Hoogleraar UU doet onderzoek naar huishoudboekjes van gewone Nederlanders

“We weten heel veel over de geschiedenis van de officiële financiële sector”, zegt Oscar Gelderblom die onderzoek doet naar de Financiële Geschiedenis van Nederland. “Maar zodra het over de geldzaken van gewone huishoudens gaat, weten we maar heel weinig. Wat deden mensen met hun geld? Waar lieten ze het? Wat voor rol speelde het in het gezin, de familie of de buurt? Werden er boodschappen op de pof gekocht? Welke rol speelden werkgevers in die tijd? Gaven ze een werknemer weleens een voorschot bijvoorbeeld? Dat willen we graag weten.”

Voordat de banken vanaf 1960 een steeds grotere gingen spelen in het financiële huishouden van Nederlanders, moeten zij dat op een heel andere manier hebben geregeld. Gelderblom en zijn team zijn op zoek naar het antwoord. Zij hopen dat Nederlanders met hen willen delen, hoe de financiën in huis werden geregeld. “Op dat vlak vinden we alles interessant”, zegt Gelderblom. “We zoeken kasboekjes waarin uitgaven en inkomsten werden bijgehouden, loonstrookjes, aankoopbewijzen van bijvoorbeeld een huis of een auto, zegelboekjes, brieven waarin over geld werd geschreven. Deze documenten in combinatie met de verhalen die daaraan zijn verbonden, kunnen mooi bronnenmateriaal zijn voor ons historici.”

De voorbereidingen voor het onderzoek zijn begin dit jaar al begonnen. “Met interviews. Maar hoewel heel interessant, zijn herinneringen niet altijd feitelijk betrouwbaar. We weten nu meer hoe mensen tegen het fenomeen aankeken, maar wilden toch ook meer precieze bronnen zoals documenten.”

Tussen Kunst & Kitsch maar dan met waardepapieren
Samen met een programmamaker die veel ervaring heeft met publieksonderzoek, kwam het idee om de televisie te betrekken bij het onderzoek om zo een grotere hoeveelheid documenten te verzamelen. De NTR had er wel oren naar en op 20 september wordt de samenwerking officieel bekrachtigd door het ondertekenen van een contract. “Tot voor kort mochten universiteiten en publieke omroepen van het Commissariaat voor de Media niet op deze manier samenwerken, vandaar dat dit de eerste keer is. Door de samenwerking hebben we ons onderzoek veel groter kunnen maken.”

De aftrap voor het inzamelen van financiële documenten van Nederlandse is op 8 oktober in het Academiegebouw. In een setting die lijkt op die van het tv-programma tussen Kunst & Kitsch kunnen Nederlanders langskomen met hun documenten en hun verhaal vertellen. Deskundigen bestuderen de papieren en proberen ze in historische context te plaatsen. Daarnaast zijn er lezingen, is er een kleine tentoonstelling met historische, financiële stukken, een debat en een live-uitzending van het VPRO-radioprogramma OVT.

Van waardepapieren tot bankafschriften
Op 29 maart 2018 gaat de zesdelige televisieserie van de NTR van start. Vanaf dat moment kunnen Nederlanders foto’s van hun oude waardepapieren, kasboekjes, spaarbankboekjes, bankafschriften, aankoopbewijzen delen via de website Kasboekjevannederland.nl. Tot de zomer van 2018 blijven de onderzoekers via deze site financiële documenten verzamelen. Al deze documenten maken onderdeel uit van het onderzoek van Gelderblom en zijn collega’s. Zij gaan alle ingeleverde documenten analyseren. Ze hopen daarmee een beeld te kunnen geven van de manier waarop Nederlanders door de jaren heen hun financiële huishouden regelden. 

Het project is onderdeel van het Vici-onderzoek van Gelderblom The Dynamics of Inclusive Finance in the Netherlands 1750-1970 waarmee hij twee jaar geleden is begonnen. “We hebben een postdoc aangenomen die in oktober bij ons begint en 2,5 jaar de tijd heeft om aan dit onderzoek te werken.”