‘Planten weten wat er om hen heen gebeurt’

Utrechtse onderzoekers delen komende zaterdag hun liefde met planten. Dit gebeurt tijdens de Fascination of Plants Day in de Botanische Tuinen waar de kas van de onderzoekers voor één keer publiek toegankelijk is.

De Fascination of Plants Day wordt in meer dan vijftig landen over de hele wereld georganiseerd en is een initiatief van de Europese organisatie voor Plantenwetenschappers (EPSO). In Utrecht zijn zes promovendi en een aantal stafleden van het Institute for Environmental Biology samen met een promovendus van Geowetenschappen verantwoordelijk voor het programma. Promovenda Paulien Gankema is één van hen: “Het is de tweede keer dat we dit organiseren. De dag is bedoeld voor mensen die nieuwsgierig zijn naar de plantenwereld en iets willen ontdekken. Vooral voor jonge gezinnen is het een leuk uitje, er is voor ieder wat wils.”
De organisatie wil graag laten zien wat voor belangrijke rol planten spelen in ons leven en hoe fascinerend zij planten vinden. Gankema: “Planten dienen voor veel meer dan mensen denken. Ze helpen ons natuurlijk aan voedsel, maar dienen ook als materiaal voor kleding, bouwmateriaal en medicijnen.”
Zelf doet Gankema onderzoek naar de reactie van planten op UV b-straling. “Ik vind het heel tof dat planten goed weten wat er om hen heen gebeurd. Ze kunnen zelf op de omgeving reageren en zich aanpassen, terwijl ze geen kant op kunnen. Ze zijn zo anders dan dieren, maar hebben ook hun eigen hormonen en reageren op allerlei verschillende soorten stress, zoals kou, hitte en UV-straling.
“Als planten bijvoorbeeld in aanraking komen met UV maken ze het zogenaamde flavonoïden aan, waardoor de bladeren niet beschadigd raken. Dat is te vergelijken met het bruin worden van de mens. Een ander voorbeeld van aanpassing is dat een tomatenplant bepaalde geurstoffen produceert als deze wordt aangevallen door spintmijt. Op deze stoffen komen roofmijten af, die de spintmijten opeten. Dit is eigenlijk een soort noodkreet.”
Ondanks Pauliens fascinatie voor planten spaart ze planten niet: “Sterker nog, ik eet alleen maar planten! Als mensen in huis aan een plant zitten, zeg ik er voor de grap wel wat van. Mijn man is zich nu ook veel meer bewust van planten. Toch gooi ik planten gerust in de prullenbak als ik ze na mijn onderzoek over heb.”
Bijzonder op deze zaterdag is dat de kas van de onderzoekers voor een keer publiekelijk toegankelijk is. Hier kun je zien welke experimenten de wetenschappers doen. Paulien: “Er staan verschillende tafels waar wordt getoond hoe planten bijvoorbeeld overstromingen kunnen overleven. Sommige planten blijven stilstaan in hun groei, dat is nuttig bij een korte overstroming. Andere planten proberen zich zo ver mogelijk te strekken. Als zij dan boven het water uit kunnen komen, krijgen ze via de bladeren zuurstof en gaan ze niet dood.”
Ook is er een tentoonstelling over geneeskrachtige planten en een plantendokter. Bezoekers kunnen een foto meenemen van hun zieke plant en de dokter zal vertellen wat er aan de hand is.
Het programma begint om 11 uur met een gratis rondleiding door de Botanische tuinen. Vanaf 12 uur is iedereen welkom in het kassencomplex en het plantenlaboratorium. Hier kunnen mensen bijvoorbeeld DNA isoleren van een stukje fruit en meenemen naar huis.