Eis voor meer democratisering is compleet onzinnig

Democratie in zijn huidige vorm functioneert niet, schrijft geschiedenisstudent Arthur F. Rodenburg. Ook niet op universiteiten. Als zelfs studenten niet beseffen wat er op het spel staat, dan kun je ook met inspraak niet de kern van het probleem aanpakken. 

De afgelopen weken is de (wijdverspreide?) ontevredenheid omtrent de ‘universitaire toestanden’ eindelijk boven water komen drijven. Deze ontevredenheid ging gepaard met de (vaak weinig onderbouwde) oproep tot meer democratie binnen de universiteit. De door de studenten en docenten aangekaarte problemen, die rangeren van kwalitatief slecht onderwijs tot stressvolle wurgcontracten, zijn uiterst reëel. Maar de voorgestelde oplossing die ruwweg neerkomt op een inhoudsloze kreet om ‘meer democratisering’ zal niet de beoogde resultaten behalen. 

De eis voor ‘meer democratisering’ is compleet onzinnig, democratie in de huidige vorm functioneert simpelweg niet. Een echte democratie kan pas functioneren indien het merendeel van de mens weer zelf kan nadenken en zich niet laat inpalmen door simplistische populistische retoriek of ‘politieke correctheid’. Een echte democratie functioneert pas wanneer de mens weer actief betrokken raakt bij het besluitvormingsproces van ieders welzijn en niet enkel begaan is met het verkrijgen van het nieuwste materialistische speeltje. Een echte democratie bestaat pas zodra de stemgerechtigden beseffen hoeveel er op het spel staat en überhaupt daadwerkelijk enig benul hebben van wat er gaande is. 

Het is dan ook de taak van de hoger opgeleiden om een bepaalde mate van opgedane kennis en inzichten over te brengen op dat deel van de bevolking die ervoor gekozen heeft om de samenleving op een directere manier te dienen of simpelweg niet over de middelen of capaciteiten beschikt om zich met deze 'luxe' maar eveneens belangrijke taak bezig te houden. 

Deze ‘luxueuze’ taak van ieder die betrokken is bij het wetenschappelijk onderwijs, en daarbij de geesteswetenschappen in het bijzonder, betreft het bevorderen van het algemene bewustwordingsproces om vervolgens langzamerhand dichterbij de creatie van een (utopische) samenleving, waarin de mens in harmonie met elkaar en alles om ons heen leeft, te geraken. 

Echter, een dergelijk bewustzijn is zelfs op universiteiten ver te zoeken, hoe komt dit? Het aanwijzen van een of meerdere concrete oorzakelijke problemen acht ik onmogelijk en tevens ook zinloos. Het probleem ligt namelijk niet alleen binnen de zogenaamde 'top down'-managementstructuren die enkel gedreven zijn door (direct) economisch gewin en daardoor de kwaliteit van een studie ondergeschikt stellen aan het (doorgeslagen) rendementsdenken. Dergelijke problemen zijn allen onderdeel van een veel groter probleem en enkel het oplossen/bestrijden van deze specifieke problemen zal op z’n best neerkomen op symptoombestrijding en zal in z’n slechtste geval niet eens mogelijk zijn. Dit is een veel groter probleem dat niet alleen beperkt is tot universiteiten, maar zijn invloed doet gelden op de gehele maatschappij. Een probleem dat zo omvangrijk is dat het haast onmogelijk is om met enkele woorden aan te kaarten. Desondanks zal ik een poging wagen. 

Ruwweg komt het neer op een menselijke moraal- en mentaliteitscrisis, de overdreven nadruk op materialistisch gewin, de bijna ziekelijke obsessie met het maken van economische ‘winst’ terwijl er van reële winst of vooruitgang weinig sprake meer is. Het absurde idee dat er bewust zoveel mogelijk goedkope, milieubelastende producten gemaakt worden, niet omdat het wellicht van praktisch nut kan zijn, maar puur om het maken van monetaire winst. 

Met een soortgelijke instelling kijkt men vandaag de dag dus ook naar een universiteit, en die instelling is niet beperkt tot de managementstructuren, ook onder studenten heerst er een dergelijke houding. Het welbekende idee dat je studeert om ‘’…dat papiertje te halen…’’ om later geld te verdienen, en niet langer studeert om daadwerkelijke kennis op de doen is hier een voorbeeld van. 

Natuurlijk moet er geld verdiend worden om te kunnen functioneren in deze maatschappij en uiteraard moet er doelgericht gestudeerd worden om bepaalde specifieke vaardigheden op te doen zodat je later op die manier als arts, advocaat of accountant je plek kan vinden. Maar dit betekent niet dat enkel de nadruk moet liggen op baangerichte opleidingen want met die instelling ga je ervan uit dat de maatschappij al ideaal is ingedeeld en geen kritische of vernieuwende visies meer vereist. 

Onder invloed van de grote corporaties is het huidige politieke klimaat er op gericht om de consumptiemaatschappij te handhaven. Het valt moeilijk om te stellen dat het liberale vrije-markt principe niet heeft gezorgd voor een enorme boost in onze materiële levenstandaard. Echter, die zogenaamde vrije markt is al lang niet meer zo ‘vrij’ als men zou vermoeden. Net als de markt, ondervindt ook het onderwijs een toenemende mate van afbreuk van die vrijheid. Het zogenaamde ‘efficiënter’ (goedkoper) managen van studies leidt tot keuzebeperking en simplificering wat op hun beurt weer leidt tot een gebrek aan broodnodige kritische tegengeluiden. Uiteindelijk leidt dit tot handhaving van een inmiddels corrupt systeem en dus verdere afbraak van het menselijk welzijn en de natuur om ons heen. 

Naar mate het einde van dit stuk nadert, besef ik dat voor menig lezer de oproep om verandering en anderzijds afwijzing van een democratiseringsproces mogelijk tegenstrijdig over komt. Nogmaals wil ik benadrukken dat van de 30.000 studenten die de Universiteit Utrecht heeft, slechts een klein deel begaan lijkt te zijn met de universitaire toestanden of beseft wat er op het spel staat indien er nu niks verandert. Met andere woorden; als zelfs mensen die het voorrecht hebben om te studeren aan een universiteit voor een groot deel nog niet schijnen te beschikken over een dergelijk bewustzijn dan waarom streven naar nog meer chaos, verdeeldheid en besluiteloosheid? 

Het creëren van een échte democratie kan in dit stadium enkel een ultiem streven omvatten en is op dit moment zeker geen geschikt middel om verandering teweeg te brengen. Bij deze doe ik een oproep aan die docenten en studenten die wel over dit bewustzijn beschikken om de leiding te nemen en niet te wachten op de consensus van een meerderheid. Maak uw naasten wakker, verspreid het bewustzijn. Maak gebruik van het momentum, formuleer een heldere boodschap en breng deze naar buiten. Benadruk daarbij expliciet dat deze 'universitaire' toestanden niet alleen draaien om het behoudt van zogenaamde linkse-hobby studies maar betrekking hebben op de gehele maatschappij.