De tegendraadse theologie van studentenpastor Henk Janssen: 'We moeten het bijbelverhaal niet laten dichtslibben'

De tegendraadse theologie van studentenpastor Henk Janssen: 'Wemoeten het bijbelverhaal niet laten dichtslibben'

"Ik ben geen missionaris", voegt hij er snel aan toe. "Alsmensen gefrusteerd zijn over de kerk, vind ik het best dat ze eruitstappen. Maar dan wel met een goed afscheid. Anderzijds: het isnatuurlijk ook fijn om te merken dat mensen zich bij de kerk thuisvoelen. Waar het echter uiteindelijk om gaat in hetstudentenpastoraat is mensen te helpen hun eigen weg te vinden inlevensbeschouwelijke zaken. Dat hoort ook bij de studentenperiode:je eigen weg ontdekken, keuzes maken en er dan ook voor staan.Jammer vind ik het alleen, dat de huidige studie door tempo- enprestatiebeurs daar nog zo weinig ruimte voor geeft. Quaverdiepingsmogelijkheden dreigt de universitaire blik verengt teraken tot die van een huishoudschool."

Tijdens zijn eigen theologie-studie in Utrecht heeft HenkJanssen zich vooral toegelegd op het Oude Testament en de Joodsetraditie. "Wij kunnen alleen goed christen zijn als we onzetraditie kennen, en de Joodse maakt daar beslist deel van uitvanwege de grote rol die de 'stenen des aanstoots' in die traditiespelen. In ieder levensverhaal kom je die 'stenen des aanstoots'ook tegen; je moet ze leren hanteren. Via de Joodse traditie kunnenwe de blinde vlekken in onze eigen traditie op het spoor komen.Vaak betekent dat: zien dat het ook anders kan. "

In de ogen van de uit het Limburgse Venray afkomstige Janssen isde bijbel een 'dwarsliggend' verhaal. "Het heeft iets tegendraads.Waar we momenteel de mond vol hebben van normen als jong, dynamischen mooi, daar kom je in de bijbel opeens het verhaal van Sarategen, bij wijze van spreken een heldin in een bejaardenhuis die opzeer hoge leeftijd nog een kind krijgt. Daaruit kun je leren: hetis niet altijd zoals het lijkt te moeten zijn, het kan ook anders.Iedere keer weer opnieuw."

Dat is ook wat Janssen lijkt te bedoelen met "we moeten hetverhaal niet laten dichtslibben". Het bijbelverhaal kan telkensweer gelezen en geïnterpreteerd worden, vanuit de wereld, decultuur of de samenleving waarin je leeft. "Ik sta voor honderdprocent met beide benen ín dewereld, maar ik ben niet v'n dewereld. Als die wereld mij een 24-uurs economie wil opdringen, danga ik op zoek naar een tegendraads verhaal. Het kan immers ookanders. Mijn maatstaf haal ik niet uit wat 'men' of 'de wereld'vindt, maar van elders."

Het lijkt of de scheidend studentenpastor hier een soortrebellerend geloof predikt, wars van de wetten en conventies die dekerk ons wil opleggen. Maar, vertelt Janssen, "ik heb geen enkelefrustatie bij het feit dat ik katholiek ben of bij die kerk hoor.Maar dat lidmaatschap weerhoudt mij er niet van om tegendraadsebeslissingen te nemen. Ik hoop op het juiste moment integerebeslissingen te kunnen nemen en daarvoor ook verantwoordelijkheidte kunnen dragen. Als ik kritiek heb, dan uit ik die - niet viaslogans of demonstraties, maar via een brief -, op de plek waar diekritiek thuishoort. Maar voor mij is de kerk niet een safariparkwaarin nog een paar gekken rondlopen. Ik wil er graag deel vanuitmaken."

Sterker nog: ondanks de verboden op homoseksualiteit, de vrouwin het ambt, geslachtsverkeer voor het huwelijk, gebruik vancondooms of abortus, vindt Henk Janssen het "fantastisch" om bij"dat schorriemorrie" te horen. "Het grieft mij dat mensen op grondvan een blijde boodschap vreselijk in de kreukels geraken. Mijnuitgangspunt is dan ook het levensverhaal van degene die bij metkomt. Naast dat verhaal kan ik een mogelijk ander verhaal leggen -en dan is het prachtig om te zien dat mensen door dat verhaalgeraakt worden. Als pastor heb ik de verantwoordelijkheid om deboodschap van de kerk te vertalen naar de concrete situatie van demensen die bij me komen. Het kan zijn dat ik dan tegen deofficiële kerkleer inga. Dat kan ik me permitteren, wanttenslotte - en dat is ook oer-katholiek maar vaak vergeten - teltje eigen geweten. Dat institutionele geharrewar is me het sop nietwaard. De ultieme opdracht is mijn herderlijke werk. Als ik mensentegenkom die te lijden hebben onder de kerk en ik dientengevolgekritiek heb op het instituut, dan laat ik die kritiekdààr horen. Desnoods bel ik de paus op. Maar geenstemmingmakerij."

Wat niet wegneemt dat bij die levende gemeenschap van mensen diede kerk toch ook en vooral is, er steken vallen, er 'stenen desaanstoots' opduiken. "Waarom is het Marxisme ontstaan in eenchristelijke cultuur, met de jood Karl Marx als bedenker? Omdat opdat moment christelijke noties als 'gerechtigheid' in de kerkfoetsie waren. Zodra iets wat wezenlijk bij het concept kerk hoortondergesneeuwd raakt, zodra er iets van inhumaniteit kan groeien,ontstaat er een tegenbeweging. Met New Age op dit moment is datniet anders. Het is een schreeuw in een cultuur waarin weinigaandacht is voor de mens als persoon, een hunkering naar minderfragmentarisatie en meer verbondenheid. Een hunkering om ergens bijte horen en ten diepste met je gevoel serieusgenomen te worden. Watis er mooier voor een studentenpastor om te kunnen laten zien datzoiets hier, binnen de eigen, christelijke kerk, óókkan."

Behalve door het Oude Testament voelt Janssen zich in zijn'verzet' ook gesterkt door de lutherse theoloog DietrichBonhöffer - wiens boeken hem tijdens het novitiaat in hetfranciscaner-klooster in Weert werden afgenomen omdat het een'gevaarlijke' theoloog zou zijn. "Maar die man heeft me enormgeholpen om tegendraadse beslissingen te nemen. Hoe hij, ondererbarmelijke omstandigheden in de gevangenis tijdens de tweedewereldoorlog, toch nog probeerde de boodschap van het Evangelie opeen geloofwaardige manier te verkondigen, hoe hij leven en leer opelkaar wist te betrekken door niet nalatend verzet te plegen tegenhet nazisme, dat was voor mij enorm inspirerend.

"Ik heb dat sterk ervaren toen ik in de jaren 1978 - 1991 metstudenten naar de voormalige DDR ging en zag hoe moeilijk - entegelijk ook gemakkelijk - het was om in een kerkvijandig systeemtoch te proberen om als christen te leven. Toen pas realiseerde ikme hoe moeilijk het feitelijk is om in ons westerse,kapitalistische systeem christelijk te leven. Hier verzet leveren,hier tegendraads zijn, is een fluitje van een cent. Geen wonder datwe hier een kerk hebben die weinig tegendraads en integendeel enormvolgzaam is. Maar bij christendom hoort verzet: opkomen voor dearme slemiel, voor een humane samenleving, respect opeisen voor hetanderszijn van anderen. D''r gaat het om; niet om moraliserendmierengeneuk."

Het gaat Janssen niet om het verzet vanwege het verzet.Keerzijde van die kritiek is immers de vergeving. "God isbarmhartig", licht hij toe. "Mensen kunnen elkaar vergeven enopnieuw beginnen. In onze cultuur is die notie aan hetondersneeuwen. Er mogen geen fouten meer gemaakt worden, want danword je afgeslacht. Dus geven mensen ook maar moeilijk toe dat zefouten gemaakt hebben, want ze weten dat hen dat de schandpaaloplevert. Dat vind ik een kwalijk trekje van onze maatschappij. Inhet Oude Testament lees ik dan het verhaal van koning David die devrouw van zijn generaal verleidt en de generaal opzettelijk laatomkomen in de strijd. Maar hij erkent die fout, neemt zijnverantwoordelijkheid, en het wordt hem dan vervolgens ook vergeven:hij mag koning blijven. Het kan ook anders, iedere keer weeropnieuw."

Armand Heijnen