’Creatief schrijven moet op de UU meer zijn dan een hobbyvak’

Tot vorig jaar konden studenten literatuurwetenschap een stuk creatief schrijven aan hun bachelorscriptie toevoegen. Bijvoorbeeld in de vorm van een kort verhaal, of een gedicht. Marlon schreef zo’n scriptie. Zij studeerde Engelse Taal & Cultuur en deed voor haar bachelorscriptie onderzoek naar hoe de taal van verschillende boeken wordt gebruikt om de lezer zich te laten identificeren met de personages. Haar bevindingen paste ze toe in een zelf geschreven verhaal. “Ik wilde wat ik had geleerd over narratieven in de praktijk kunnen toepassen: wat doet die taal, en hoe zou ik dat in kunnen zetten als ik zelf een geloofwaardige stem wil neerzetten?” Marlon vindt wel dat het deel creatief schrijven aanvoelde als een “extra aanhangsel”: “Ik merkte dat het creatieve schrijven er echt een beetje achteraan kwam. Het was ook geen verplicht onderdeel en als ik het me goed herinner, telde dit stuk ook niet mee in het cijfer. Zelf vond ik het creatieve deel wel een heel toffe toevoeging”. 

Docent Creatief Schrijven Mia You legt uit waarom het creatieve onderdeel vanaf dit jaar uit de scriptie is geschrapt. “Er is al zoveel druk om een goede academische scriptie te schrijven, dat het deel creatief schrijven voor veel studenten een extra angstaanjagend ding werd.” Verschillende docenten waren het er bovendien over eens dat dit niet de beste manier was om creatief schrijven te verkennen. Mia You raakte hierover in gesprek toen zij met David Pascoe, hoofd van de sectie Literatuurwetenschap een aantal van deze scripties nakeken. “Wij dachten dat het heel fijn was geweest als we deze studenten de kans hadden kunnen bieden om het creatieve project echt na te streven. Hun stukken hadden zo veel potentie, maar de studenten leken niet genoeg tijd of ruimte te hebben om het project volledig uit te voeren”.  

Creatief schrijven voor gevorderden
Naar aanleiding van deze discussie bedachten docenten Creatief Schrijven een nieuw concept. In plaats van een scriptie met een creatief onderdeel, is er nu een individuele cursus opgezet voor bachelorstudenten die na het gebruikelijke vak Creative Writing nog verder willen met creatief schrijven. De cursus duurt één blok, waarin studenten individueel begeleid worden. Studenten kunnen er voor kiezen aan één grote opdracht te werken, of meerdere kleinere opdrachten. Deze cursus is alleen toegankelijk voor studenten die al een cursus creatief schrijven hebben gedaan en goedkeuring krijgen van een docent voor het vervolg.

De individuele schrijfopdracht is bedoeld voor meer gevorderde schrijvers, vertelt You. “In de standaard creatief schrijven cursus worden echt de basisprincipes uitgelegd. Dan vragen we bijvoorbeeld ‘verzin een karakter’. Nu moet je een verhaal verzinnen met een karakter die relevant is voor deze tijd. Het gaat nu vooral om het ontwikkelen van je eigen stem, je eigen schrijfstijl en wat jou bezig houdt binnen het vakgebied”.

Afgelopen blok begeleidde You drie studenten die voor deze optie hadden kozen. Deze studenten kregen niet alleen één op één begeleiding, maar gaven ook elkaar feedback. You heeft de studenten meegenomen naar het Centraal Museum, een tarotkaartlezer en de openbare bibliotheek om daar schrijfopdrachten uit te voeren. “Ik heb het gevoel dat ik veel meer tijd heb gestoken in deze individuele schrijfopdrachten, dan dat ik had gedaan als het deel had uitgemaakt van hun scriptie”, zegt You.

Marlon vindt het jammer dat de scriptie met een deel creatief schrijven geen optie meer is. Daar sluit Nena zich bij aan. Zij deed twee jaar geleden haar onderzoek naar hoe in dystopische fictie de ideeën van de schrijvers over bijvoorbeeld politiek doorschemeren. Vervolgens voegde ze hier een zelfgeschreven dystopisch verhaal aan toe. “Omdat er al zo weinig creative writing wordt aangeboden in Utrecht, maar eigenlijk weinig op elke universiteit, was zo'n scriptie een extra kans voor mij om bezig te zijn met creative writing onder goede begeleiding”, zegt Nena.

De individuele cursus vindt Nena wel een goed alternatief, maar Marlon is er niet helemaal van overtuigd. “Het klinkt tof, maar ik denk dat het neer komt op een heel ander soort project. Dit klinkt als een uitgebreide versie van wat studenten ook doen bij het vak Creative Writing, maar niet alsof de participanten zelf ook onderzoek doen. Dat vond ik nou juist zo interessant. Ik zie mijn scriptie niet als het schrijven van een kort verhaal; ik zie mijn scriptie als een onderzoek naar narratieven, met een kort verhaal als toegepaste illustratie”.

Is creatief schrijven academisch?
Of creatief schrijven überhaupt wel academisch is en of het wel thuis hoort op een universiteit, daar zijn de meningen over verdeeld. “Binnen de universiteit is er nog steeds wat weerstand tegen het idee dat creatief schrijven wel het soort werk is dat deugt binnen een academische context, maar dit is echt iets Nederlands”, zegt You. “Creatief schrijven is zeer erkend in Amerika, het Verenigd Koninkrijk, Australië en met name veel anglofone landen. Elke universiteit waar ik op heb gezeten, Stanford, Harvard, Berkley, deze hadden allemaal programma’s creatief schrijven, maar hier is daar om één of andere reden weerstand tegen”.

Ook Nena en Marlon vinden dat creatief schrijven veel belangrijker wordt gevonden in het buitenland. Nena heeft naast het vak Creative Writing in Utrecht op de Universiteit van Kent een vak gevolgd over het schrijven van fictie. Daar werkte ze in kleinere groepen en werd de feedback beter voorbereid. “Daarnaast werden er veel meer creative writing vakken gegeven in Kent. De mensen met wie ik in de les zat deden vaak ook een hele opleiding creative writing”, vertelt Nena.

Marlon studeerde een periode in Dublin, waar zij voor een vak zelf mocht kiezen wat voor een paper zij inleverde “De docent zei toen iets in de trant van ‘voor mijn part mag je ook een creatief verhaal inleveren’. Daar hoefden geen voetnoten of analyses bij worden ingeleverd. ‘Als je het goed hebt geschreven, dan begrijp ik de verwijzingen vanzelf’, zei mijn docent. Dit in tegenstelling tot de UU, waar je een stuk creatief schrijven altijd moet onderbouwen.”

“Er heerst hier in Nederland het idee dat academisch werk alleen wetenschappelijk hoort te zijn”, legt You uit. “Je moet een hypothese hebben, een experiment uitvoeren en met data komen. Dat is dan echt onderzoek. Op één of andere manier wordt creatief schrijven gezien als een hobby project. Oké, mensen kunnen dat hier wel zeggen, maar de rest van de wereld denkt er niet zo over. Ik denk dat op een gegeven moment dingen hier echt moeten gaan veranderen.”

En die veranderingen lijken er misschien wel te komen. Martin Everaert, hoofd van het departement Talen, Literatuur & Communicatie, heeft You en hoogleraar Nederlands Els Stronks, gevraagd om een inventarisatie te maken van de mogelijkheden en middelen die studenten aan de UU nu hebben op het gebied van creatief schrijven en hoe dit uitgebreid kan worden.