'Facebook in Shakespeare past bij de boodschap'

De Utrechtse Spelen presenteren deze zomer de komedie Veel Gedoe Om Niks in een frisse formule met levend decor, dansend publiek en een vleugje Facebook. Is dat nog wel Shakespeare? Deskundige Ton Hoenselaars vindt dat je niet ver genoeg kunt gaan: “You can’t kill Shakespeare.”
In Veel Gedoe om Niks is het publiek te gast op een dansfeest en kijkt ondertussen naar een toneelspel. Live muziek van New Cool Collective wordt afgewisseld met toneelscenes in en rond de zaal. “Het stuk vindt plaats op een gemaskerd dansfeest. Ik wil het decor tot leven brengen en het publiek erin betrekken.”, zegt dramaturg Corien Baart.’ De bezoekers zijn te gast op een feest: ze krijgen bij binnenkomst een masker, kunnen hapjes en drankjes bestellen aan de bar, dansen op live muziek en mogen uitrusten op verhogingen of op de enige overgebleven tribune. En de voorstelling? Baart: “In het midden van de dansvloer staat een rond podium waarop het spel plaatsvindt, ook bewegen de acteurs over loopbruggen en tussen het publiek door.”  
Ton Hoenselaars, voorzitter van het Genootschap van Shakespeare in Nederland en Vlaanderen en hoogleraar Engels op de Universiteit Utrecht kan zich vinden in deze opzet.
“Wat ik er aantrekkelijk aan vind, is dat de dansvloer de laatste muur tussen het publiek en de personages laat verdwijnen. Op die manier is het publiek zich niet langer bewust van geen grens tussen realiteit en illusie en gaat daardoor op in het spel. Theater moet niet langer een fantasie zijn waar je naar kijkt, maar aanvoelen als de realiteit. Dat de Utrechtse Spelen een bar en muziek toevoegt, is nieuw en gedurfd en past in de samenleving van nu. Mensen kijken niet meer toe, maar willen meedoen.”
Is het nieuw dat et publiek onderdeel is van het toneel?
“Niet helemaal, het is al een paar jaar de tendens dat het publiek deel uitmaakt van wat er op het toneel gebeurt. Kijk maar naar de Romeinse stukken van Ivo van Hove. Sterker nog, al in de tijd van Shakespeare gebeurde het af en toe dat het publiek een directe ontmoeting had met de acteurs. De spelers voerden dan een maskerspel op aan het hof en nodigden het publiek uit met hen te komen dansen.”

Facebook in Shakespeare

Dynamisch en interactief, het zijn aspecten die vooral het jonge publiek aanspreken. Ook de thematiek van het stuk zal met name herkenbaar zijn voor twintigers, denkt Baart. Dit is geen toeval, want in het creatieve proces zat ze om de tafel met studenten. Ze mengde hun ideeën met de oorspronkelijke thematiek van het stuk, zodat het script met de tijd mee zou gaan. “Van oorsprong gaat het script over waar roddelen en indirecte communicatie toe leidt. Een eeuwenoud thema, maar in 2012 juist actueel.” De term (sociale) media speelt nu een grote rol. Baart: “De snelheid waarop roddels de wereld overgaan is in 2012 ongekend.  Een gerucht over iemand is nieuws voordat de persoon in kwestie zelf iets heeft gezegd.” Ze noemt de parkeergarage-kus van Yolanthe en Wesley als voorbeeld, toen de pers al bij Yolanthe’s moeder op de stoep stond voordat ze haar dochter zelf gesproken had. “We praten om het praten”, zegt Baart. Het thema komt terug in het verhaal, waar roddels leiden tot onnodig spektakel. Naast media-roddels is een actueel thema uit het stuk ‘het verschuilen van de ware identiteit’. Baart: “De maskers in het stuk zijn een metafoor voor het Facebook-profiel.”
Hoe is Shakespeare in het stuk van de Utrechtse Spelen terug te zien?
“Het betrekken van het publiek bij het toneel, dat is helemaal des Shakespeares. Hij zei zelf al: “All The World is a Stage” (As You Like It, 2/7) en deze productie nodigt het publiek uit op het toneel en noemt het even de wereld. De basistekst blijft gehandhaafd.”
Wat voor functie kan theater voor studenten hebben?
“Ik heb het nog niet gezien, natuurlijk, maar ik denk dat een van de functies ervan is dat het mensen fysiek dichter bijeen brengt. De media hebben de neiging mensen, hoe paradoxaal het misschien ook klinkt, steeds meer van elkaar te scheiden en in hokjes in te delen. In het theater, en met name in deze productie, brengen de makers ze samen.
“Een andere functie is de boodschap van het stuk. In Shakespeare’s verhaal leiden ogenschijnlijk oppervlakkige omgangsvormen, zoals roddelen en het vertellen van halve leugens, tot heftige gebeurtenissen. De sociale media hebben daar ook trekken van.”
Mogen de Utrechtse Spelen het Shakespeare-origineel wel zo veranderen?
“Experimenteren met zijn werk verwelkom ik alleen maar. Vroeger deden mensen dat niet. Tot vijftig jaar terug was Shakespeare onaantastbaar; de tekst moest exact hetzelfde blijven en de kostuums mochten niet modern zijn. Shakespeare was de held, zijn tekst was de bijbel. Gelukkig is deze zienswijze veranderd. We zijn de afgelopen tijd heel erg relaxed geworden waar het gaat om het aanpassen van Shakespeare aan een hedendaags publiek. In die toe-eigening ligt de waarde van Shakespeare voor ons vandaag de dag. Dit zorgt er ook voor dat het niet saai wordt. Shakespeare wordt er niet minder door; het is deel van een sneeuwbalproces.”
Waar ligt de grens?
“Wat mij betreft kan je niet ver genoeg gaan qua interpretatie van zijn werk. Elke vorm van Shakespeare is geldig, variërend van een stuk waarin zeer diep op de originele tekst wordt ingegaan tot een versie waarin Facebook als metafoor wordt gebruikt. Er zijn geen regels en ik maak mij daarover geen zorgen. Ik heb ooit geleerd: you can’t kill Shakespeare. Hij zit in onze genen.”
Juist daarom verheug ik mij op de premiere van deze productie. Het is zeker niet ‘Veel Gedoe om Niks’, meer eerder: ‘Veel om ons te laten nadenken over onze samenleving en het verleden van Shakespeare, dat ons een kans geeft om onszelf beter te begrijpen.’
Veel Gedoe om Niks van De Utrechtse Spelen, met onder meer Sanne Vogel, Benja Bruijning en Arthur Japin in een regie van Jos Thie en Greg Nottrot speelt van 16 augustus tot en met 6 september in de Utrechtse stadsschouwburg.

Meer informatie over het plot, speeltijden en tarieven. Lezers van DUB kunnen meedoen aan de prijsvraag en vrijkaarten winnen voor de voorstelling op vrijdag 17 augustus.