Ook wetenschappers hebben maatschappelijk draagvlak nodig
Wetenschappers kunnen de werkelijkheid niet zo maar gebruiken als soort een openbaar openluchtlab, vindt Bert Theunissen. Als voorbeeld noemt hij de Oostvaardersplassen waar wetenschappers de oernatuur wilden herstellen, maar dat blijkt niet houdbaar als dieren daar massaal creperen.
Waarop is de maatschappelijke autoriteit van wetenschap gebaseerd? Ik vind zelf: een beter instrument om in lastige kwesties houvast te vinden hebben we niet. Maar dit betekent niet dat je van wetenschap kunt verwachten dat ze maatschappelijke kwesties oplost, want maatschappelijke kwesties vragen om maatschappelijke oplossingen. Wetenschappers moeten dus ook niet pretenderen dat ze dat kunnen. Dat doen ze geregeld wél, en daarmee leggen ze hun autoriteit in de waagschaal.
Mooie casus is het recente besluit dat de Oostvaardersplassen een ‘reset’ nodig hebben: een ingrijpende maatregel - langdurige drooglegging van het moeras - is nodig om de achteruit hollende rijkdom van het gebied te herstellen. Op het moment is het namelijk door het overschot aan grazers een saaie steppe; de interessante vogelsoorten die zich in de beginjaren vestigden zijn alweer vertrokken. Alleen dat woord ‘reset’ is al curieus. We zouden hier toch de natuur haar gang laten gaan en zo oernatuur terugkrijgen - natuur zonder menselijke bemoeienis? Als je gaat resetten geef je dus de mislukking van die opzet toe.
De bedenker van het oernatuurconcept, Frans Vera, stelt dat een eenmalige reset voldoende zal zijn, maar andere experts geloven daar niet in: we zullen misschien zelfs moeten blijven ingrijpen. Weer een ander zegt dat we veel te ongeduldig zijn: laat het gebied nou maar eens duizend jaar met rust, dan zul je zien dat het doel uiteindelijk wel bereikt wordt.
Vooral dit laatste idee demonstreert hoe naïef wetenschappers kunnen zijn. Stel dat duizend jaar niets doen wetenschappelijk gesproken een plausibele optie is, dan moeten dus de komende generaties Nederlands om de zoveel tijd naar massaal creperende koniks kijken, zonder in te mogen grijpen. Dat gaat gewoon niet gebeuren, dat is voor te veel mensen onaanvaardbaar. De Oostvaardersplassen zijn geen openluchtlab maar een maatschappelijk vraagstuk. Terwijl de wetenschappers kibbelen over de beste aanpak zien ze over het hoofd dat er maatschappelijk draagvlak moet zijn voor de beoogde toekomst van de Oostvaardersplassen.
Als je het mij vraagt vindt de Nederlandse bevolking het helemaal niet erg als er af en toe wordt ingegrepen, als er maar iets moois ontstaat en er geen schrijnende taferelen optreden. Hoe dan ook, nu het idee van oernatuur op de schop gaat, moeten we eerst maar eens uitvinden wat we er dan wél mee willen. ‘Reset’ suggereert een snelle technocratisch fix. Ik voorspel dat de Oostvaardersplassen nog jarenlang een maatschappelijk probleem zullen blijven. Als de wetenschap dat niet inziet, kan ze terecht het verwijt over zich heen krijgen dat ze ‘ook maar een mening’ verkondigt.