‘Een papieren tentamen kan eigenlijk niet meer’

“En als de computer dan vastloopt? Zijn dan al mijn antwoorden weg?!” De rechtenstudenten van het vak Beginselen Intellectuele Eigendom hadden vooraf zo hun twijfels toen hun docent Stefan Kulk aankondigde dat het tentamen voor het eerst digitaal zou worden afgenomen. Maar achteraf waren zowel hij, als de studenten dik tevreden over deze manier van toetsen. Kulk: “Het is een aparte ervaring, zo’n hele zaal vol met chromebooks. Er zijn constant IT-ondersteuners in de zaal, mocht er iets misgaan. Dat vind ik een prettig idee, want het laatste dat je wilt, is onzekerheid over de techniek.” 

De studenten van Kulk zijn vooral enthousiast over het beter kunnen structureren van de antwoorden: “Ik kon kopiëren en plakken en weer deleten, zonder dat het hele tentamenblad onder de strepen en sterretjes komt te staan.” Ook typen in plaats van schrijven is voor studenten een pre: “Ik heb zo geen last van schrijfkramp”. 

Een ander genoemde prettige bijkomstigheid: een eerlijk toetsproces. “We hebben allemaal – zowel voorin als achterin de zaal – precies even veel tijd omdat de docent de toets centraal start.” Ander pluspunt: “We krijgen de resultaten van tentamens sneller terug.” 

Eén van de weinige nadelen die in deze groep wordt genoemd: de te kleine tafeltjes. “Ik had een flesje water bij me, kladpapier en een wettenbundel: dat paste amper.” 

Het bespaart me tijd op het nakijken

Het onderwijs- en ICT-programma Educate-it van de Universiteit Utrecht heeft onlangs de ervaringen van studenten en docenten met digitaal toetsen onderzocht. De uitkomsten van dit onderzoek zijn overwegend positief. Had in 2015 meer dan de helft van de studenten nog een voorkeur voor papier, in 2016 was dit omgedraaid. Studenten vinden het prettig dat ze hun antwoorden gemakkelijker kunnen aanpassen, en dat ze sneller kunnen typen dan schrijven. Ook zijn studenten tevreden over de techniek rondom digitaal toetsen, zoals de gebruiksvriendelijkheid van het programma en de kwaliteit van het internet.

Docenten zijn over het algemeen ook positief, of gematigd positief over digitaal toetsen en vinden vooral dat digitaal toetsen hun werkdruk verlaagt. Een interessante uitkomst van het onderzoek is dat zowel docenten als studenten niet geloven dat de kwaliteit van een tentamen an sich verbetert door het digitaal af te nemen. “Het bespaart me tijd op het nakijken, maar ik maak weinig gebruik van mogelijkheden om bijvoorbeeld antwoorden te analyseren.”  

Ik hoef geen handschriften meer te ontcijferen

De verbeterde logistiek rondom een tentamen noemt Kulk een groot voordeel voor docenten. “Ik hoef niet meer met dozen tentamens over straat, ik kan eenvoudig per vraag anoniem nakijken en ook handig: het systeem telt zelf alle punten op.” Ook de leesbare antwoorden levert Kulk tijdswinst op. “Ik hoef geen handschriften meer te ontcijferen en kan veel sneller zien of een antwoord de goede kant opgaat.”

Geowetenschapper Wilma Wessels werkt sinds een jaar met digitaal toetsen en vindt vooral de mogelijkheden om feedback te geven, erg waardevol. “Bij elke vraag kan ik bij de student intikken wat er niet goed was. Ik kan het antwoordmodel uploaden zodat studenten de vragen en hun antwoorden zelf kunnen evalueren”, zegt ze. Ook de variatie in vragen die digitaal mogelijk is, ziet ze als een verrijking, “Als paleontoloog doceer ik in een beeldend vak, ik kan studenten bijvoorbeeld vragen om afbeeldingen aan te klikken, of informatie te sorteren.”  

Men denkt er hier over om digitaal toetsen verplicht te stellen

Chris Phielix,  ICT & Onderwijs manager bij de faculteit Sociale Wetenschappen, vindt het papieren proces zoals het nu nog vaak gaat “eigenlijk niet meer kunnen.” “Dan zie je die docenten sjouwen met tweehonderd tentamens, plus evaluatieformulieren, plus aanwezigheidsformulieren. En verdelen ze het nakijkwerk onder elkaar, dan wordt het helemaal archaïsch. Na het uitwisselen van de tentamenvragen moeten de tentamens vervolgens ook weer bij elkaar gezocht worden voor inzage en archivering.”

Ook volgens Anneke Wijnalda, ICT- & Onderwijscoördinator binnen de faculteit Diergeneeskunde, zijn de voordelen van digitaal toetsen legio. “Men denkt er hier over om digitaal toetsen verplicht te stellen”, zegt ze. “Er valt zoveel bij te winnen. Docenten kunnen vragen en antwoorden beter analyseren, dat levert interessante statistische gegevens op. Ook de opslag van digitale tentamens is veel gemakkelijker dan de papieren versies.”

Sommige docenten zijn huiverig voor technische problemen

Onder docenten is er ook scepsis over digitaal toetsen. Vooral over de techniek is men vaak bezorgd. Wijnalda: “We zien dat negatieve informatie sneller rondzingt dan positieve. Een poos terug werkt de sorteervraag niet goed, twijfelaars zien daarin snel een bevestiging dat het dus niet werkt.” De reden om niet over te gaan op digitaal toetsen, is vaak heel persoonlijk, voegt Phielix toe. “Sommige docenten zijn huiverig voor technische problemen of denken dat papier gewoon prettiger werkt.”

“Tijdens een van mijn tentamens is er wel eens een computer vastgelopen”, zegt Wessels. “Maar er kwam toen heel snel een nieuwe laptop en de informatie was gelukkig netjes opgeslagen.” Volgens Phielix komt het ‘weleens’ voor dat bijvoorbeeld een chromebook het netwerk niet kan vinden. Ook kan er soms een bug zitten in de software. Studenten kunnen dan gewoon doorgaan op een andere computer. Wijnalda: “Maar soms raken studenten hier toch van in de stress, en kunnen ze zich slechter concentreren op het tentamen.”

Het kost tijd om de mogelijkheden te leren kennen

Voordat een digitaal tentamen online staat, moet een docent wel een aantal stappen nemen. Zo moeten ze ongeveer vier weken van te voren contact opnemen met een key-user om een digitale toetszaal te regelen, een account aan te maken, en eventueel begeleiding te krijgen bij het maken van het tentamen. Kulk: “Als docent moet je wel wat affiniteit met techniek hebben. Het systeem is niet moeilijk, maar het kost tijd om de mogelijkheden te leren kennen.” Daarnaast moet een docent de logistiek voor bijvoorbeeld studenten met een ‘bijzondere voorziening’ apart regelen. “Er komen steeds meer locaties en zalen waarin op het beveiligde Wifi-netwerk getoetst kan worden, maar de docent moet dit wel apart plannen”, aldus Phielix.  

De klacht die Phielix het vaakst hoort onder docenten is dat het niet mogelijk is om digitale tentamens toch te printen. Sommige docenten vinden het digitaal nakijken niet prettig, en willen toch op papier nakijken. “Printen kan wel, maar dan moet de docent per student op de printknop drukken. Er zijn docenten die bij voorbaat al afhaken als ze dit horen.”

Afgelopen jaar is er zelfs een student flauwgevallen

Ook niet álle studenten lopen meteen weg met digitaal toetsen. Sommigen vinden het bijvoorbeeld prettig om bij grote hoeveelheden tekst in een tentamen te kunnen strepen of aantekeningen te maken. Dit is bij een digitale toets vooralsnog niet mogelijk. Arceren kan al wel.

Sommige studenten vinden het ‘gewoon prettiger’ om op papier te werken. Studenten met dyslexie bijvoorbeeld, krijgen vaak een papieren tentamen groter aangeleverd, op A3 formaat. Met digitaal toetsen kunnen studenten de letters vergroten, maar dit blijkt nog niet altijd afdoende.

Tot slot: chromebooks produceren warmte en verbruiken stroom. Als er zevenhonderd computers tegelijk staan te blazen, loopt de temperatuur heel snel op. Afgelopen jaar is er zelfs een student flauwgevallen. Volgens Phielix is dit inmiddels verbeterd met airconditioning, maar de kwaliteit van de lucht blijft een aandachtspunt.

Digitaal toetsen, hoe werkt het?

In de zalen Gamma-, Bèta- en Alfazaal van het Educatorium in De Uithof kunnen maximaal zevenhonderd studenten tegelijk via een beveiligd wifi-netwerk op chromebooks een digitale toets maken. De tentamens worden door docenten gemaakt in de toetssoftware Remindo. De docent start een tentamen centraal, waarna er voor de studenten automatisch een timer gaat lopen.

Voor de afname van toetsen voor kleine groepen zoals toetsen voor extra-tijders, herkansingen en digitale inzages, hebben de faculteiten de beschikking over eigen chromebooks die ook onderdeel zijn van het beveiligde wifi-netwerk. Docenten moeten hiervoor wel een aanvraag doen bij de IT-coördinatoren van hun faculteit.

Nog nooit te maken gehad met digitaal toetsen en nieuwsgierig? Je kunt hier een demotoets maken.