antilliaanse eilanden behoefte aan stabiliteit. Daarvoor is de sociaal-economische ontwikkeling van de Antillen nodig. Een betrouwbare rechtsorde met een gedegen financieel beheer is daarbij in de ogen van Nederland van het grootste belang, want dat zijn de voorwaarden voor het aantrekken van bedrijvigheid. Als het allemaal poelen des verderfs blijven, dan moet je er tot in de lengte der dagen geld in blijven stoppen. "