Telt een literatuurprijs mee in de wetenschap?

De academische goegemeente kwam er dinsdag niet uit. Hoe weet je welke wetenschap relevant is voor de maatschappij? Oftewel, hoe meet je de valorisatie van onderzoek?

Appeltje-eitje, vindt Barend van der Meulen, chemicus en onderzoeker van wetenschapsevaluaties in Twente. De maatschappelijke impact van wetenschappelijk onderzoek valt eenvoudig te meten, betoogde hij tijdens een bijeenkomst van enkele wetenschapsorganisaties. Reken maar uit hoeveel contractfinanciering een onderzoeksgroep binnensleept en tel het aantal afgeleverde diploma's en doctoraten. Misschien mogen prijzen, spin-off-bedrijven en andere aanwijsbare effecten ook meewegen, maar meer indicatoren heeft een visitatiecommissie niet nodig.

In de zaal rezen prompt bezwaren. Soms blijkt onderzoek pas na een paar decennia impact te hebben: toen de radiogolf werd ontdekt, was er niet meteen een radio. Dat kan best wezen, antwoordde Van der Meulen, "maar aan de criteria voor wetenschappelijke kwaliteit, zoals de hoeveelheid publicaties in toptijdschriften, kleven ook bezwaren. En die worden intussen toch ook allemaal geaccepteerd? Daar kwam geen sterk antwoord op. Bovendien, legde Van der Meulen uit, behelst een indicator nog geen oordeel. "Er komt altijd enige wijsheid bij kijken."

Een deel van de weerstand onder de wetenschappers en beleidsmakers schuilt in de afhankelijkheid van de buitenwereld. Als politici bepaalde onderzoeksresultaten liever niet willen horen, hebben die weinig impact. Bovendien is de maatschappelijke relevantie van een bètawetenschap heel anders dan die van een alfawetenschap. KNAW-president Frits van Oostrom won bijvoorbeeld de AKO Literatuurprijs. Hoe zwaar moet je die impact wegen? Op de achtergrond speelt de angst dat maatschappelijke relevantie ook gevolgen voor de financiering van onderzoek zal krijgen: wat de één wint, zal de ander verliezen.

Aan het eind van de bijeenkomst kreeg topambtenaar Jeroen Bartelse een boek uitgereikt over een methode voor het zichtbaar maken van maatschappelijke relevantie.