‘Verbied stages voor afgestudeerden’

Afgestudeerden die voor een stagevergoeding van een paar honderd euro hetzelfde werk doen als hun collega’s. Vakbondstak FNV Jong wil daar vanaf en lanceerde vorig jaar het Meldpunt Stagemisbruik. Resultaat: bijna driehonderd klachten uit voornamelijk de sectoren psychologie, pedagogie, architectuur, cultuur en media. Tv-programma Monitor maakte er twee reportages over, met Kamervragen als gevolg. Maar ondanks misstanden blijven afgestudeerden stageplekken aannemen, ziet Esther Crabbendam.

Je bent zelf bijna afgestudeerd. Stel, je kunt geen baan vinden. Neem jij dan genoegen met een werkervaringsplek?
“Ik kan me goed voorstellen dat mensen dat doen, als het alternatief thuis op de bank zitten is; natuurlijk ga je dan aan de slag. Maar ik weet ook dat het helpt om massaal te zeggen: we hebben een studie afgerond en voor minder dan het minimumloon gaan wij niet werken.”

Dus, je zou een stageplek weigeren?
“Dat vind ik lastig. Ik denk dat als ik telkens afgewezen word bij sollicitaties, ik uiteindelijk toch die werkervaringsplek zou accepteren. Als jongere wil je werkervaring opdoen, je wordt in een benarde positie gebracht. Je moet het probleem ook niet bij de afgestudeerden leggen. Dit probleem moet opgelost worden door overheid, werkgevers en opleidingen.”

Hoe? Een verbod op werkervaringsplekken, is dat iets?
“Ja. Stage loop je tijdens je studie, na je studie hoor je ten minste minimumloon te krijgen voor een startersbaan. Zo’n verbod kan niet van de één op de andere dag, want dan komen een heleboel jongeren nu in de problemen.”

Wanneer wél?  
“Je kunt het gefaseerd invoeren: afspreken dat het voor de nieuwe lichting afstudeerders geldt. Het probleem is dat er te weinig banen lijken te zijn voor jongeren, maar uit de klachten blijkt dat veel stageplekken eigenlijk volwaardige banen zijn. Die plekken moeten startersbanen worden, banen waarvoor geen werkervaring vereist is.”

Is dat makkelijk te regelen?
“Nee. De werkgever moet zeggen: ik doe het niet meer. Maar er is een push nodig van de overheid door strenger beleid en handhaving. Minister Asscher heeft gezegd dat hij in het voorjaar met een plan van aanpak komt om de positie van starters te verbeteren. Daarin neemt hij onze bevindingen mee. Ik ben benieuwd waarmee hij komt. Ik vind dat de inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid boetes op moet kunnen leggen aan bedrijven die volwaardige werknemers minder betalen dan het minimumloon.”

Werkervaringsplekken zijn (nog) niet verboden. Wat kan de inspectie op dit moment doen?
“De inspectie handelt alleen op basis van meldingen van studenten. Probleem is .dat veel jongeren geen melding maken, omdat ze bang zijn de plek te verliezen. Voor jou tien anderen. Ik denk dat de inspectie pro-actiever kan werken, bijvoorbeeld door vacatures af te struinen.”

Ligt er geen verantwoordelijkheid bij studenten zelf? Iedereen duikt op studies als psychologie, omdat ze ‘iets met mensen’ willen doen. Zonder te kijken of er werk in is.
“Jongeren kijken al steeds meer naar het arbeidsmarktperspectief. Dan helpt het niet als een opleiding psychologie zegt dat 80 procent van de afgestudeerden een baan op niveau vindt, terwijl dat niet zo is. Voorlichting moet eerlijk zijn, ook als dat voor een opleiding niet gunstig is.”

Wat kan een universiteit verder doen? Meer praktijk in de studie brengen?
“Ik hoorde dat een landelijke tweejarige master Psychologie, waarin je stageloopt, maar niet van de grond komt. Jammer, want die juich ik toe. Nu zijn de eenjarige masters Psychologie te kort voor een stage. Zelf koos ik vanwege een stage bewust voor de master Politiek & Maatschappij in Historisch Perspectief in Utrecht. Aan de UU zijn veel masters met stages, maar dat is lang niet overal zo. Ook kunnen universiteiten studenten beter voorbereiden op de arbeidsmarkt en ze daarbij vertellen dat werkervaringsplekken niet normaal zijn.”

Heb je tips om zonder ervaringsplek aan een baan te komen?
“Kijk niet te smal. Denk niet: ik ben historicus dus ik moet in een museum werken. En denk creatief. Ik heb bijvoorbeeld geleerd om goed te argumenteren en bronnenonderzoek te doen: dat is heel handig in de journalistiek en in het bedrijfsleven. Vertaal jouw opleiding naar geleerde vaardigheden die je breed kunt inzetten.”

Is dat genoeg om een baan binnen te slepen?
“Ik hoop het wel. De arbeidsmarkt is op dit moment niet ideaal. Er zijn te weinig banen voor jongeren. Uiteindelijk moet er door de werkgevers en de overheid meer werkgelegenheid komen. Het helpt om naast je studie ervaring op te doen, om aan je netwerk te werken en om positief te blijven. Gelukkig merken we dat veel jongeren dat kunnen.” 

Volgens jou zouden alle afstudeerders nee moeten zeggen tegen een stage na je studie. Hoe krijg jij jongeren zo ver?
“Afstudeerders zelf zitten in een kwetsbare positie. Daarom willen we zorgen dat mensen om de jongeren heen zich gaan roeren. Collega’s die niet willen dat hun ‘collega’s’ de helft minder betaald krijgen, ouders die vinden dat hun afgestudeerde kinderen het minimumloon moeten krijgen of patiënten die in de bres springen voor hun psycholoog met een werkervaringsplek. We werken aan een actieplan.”