Universiteit Utrecht verbreekt toch de banden met Philip Morris

Begin januari ontving de UU een brief van de Nederlandse Vereniging van Oncologen waarin ze de universiteit opriep om geen onderzoek te laten financieren door de tabaksindustrie. De universiteit had een subsidie binnengehaald van 360.000 euro voor een periode van twee jaar voor een onderzoek van de jurist John Vervaele naar het voorkomen en tegengaan van tabaksmokkel.

Als antwoord beloofde de universiteit in de toekomst geen onderzoek meer te doen dat gelieerd was aan de tabaksindustrie, maar de reeds toegezegde subsidie van het fonds PMI Impact niet af te wijzen. Volgens de universiteit was er voldoende waarborg dat het onderzoek transparant zou zijn en dat het fonds onafhankelijk is van Philip Morris.

Ook het KWF, dat de universiteit voor miljoenen subsidieert voor kankeronderzoek, nam genoegen met de belofte van de UU dat in het vervolg geen zaken meer gedaan zouden worden met aan de tabaksindustrie gelieerde instanties.

De Nederlandse Vereniging van Oncologen en de stichting TabakNee toonden zich teleurgesteld in het antwoord van de UU. Zij voerden ook de druk op naar het KWF dat in haar eigen richtlijnen heeft staan geen organisatie te subsidiëren die contact heeft met de tabaksindustrie.

Voor de UU reden om toch op haar eerdere besluit terug te komen. “Gezien de maatschappelijke discussie en op nadrukkelijk verzoek van voor ons zeer belangrijke partners, hebben we besloten een streep te zetten door de financieringsconstructie,” zegt Anton Pijpers, voorzitter van het College van Bestuur.

Dat betekent niet dat het onderzoek van de baan is. Pijpers: “Het bestrijden van tabakssmokkel is belangrijk. Dat was ook reden om na ampele afweging in te stemmen met het indienen van het onderzoeksvoorstel bij PMI Impact; de wetenschappelijke onafhankelijkheid was gegarandeerd.” De universiteit gaat het onderzoek van Vervaele nu zelf financieren.

KWF is verheugd over de stap van de universiteit. Directeur a.i. van KWF Sigrid Attema: “Dit is een verstandige stap. De tabaksindustrie is geen normale industrie en daarom is het onwenselijk dat ze wetenschappelijk onderzoek financiert.”

Frits van Dam van de stichting TabakNee is blij verrast met het besluit. “De tabaksindustrie heeft altijd een doel met dit soort onderzoek, bijvoorbeeld dat de accijnzen omlaag moeten. Het is goed dat die link nu is losgelaten. Ik hoop dat de onderzoekers veel breder op zoek gaan naar de experts op dit terrein.”

John Vervaele gaat vanaf komende maand met een interdisciplinair en internationaal team van juristen en criminologen onderzoeken hoe de handhaving van illegale tabakshandel binnen de EU verbeterd kan worden. Centrale vragen zijn hoe nationale autoriteiten illegale tabakshandel bestrijden, hoe de EU met nieuw beleid de handhaving kan verbeteren en op welke manier de EU het gedrag van landen en private partijen buiten de EU kan beïnvloeden. Om deze vragen te beantwoorden wordt een vergelijking gemaakt van het beleid van verschillende EU-lidstaten, wordt de aanpak van de VS en de EU naast elkaar gezet, en gaan de onderzoekers verschillende beleidsterreinen met elkaar vergelijken. De resultaten van het onderzoek zullen breed verspreid worden.

Vervaele: “Wij doen dit onderzoek vanwege het maatschappelijk belang dat ermee gediend is in termen van volksgezondheid en voordelen voor overheden. Het was en is cruciaal dat het onderzoek volledig onafhankelijk is, en iedereen kennis kan nemen van de resultaten. Dat is zo. Belangrijke afnemers van het onderzoek zijn: Europese en nationale beleidsmakers, douanediensten, politie, het OM en de rechterlijke macht.”