Artsen die meer willen dan geld verdienen en genezen

Studenten die in september geneeskunde gaan studeren,krijgen te maken met een geheel vernieuwd curriculum. Een groepjederdejaars studenten probeert de faculteit over te halen eenkeuzevak op te nemen dat moet gaan over artsen envredesvraagstukken. De kans dat het ze lukt, is groot. VoorzitterWillem van Vloten van de Commissie Keuzeblokken: "Wij staan openvoor alle suggesties. En deze lijkt me een heel aardige."

Als lid van Artsen zonder Grenzen naar gebieden gaan waargranaten en machetes slachtoffers maken. Of via het Rode Kruis invluchtelingenkampen werken. Een aantal studenten geneeskunde zietdaar wel wat in. In elk geval voor een paar jaar. Veel anderenspelen op zijn minst een keer met de gedachte.

Daarom moet de faculteit geneeskunde een vak aanbieden waarstudenten een beter beeld krijgen van wat er allemaal bij komtkijken: arts zijn in oorlogsgebieden. Dat vinden derdejaarsstudenten geneeskunde Dieuwke Gardien, Ilona Kleijn, ChristianeGeluk, Ineke Krabbendam en Nancy Janssen.

De vijf zijn lid van de International Federation of MedicalStudents Associations (IFMSA-Utrecht) en hielpen bij hetorganiseren van de negendaagse training Health through Peace, ditvoorjaar in Den Haag, waar tachtig studenten uit twintig landen opafkwamen.

Ze luisterden naar ervaringsverhalen van artsen die verbondenzijn aan organisaties als Artsen zonder Grenzen, Physicians forHuman Rights en de Stichting Witte Jassen, die onverzekerdepatiënten helpt.

Daarnaast discussieerden ze over casussen als: stel, je werktals arts in een oorlogsgebied. Op een dag valt er een rebel voor jedeur neer, zwaargewond. Maar diezelfde rebel heeft veelburgerslachtoffers gemaakt en maakt deel uit van een groepopstandelingen die regelmatig hulpverleners bedreigt. Help je deman?

Christiane geeft toe dat het wel erg theoretisch is om over zo'nsituatie te praten als je veilig en wel in Nederland zit. "Ik denkdat je pas echt kunt beslissen als je daar zit en de omstandighedenkent. Ik ben geneigd te zeggen, dat ik hem zou helpen. Maar als datzou betekenen dat de burgerbevolking zich tegen je keert, beslis jemisschien anders."

Asielzoekers

Behalve met oorlog, kan een arts te maken krijgen met duidelijkeschendingen van mensenrechten. In landen waar gevangenen gemarteldworden, zijn het artsen die gevraagd worden een gevangene tebehandelen en weer zover op te lappen, dat zijn ondervragers hemopnieuw gewelddadig kunnen verhoren.

Maar, zo benadrukken ze, ook voor studenten die geen plannenhebben voor het buitenland, is een training als die zij gevolgdhebben nuttig. Want ook in Nederland kun je als arts patiëntenkrijgen die lichamelijk of geestelijk geleden hebben onderoorlogen: asielzoekers en vluchtelingen. Als zij bij een arts komenen klagen over slapeloosheid, dan schiet je als arts wel erg tekortals je hen alleen maar slaaptabletten voorschrijft.

De vijf zijn boordevol plannen en goede voornemens thuis gekomenvan het congres. Dieuwke: "We willen de komende maanden een aantallezingen organiseren voor medestudenten. En we willen onderzoekenof het mogelijk is om stages te organiseren inasielzoekerscentra."

Daarnaast proberen ze hun eigen enthousiasme over te brengen opzoveel mogelijk studenten èn op docenten van de faculteitgeneeskunde. Met als doel: een keuzevak in het curriculum van destudie waarin de rol van artsen in oorlogssituaties en in gevallenwaarin mensenrechten geschonden worden, centraal staan.

Wie een dergelijk vak zeker zou toejuichen, is Bart Meijman,voorzitter van Artsen zonder Grenzen. "Van een universiteitverwacht je dat ze studenten breed vormen. Net zoals er een vakmedische ethiek is, zou er een vak 'Artsen in conflictsituaties'moeten zijn. Ook omdat onze ervaring is dat veel studenten zichinteresseren voor onze organisatie."

De afgestudeerden die zich bij zijn organisatie melden, zijnavontuurlijke types die nieuwsgierig zijn naar andere culturen.Meijman: "Ze willen meer met hun vak dan geld verdienen engenezen."

Zelf studeerde Meijman af in 1985. Hij werkte een aantal maandenvrijwillig in een ziekenhuis in de tropen en volgde daarna pas deTropenopleiding in Antwerpen. Vervolgens werkte hij bij Artsenzonder Grenzen. "Ik heb dus in de praktijk ondervonden in wat voorsituaties je als arts terecht kunt komen, als je in oorlogsgebiedenwerkt. Maar terugkijkend had ik daar best wat meer over willenhoren en nadenken tijdens mijn studie."

, 4<D "L%')+@Tussenkop=Conflicthantering

Studenten geneeskunde aan de Vrije Universiteit van Amsterdamkrijgen die kans tegenwoordig wel. 'Gezondheidszorg enVredesvraagstukken' heet het keuzevak dat zij sinds dit studiejaarkunnen volgen. Daarvoor bestond het ook al, maar toen heette hetvak nog: medische polemologie. Een naam die veel studenten nikszei. Gemiddeld vijftien studenten kwamen erop af. Dit jaar zaten 35studenten in decollegebankjes.

"De nieuwe naam zal niet de enige reden zijn voor de groteretoeloop. Studenten hebben gewoon meer ruimte gekregen voorkeuzevakken", zegt Henk Groenewegen. Groenewegen nam begin jarennegentig het initiatief voor de ontwikkeling van dit vak. Niet uithoofde van zijn specialisme - hij is hoogleraar anatomie - maaromdat hij als lid van International Physicians for SocialResponsability of Nuclear War vond dat een dergelijk ethisch vakthuis hoort in het bijzonder onderwijs van de VrijeUniversiteit.

Nadat hij een brief had geschreven aan het faculteitsbestuur,ondertekend door een aantal andere prominente collega-hoogleraren,liet het faculteitsbestuur weten dat het curriculum al bomvol zatmet verplichte vakken. Een voorstel voor een keuzevak zag hetbestuur daarentegen graag tegemoet.

Tijdens de collegereeks geven gastsprekers van Artsen zonderGrenzen en Amnesty International een inleiding. De studenten lerenmet een rollenspel wat conflicthantering betekent: in eendenkbeeldig ziekenhuis in Noord-Ierland krijgen een katholieke eneen protestantse patiënt hooglopende ruzie en is het aan detoevallig passerende arts (de student) om de gemoederen tot bedarente brengen.

Voor het vak 'Gezondheidszorg en Vredesvraagstukken' kunnenstudenten zeven studiepunten krijgen, mits ze een scriptieschrijven. Groenewegen: "In de praktijk doet eenderde van destudenten dat. De rest volgt het vak uit persoonlijkeinteresse."

Groenewegen ziet niet in waarom een dergelijk vak geen kans vanslagen heeft in Utrecht. Wel is het zaak om een of meer docentenzover te krijgen dat zij het vak willen opzetten en geven.Vervolgens moeten ze tijdig aan hun opvolging werken. "In Groningenis een dergelijk vak na tien jaar gestopt, omdat de docenten diehet vak al die jaren gaven ophielden en ze geen opvolger kondenvinden."

In Utrecht gaat in september 1999 het nieuwe curriculum van destudie geneeskunde in. In het derde en vierde jaar van hun studiekan de nieuwe lichting studenten in totaal drie keuzevakken volgen.De Commissie Keuzeblokken onder leiding van Willem van Vloten,dermatoloog, is de komende maanden bezig met het samenstellen vaneen pakket keuzevakken.

Van Vloten: "Gezondheidsrecht en toxicologie zijn twee vakkendie al op ons lijstje staan. Zo'n vak als u nu noemt, klinkt me alseen aardig idee in de oren. In dit stadium is elke suggestiewelkom. Als de commissie ertoe besluit dat dit een geschiktkeuzevak is, dan gaan we zelf op zoek naar een vakgroep die het wilontwikkelen."

Groenewegen, van de Vrije Universiteit: "Mocht de UniversiteitUtrecht meer willen weten over hoe wij ''Gezondheidszorg enVredesvraagstukken' hebben opgezet, wil ik best een keer langskomen." En de huidige derde- envierdejaars die niets zullenmeemaken van het nieuwe curriculum en toch zo'n vak willen volgen?Mogen die naar de VU komen? Groenwegen: "Ja hoor. Op voorwaarde datwe plaatsen over hebben."

Karin Alberts