Van der Ploeg wil het volk via Internet het museum inlokken

Van der Ploeg wil het volk via Internet het museuminlokken

Van 21 tot en met 23 oktober wordt in Utrecht een congresgehouden over het digitaliseren van het Europees Cultureel Erfgoed.Het congres is georganiseerd door het Instituut voorInformatiewetenschappen van de Universiteit Utrecht samen met deUniversiteitsbibliotheek. Verantwoordelijk bewindsman voor dedigitalisering van het cultureel erfgoed is staatssecretaris Rickvan der Ploeg. Hij is een groot voorstander van cultuurverbreidingonder het volk. Zo suggereerde hij onlangs nog om meesterwerken dietoch maar in museumdepots lagen op Schiphol, stations of op anderedrukke plaatsen te hangen, zodat een groot publiek ervan kangenieten. Naar aanleiding van het congres sprak het U-blad met destaatssecretaris.

"Ik ben een groot voorstander van digitaliseringsprojecten. Ikkijk dan naar de projecten die al lopen: zo zijn we bezig met hetdigitaliseren van ons omvangrijke audio-visuele archief, wat hardnodig is, omdat films en foto's onherroepelijk verloren zoudengaan. We hebben een programma om museumstukken te digitaliseren,bedoeld voor het onderwijs, maar ook om een nieuw publiek tetrekken, jongeren vooral. De bedoeling is dat ze via Internetkennis kunnen maken met de collecties, en dat ze daardoor zogeprikkeld worden dat ze uiteindelijk naar het museum zelf gaan. Dekomende jaren willen we ook een grote inspanning leveren in hetdigitaliseren van archieven. Archieven worden nog steeds gezien alseen beetje duffe instellingen, maar ontsluiting in gedigitaliseerdevorm zal daar verandering in brengen, zoals proefprojecten alhebben laten zien.

"Veel van onze museumschatten blijven verborgen. Dat wil ikveranderen. Onder andere door het bevorderen van uitwisselingtussen musea en door het tonen van kunst op publieke plekken; denkaan vliegvelden, ziekenhuizen of scholen. Daarnaast denk ik dat wemoeten proberen om de verborgen schatten beschikbaar te stellen viaInternet. Niet alleen om die vast te leggen voor toekomstigegeneraties, maar ook om er achtergrondinformatie over te geven,voor onderwijsdoeleinden bijvoorbeeld.

"Gedigitaliseerde informatie is natuurlijk niet the real thing .Je moet digitale informatie dan ook benutten voor doeleinden die jein het museum zelf niet hebt. Dus voor schoolprojecten of vooronderzoek. Of waarom niet voor kunstenaars die metpaintbox-programma's collages maken van de zonnebloemen van VanGogh, gecombineerd met wat meer prikkelende fragmenten van JeffKoons. Daar kun je om lachen, maar ik kan me voorstellen dat debits and bytes zelfs nieuwe kunstvormen voortbrengen, die een nieuwjong publiek trekken, dat daardoor zo enthousiast wordt dat ze naarhet museum gaan om het werk in het echt te zien.

"Universiteiten en wetenschappelijke bibliotheken zijn verdermet digitalisering dan musea en archieven. Dat heeft denk ik temaken met cultuur. Voordat ik in de politiek ging ben ik vijftienjaar hoogleraar economie geweest. Dankzij Internet werkte ik metsommige collega's in Amerika en Engeland meer samen dan met sommigecollega's in Nederland. Dat global-village-gevoel is in de museum-en archiefwereld minder doorgedrongen. Digitaliseringsprogramma'szijn ook vrij duur voor musea en archieven. Een groot probleem isook de standaardisering, verschillende instituten gebruiken even zoveel verschillende systemen. In het buitenland zie je hetzelfde.Dat is in mijn ogen dan ook een van de belangrijkstediscussiepunten van dit moment: hebben we een common standard nodigen hoe kunnen we verschillende standards met elkaar latencommuniceren?

"Binnen de culturele wereld zelf is het onderwerp ook nogcontroversieel. Uit die pot voor culturele voorzieningen wil dezakelijk manager misschien een bedrag claimen voor onderzoek eneducatie, terwijl de conservator geld wil hebben voor restauratieof aankoop. Nu komt er een extra claim bij voordigitaliseringsprogramma's. Ik denk dat alles tegelijk nodig is.Hoewel anderzijds: we moeten niet 'lles willen digitaliseren, datzou een grote vergissing zijn. We moeten selecteren en rekeninghouden met de doelen die we voor ogen hebben. We moeten allereerstfocussen op de belangrijkste onderdelen die een instelling bezit,en op vriendelijke, laagdrempelige interfaces, zodat het goedwerkt. Dan houden we ook nog geld over voor andere claims op defondsen.

Authenticiteit

"Vergeleken met andere landen loopt Nederland achter met detoepassing van informatietechnologie in de culturele sector. In hetrapport `Alles uit de kast' is berekend dat er 150 miljoen guldennodig zou zijn om dat in te halen. Dat te financieren is natuurlijkeen groot probleem. Daarnaast zijn er nog de financiëleconsequenties van copyright en dergelijke. Als staatssecretaris zouik graag geldbeschikbaar willen stellen om die achterstand in tehalen. Maar ik denk dat de instellingen zelf ook prioriteiten indie richting moeten stellen en er geld voor opzij moeten leggen,sponsoren zoeken en wellicht een vergoeding voor het digitaliserenmoeten inbouwen in de tarieven.

"Veel van ons cultureel erfgoed overstijgt het nationalebelang. Internationale samenwerking acht ik daarom van vitaalbelang. We zien dat overigens al, dat onze belangrijke museasamenwerken met hun collega's in Parijs of New York. Dat zounatuurlijk ook op digitaliseringsgebied kunnen. Dat is juist hetmooie van de digitale wereld: die kent geen grenzen, het is echteen global activity. Cultuurschatten kunnen voor iedereen in dewereld toegankelijk worden. Het is echt te gek voor woorden alsiedere instelling zijn eigen weg gaat zoeken in deze wereld. Daarligt een rol voor de Europese Commissie; die heeft trouwens al eenaantal van dit soort projecten gefinancierd.

"We willen die digitalisering allemaal heel graag. Maar hetgenereert ook een aantal problemen, waarvoor we nog nieteen-twee-drie een oplossing hebben. Zoals het probleem van deprivacy-gevoeligheid van gegevens, of het probleem van decopyrights: wie is eigenaar van de cultuur en wie ontvangt devergoedingen daarvoor? Zelf zou ik het graag zo vrij en gratismogelijk willen maken op Internet. Dan heb je de meeste kans ommensen te bereiken en uiteindelijk tot the real thing te verleiden.Nog ernstiger is denk ik het probleem van misbruik. Eenmaalgedigitaliseerd is het vrij makkelijk om bijvoorbeeld een originelefoto te manipuleren en er iets anders van te maken. Het wordt danheel moeilijk om uit te maken wat het origineel is. Overauthenticiteit en autorisatie van het origineel moet nog heel goednagedacht worden."

Kees Volkers

Alles uit de kast

Digitalisering is van groot belang voor de hele culturelesector, alsmede voor onderzoek en onderwijs in Nederland, vindt ookprof.dr. Jurgen van den Berg van het Instituut voorInformatiewetenschappen van de Universiteit Utrecht. Van den Bergis mede-auteur van het rapport `Alles uit de kast' dat vorig jaaroktober aan de minister is aangeboden. Het rapport maakte gewag vaneen grote achterstand in het digitaliseren van het Nederlandsecultureel erfgoed. Minimaal 100 miljoen gulden is nodig om deachterstand niet verder op te laten lopen, 150 miljoen als we deachterstand in willen halen, aldus het rapport.

Volgens Van den Berg is er na het verschijnen van het rapportvoorlopigvier miljoen gulden door de overheid beschikbaar gesteld.Dat is bestemd voor een bureau Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) dathet digitaliseringsprogramma moet gaan leiden. "Een beginnetje",reageert Van den Berg desgevraagd. Maar hij heeft goede hoop opmeer. "Ik ben er van overtuigd dat Van der Ploeg het geld graag zouwillen geven. En het `klimaat' is nu ook gunstig. In dewandelgangen wordt gefluisterd dat die 150 miljoen erwaarschijnlijk komt. Het zijn nog geruchten, maar wel hele sterkegeruchten."