Mond- en klauwzeer, een sneaky virus

* Het mond- en klauwzeervirus (mkz) is een virus uit de familiePicornavirussen, waaronder ook de veroorzaker van polio valt. Hetis met zijn omvang van 27 nanometer (10-9 meter) een van de kleinstbekende virussen en heeft een kubusvormige buitenkant die slechtsuit grote eiwitten (capsiden) bestaat. Binnenin bevindt zich eenstukje RNA (een variant van DNA) met de erfelijke code van hetvirus. In een lichaamscel van de drager van het virus maakt dit RNAheel sneaky gebruik van in die cel aanwezige mechanismen omzichzelf te vermenigvuldigen.

* Buiten zijn gastheer kan het virus meerdere dagen actiefblijven. Die weerbarstigheid dankt het aan taaie eiwitten ensuikerketens op de capsiden. Dankzij deze resistentie kan het zichdoor de lucht enkele kilometers verplaatsen soms meer dan tien , inhet profiel van een autoband zelfs een veelvoud daarvan. Het virusis behalve resistent ook virulent. Een zieke koe scheidt ontzettendveel virusdeeltjes uit, zowel via uitgeademde lucht, melk en feces.Er zijn minder dan honderd virusdeeltjes nodig voor een succesvolleinfectie.

* Het virus wordt al door een lage zuurgraad geinactiveerd. Deontsmettings-baden rond boerderijen zouden dan ook kunnen bestaanuit bijvoorbeeld water met citroenzuur. Waar het virus ook slechttegen kan is de UV-straling in zonlicht. Vandaar dat mkz-uitbrakenmeestal s winters plaats vinden. Dat alleen evenhoevigen zoalskoeien, olifanten en wilde beesten mkz kunnen krijgen, komt omdatalleen de cellen van die dieren een receptor op de celwand hebbenwaarlangs het virus de cel kan binnendringen.

* Het mkz-virus verspreidt zich via het bloed door het lichaam.Daarom is het vlees van een besmette koe een mogelijkebesmettingshaard.

* Mond- en klauwzeer geneest vrij snel, maar tijdens de ziektegeven de koeien minder melk. Soms raakt de melkafgifte zelfsblijvend verlaagd. Zo'n vijf procent van de veestapel is slechteraf. Zieke jonge dieren overlijden soms doordat infectie van dehartspier leidt tot een accuut hartfalen.

* In grote delen van de wereld, zoals Azie, is mond- enklauwzeer endemisch, het komt er veelvuldig voor. Wereldwijd deziekte uitroeien (zoals met het pokkenvirus is gebeurd) lijktonmogelijk omdat ook veel in het wild levende soorten drager kunnenzijn. Vaccineren gebeurt daar echter wel op grote schaal.

* Bij vaccinatie krijgt een dier dood virus ingespoten zodat hetalvast antistoffen gaat maken tegen een eventuele levendeziekteverwekker. Een probleem is dat het (nog) niet mogelijk is omonderscheid te maken tussen dieren die ingeent zijn en dieren diebesmet zijn. In geval van een mkz-uitbraak zijn dan ook alleingeente dieren verdacht van besmetting en dus waardeloos voor deexport.

* Dat zou anders zijn als er een markervaccin bestond voor mkz.In Nederlandse wordt een entstof gemaakt, die in de toekomstwellicht als markervaccin dienst kan doen. Die entstof wordtgemaakt door in groeitanks van duizend liter het mond- enklauwzeervirus te kweken. Vervolgens worden de virusonderdelen opgrootte gescheiden, zodat alleen de capside-eiwitten, de verpakkingvan het virus, overblijft. Dit succesvolle vaccin ID-Lelystadexporteert het naar veel landen waar mkz heerst, waaronder Vietnam,Taiwan en Saoedi Arabie kn als markervaccin dienst doen. De cruxdaarvan schuilt in het feit dat een ingeente koe nu alleenantilichamen maakt tegen de ingespoten capside-eiwitten van hetvirus. Een besmet dier maakt daarentegen afweerstoffen tegen hetcomplete virus. Door in het bloed de verschillende antistoffen aante tonen, is dus onderscheid te maken tussen gevaccineerde enbesmette dieren.

* Gevaccineerde dieren worden niet ziek als ze besmet zijn, maarkunnen wel drager van het virus blijven. Als op een boerderij waarzo'n drager rondloopt, kalveren ter wereld komen, zouden die omdatze immers geen antistoffen tegen het virus hebben ook na lange tijdnog besmet kunnen raken en zo zorgen voor een nieuwe uitbraak. Hetvlees van geruimde koeien is op zich nog eetbaar, want mkz is nietoverdraagbaar op mensen. Vanwege het besmettingsgevaar gaan dekarkassen echter niet naar de slager maar naar de destructor.

Rinze Benedictus

Bron: BioNieuws