Zevenhonderd genetische mutaties op een website

Op de verjaardag van de universiteit, 26 maart,worden traditiegetrouw eredoctoraten uitgereikt aan verdienstelijkewetenschappers. Deze keer konden de faculteiten Geneeskunde,Scheikunde en Ruimtelijke Wetenschappen een kandidaat voordragendie morgen in de Domkerk hun kappa in ontvangst zullennemen.




Charles Scriver


Eigenlijk had prof.dr. Peter Pearson het liefstgezien dat de dies van de universiteit was verschoven naar juniwanneer het Wilhelmina Kinderziekenhuis officieel wordt geopend.Want het eredoctoraat voor kinderarts Charles Scriver hangt tennauwste samen met het onderzoek naar erfelijkestofwisselingsziekten bij kinderen dat in het WKZ vanouds eensterke positie heeft.

"Dat mijn collega Ruud Berger en ik Charles Scriver dit jaarhebben voorgedragen voor een eredoctoraat heeft alles te maken metde nieuwe start van het WKZ. Scriver, die zijn werk in de jarenzestig begon als kinderarts in Montreal, is een pionier op hetgebied van erfelijke stofwisselingsziekten bij kinderen. En juistin die tijd begon prof.dr. S. Wadman als een van de eerste en meestvooraanstaande Nederlandse deskundigen op dit gebied in Utrecht metonderzoek naar dezelfde problemen."

De loopbaan van Scriver kan worden onderverdeeld in drie fasendie laten zien dat de nu 68-jarige eredoctor als geen ander metzijn tijd is meegegaan. Lang voor de doorbraak van hetmoleculair-genetisch onderzoek in de jaren tachtig begon Scriverzijn wetenschappelijke loopbaan met het in kaart brengen van deenzymologische defecten waarin erfelijke stofwisselingsziekten zichmanifesteren, vertelt Pearson.

"De ziekten waarover het hier gaat hebben als gezamenlijkkenmerk dat een genetische afwijking leidt tot problemen met destofwisseling. In plaats van terecht te komen op de plaats waar zenodig zijn, worden voor het lichaam onmisbare stoffen zoalseiwitten en suikers op bepaalde plaatsen opgestapeld omdat sommigeenzymen niet goed functioneren. Uiteindelijk worden die stoffenafgevoerd naar de urine. Dankzij de doorScriver ontwikkelde kennis,echt monnikenwerk, konden artsen via urineonderzoek nu al in eenvroeg stadium vaststellen wat een ziek kind precies mankeerde. Endat is belangrijk, want hoewel in het geval van erfelijke ziektesgenezing meestal niet mogelijk is, kan een tijdig doorgevoerd dieetin specifieke gevallen veel ellende voorkomen."

Toen de opkomst van de DNA-analyse in de jaren tachtig demogelijkheid opende om de stofwisselingsziekten ook genetisch teonderzoeken, aarzelde Scriver geen moment. Hij schoolde zich in determinologie van zijn erepromotor om van enzymdeskundige tot'DNA-jockey' en ging de al eerder op enzymniveau bestudeerdeziektes genetisch in kaart brengen. Daardoor kon bij een foetus uiteen risico-familie nu al prenataal worden bekeken of de ziekte zichzou gaan voordoen. Bovendien ontdekte de Canadese kinderarts datbij veel stofwisselingsziekten sprake was van meer danéén mutatie in het DNA, waarmee hij een verklaring hadgevonden voor het feit dat de ernst van de ziekte per patiëntkon verschillen.

Maar ook daarmee was de vernieuwingsdrang van Scriver nog nietbevredigd, stelt Pearson, want ondanks zijn leeftijd haakte hij eenkleine tien jaar geleden gretig in op de ongekende mogelijkhedenvan de computer. "Begin jaren negentig nam hij het initiatief voorhet ontwikkelen van databases waarin inmiddels een enormehoeveelheid genetische informatie over de door hem bestudeerdeziektes ligt opgeslagen. Zijn website met alle ongeveerzevenhonderd nu bekende genetische mutaties die de ziektePhenylketonuria (PKU) kunnen veroorzaken, is ook bij Utrechtsestudenten een grote hit."

Voor Pearson is Scriver het grote voorbeeld van een medicus diehet wetenschappelijk onderzoek altijd in relatie is blijven zienmet de zorg voor patiënten. "Ook in ons nieuwe Centrum voorMedische Genetica wordt dat verband nadrukkelijk gelegd. Tot nu toewerd het wetenschappelijk genetisch onderzoek in het AZUuitgevoerd, terwijl het Klinisch Genetisch Centrum voor descreening van patiënten een zelfstandige, maar nauw aan hetWKZ gelieerde organisatie was. In het nieuwe WKZ zijn die tweeonderdelen nu verenigd in één Centrum, tevens een van devijf hoofdlijnen van het Utrechtse medische onderzoek. Ook daaromis dit dus een ideaal moment voor een eredoctoraat aan CharlesScriver."