Onderzoek met de bakfiets

Deze mensen fietsen hier niet zomaar; ze zijn bezig met onderzoek. De 23-jarige Maciek Strak volgt de master toxicology and environmental health ; hij wil de effecten van vervuilde lucht op fietsers in kaart brengen. Op de bakfiets zit meetapparatuur om de luchtkwaliteit te meten en de fietsers achter de bakfiets zijn proefpersonen bij wie gemeten wordt of de lucht die ze inademen invloed heeft op hun gezondheid.

Het onderzoek dat Strak uitvoert, is innovatief: "Er is nog niet eerder onderzoek gedaan naar de vraag of zo'n kortdurende deelname aan het verkeer gezondheidseffecten heeft." Samen met zijn begeleider Gerard Hoek besloot Strak daarom het onderzoek op te zetten. Een maand lang fietsen proefpersonen tijdens de spits in twee groepen door Utrecht. De ene groep neemt de 'vieze' route via de Catharijnesingel, het stationsgebied en de route van bus twaalf. De andere groep gaat via allerlei kleine weggetjes, het Wilhelminapark en fietst nog een stuk door de natuur rond De Uithof.

Deze donderdagochtend staan de vrijwilligers gapend op de straathoek te wachten tot de bakfietsen arriveren. Ze hebben hun ochtendmetingen achter de rug en staan klaar om een uur te gaan fietsen. Allemaal hopen ze op de schone route. "Het is veel mooier en minder hectisch", aldus fietser Jakob Rychter die door Strak gevraagd is mee te doen. "De stadroute is veel drukker en omdat iedereen ons inhaalt moet je erg alert zijn." Helaas voor Rychter deelt Strak hem in bij de stadsroute.

Nanja Willers is studente kunstgeschiedenis en bestuurt de bakfiets die via de vieze route gaat. Om haar nek hangt een apparaat dat het aantal ultrafijne stofdeeltjes meet dat per seconde in de lucht zit. Op de bakfiets zijn twee pompen gemonteerd die lucht naar binnen pompen en de fijnstof uit de lucht in een filter opvangen. De temperatuur en luchtvochtigheid worden ook gemeten. Willers: "Op die dagen dat het zo heet was, vorige week, was er een stuk meer luchtvervuiling." Er zit ook een kilometerteller op de fiets en een apparaat dat precies meet waar de fietsers zijn. "Zo kunnen ze controleren of ik wel de juiste route fiets", aldus Willers, die de zware bakfiets met een constante snelheid van negen kilometer per uur door het centrum van Utrecht probeert te manoeuvreren.

Nog een beetje slaperig fietst Rychter achter de bakfiets aan. We rijden langs de busbaan waar om de paar minuten een meterslange bus - lijn 12 - voorbij raast. Op het drukke kruispunt bij het Ledig Erf worden we ingehaald door een vrouw die ons toeroept dat 'dit het meest vervuilde punt van Utrecht is!' Rychter denkt dat het verschil in luchtkwaliteit tussen de vieze en de schone route niet uit zal maken voor de gezondheidseffecten: "Heel Utrecht is vervuild, de wind blaast die uitlaatgassen overal naartoe."

Uiteindelijk, na een hoop verrast kijkende buschauffeurs, nieuwsgierige voorbijgangers en passerende fietsers komen we na een uur aan bij ons eindpunt, het Instituut voor Risicobeoordeling Iras in De Uithof. Vermoeid stappen de vrijwilligers af waarna ze meteen een formulier invullen met vragen als 'Heb je last van kortademigheid?', 'Moet je hoesten?' en 'Heb je hoofdpijn?'. De deelnemers hebben eigenlijk nergens echt last van en zijn vooral moe door het langzame fietstempo.

Na invullen van het formulier worden het longvolume en de longkracht van de noeste fietsers gemeten met een spirometer. Terwijl de vrijwilligers in het apparaat blazen, legt begeleider Hoek uit waarom dit gemeten wordt: "Als er luchtvervuiling is, vernauwen de longwegen en neemt de longkracht van de deelnemers af." 's Ochtends zijn de deelnemers ook nog gemeten op de hoeveelheid stikstofmonoxide die ze uitademen. Hoek: "Stikstofmonoxide is een marker voor ontstekingsreacties in de luchtwegen. Dit is echter niet meteen na de blootstelling te meten, dus dat meten we vanmiddag pas opnieuw."

Na de longmeting mogen de fietsers weg. Strak en Willers halen met een pincet voorzichtig het filter uit de pompen en maken de apparatuur weer klaar voor de volgende dag. Aan het analyseren van de data komt Strak nog niet toe. Hij zal eerst nog tot half mei de ochtendspits opfleuren met zijn gele hesjes en grote bakfiets.

IR