Acht spetterende boekentips voor in een zomers bad

Vlot geschreven herinneringen over het corpsleven, een cynisch inkijkje in het leven van twee proffen, essays over vrijheid en de Nederlandse buitenlandse politiek, een wandeling door Utrecht. Het is een greep uit de acht boeken die DUB verzamelde als leestips voor de zomer.

 
Hoe breng je informatie uit je onderzoek op een leuke manier naar voren.

 
Nederland is veel minder een gidsland dan het zelf denkt te zijn.

 
Ervaringen uit het corpsleven van de jaren zestig. Een mannenclub met mores. 

 
Twee proffen schetsen een hilarisch tijdsbeeld van het universitaire leven.

 
Vier manieren om vrijheid te vangen in een globaliserende wereld.

 
Kritische kijk op de bestuurscultuur van universiteiten.

Wandeling door de stad met als thema de moeizame relatie van Utrecht met de Joden.

Striptekenaars geven drie versies van het levensverhaal van de heilige Cunera.

Het exacte verhaal over mooie wetenschap

Het geven van een presentatie over je onderzoek, of daar een populair wetenschappelijk artikel over schrijven, kan verdomd lastig zijn. Hoe breng je de belangrijke informatie uit je onderzoek naar voren op een manier die ook leuk is om te lezen of naar te luisteren? Als je bij een presentatie de titel Discovery of molecular tools to detect and control endocannabinoid biosynthesis tevoorschijn tovert, kan het zomaar zijn dat de helft van je publiek al in slaap valt nog voordat je goed en wel bent begonnen.

In Het exacte verhaal legt wetenschapsjournaliste Ionica Smeets uit hoe het wél moet.

Vooral het uitleggen van abstracte concepten uit de natuurwetenschappen is een flinke uitdaging. Gelukkig zijn er manieren om dit toch op een leuke manier te doen. Zo komt Diederik Jekel aan het woord, onder meer bekend als deskundige bij DWDD, met een inventieve metafoor om weerstand in een stroomkring uit te leggen. De ingrediënten van zijn uitleg: afgeprijsde jurkjes bij de H&M, een stroom opgewonden vrouwen en een halfdichte winkeldeur.

In Het exacte verhaal komt alles voorbij wat je nodig hebt om mooie verhalen te maken over wetenschappelijk onderzoek. Het is niet alleen handig voor wetenschappers. Ook voor docenten, journalisten of studenten is dit boek een heel vermakelijke spoedcursus wetenschapscommunicatie.(Joris Janssen)

Ionica Smeets, Het exacte verhaal; Wetenschapscommunicatie voor bèta’s. Uitgeverij Nieuwezijds. 2014. Prijs 19,95 euro.

Nederland toch niet zo’n gidsland

Nederland profileert zich vaak als gidsland als het gaat om mensenrechten of ontwikkelingssamenwerking. Als je de verhalen leest in het boek De wereld volgens Nederland blijkt dat in de praktijk niet het geval. Nationaal belang en economisch gewin hebben in het verleden veel meer de doorslag gegeven.

In dit boek belichten de onderzoekers van het departement Internationale betrekkingen vanuit hun specialisme een aspect van de Nederlandse buitenlandpolitiek. Zo schrijft Mathieu Segers dat Nederland altijd terughoudend opereerde als het ging om de Europese eenwording, geeft Remco Raben aan dat Nederland internationaal onder vuur lag om de kwestie Nieuw-Guinea en vertelt Laurien Crump dat de aanleg van een IJssellinie in de jaren vijftig bedoeld was om Nederland als militaire natie te tonen aan de geallieerden.

Het boek werd gepresenteerd bij het afscheid van Duco Hellema als hoogleraar Internationale betrekkingen. Zijn droom om met alle onderzoekers van zijn departement samen één boek te schrijven, kwam hiermee uit. Het geeft een gevarieerd beeld van de Nederlandse buitenlandse politiek waarbij ook onderzoekslijnen voor de toekomst worden aangegeven. (Ries Agterberg)

Jacco Pekelder, Remco Raben en Mathieu Segers (redactie). De wereld volgens Nederland, Nederlandse buitenlandse politiek in historisch perspectief. Uitgeverij Boom. 2015. Prijs 19,90 euro.

Van Corpsbal naar Communist

Duco Hellema komen we opnieuw tegen in het boek Goed Fout van politicoloog Meindert Fennema. Als huisgenoot van de auteur. Beiden maakten eenzelfde U-bocht in hun jongere jaren: van corpsbal (Hellema in Leiden) naar CPN-kameraad.

In de vlot geschreven herinneringen keren we terug naar de sociëteit van het Utrechtse corps in het midden van de jaren zestig. Het zijn niet de hoogtijdagen van de mannenclub met zijn ‘mores’.

De voortschrijdende democratisering laat zich voelen. De Utrechtse ‘roetkapaffaire’ waarbij een corpslid sterft, wordt fel bekritiseerd als onverantwoordelijk gedrag van een zelfbenoemde bovenklasse.

Later belanden we in het wespennest der progressievelingen in het Amsterdam van de jaren zeventig. Fennema heeft zich dan aangesloten bij de CPN.

De politicoloog vraagt zich af hoe het conservatisme van de jongens in het Gele Huis en later de kadaverdiscipline van de linkse voorhoede hem ooit konden verleiden.

Hij was van de ene agressieve elite naar de andere overgelopen, concludeert hij uiteindelijk. “Zoals Badr Hari indruk maakte op de mooiste vrouwen, zo trok de CPN vaak de beste studenten aan.”

De corpsleden bleven hem overigens joviaal groeten nadat hij gedesillusioneerd was opgestapt. De CPN had daarentegen veel weg van Hotel California: ‘You can check out any time you like, but you can never leave.’ (Xander Bronkhorst)

Meindert Fennema, Goed Fout, herinnering van een meeloper. Uitgever:Prometheus Bert Bakker.  2015. Prijs: 24,95 euro

Cynisch inkijkje bij twee Utrechtse proffen

Communicatie officieren en secretaresses aan de Universiteit Utrecht horen en zien veel. Zo ook de zussen Boonekamp. Lydia werkt bij Geneeskunde, Vera bij Sociale Wetenschappen. Al jaren. Alles wat ze meemaken aan de UU dient ter inspiratie voor hun boek Het genoom van de eigenheimer. Hierin volgen we twee hoogleraren: Victor Hugenoot, experimenteel psychopatholoog en Lodewijk de Medicus, experimenteel neurochirug.

Het is hun tweede boek. Speelde het eerste zich af toen de leuze Dare to Excel  in 2011 net was geïntroduceerd, nu gaat het over de positie in de Elsevier, interdisciplinair onderzoek, gesjoemel met onderzoeksdata, het binnenhalen van grants, bko’s en sko’s en vergaderingen over ICT in het onderwijs.

Hugenoot en De Medicus mailen elkaar  in een onnavolgbare schrijfstijl. De mannen proberen elkaar steeds de loef af te steken, scheppen op over prijzen die ze binnenhalen, eten aan de lopende band taart, borrelen bij Karel V, laten zich vollopen in de Faculty Club terwijl ze het werk laten doen door aio’s of onderzoekgegevens verzinnen of manipuleren. Hoewel ze ook niet te hard willen lopen; tenslotte predikt de rector slow science.

Vele UU’ers zullen zich herkennen in de cynische wereld van de Utrechtse dames. De grootste verdienste van dit boek is het tijdsbeeld dat het duo vastlegt: studentes in te korte broekjes, facebookende collegevolgers, de relatie met de schoonmaaksters, fietsers op de busbaan in De Uithof en natuurlijk de steeds veranderende regels waar wetenschappers aan moeten voldoen. Kortom: een boek om bij te grimlachen langs het zwembad. (Gwenda Knobel)

Vera en Lydia Boonekamp, Het genoom van de eigenheimer. 2015. Prijs 14,50 euro, hier te bestellen.

Vier manieren om de vrijheid te vangen

Wat is vrijheid? Ben jij bereid om ervoor te strijden? Zo ja, op welke manier? Als je je dat nog niet hebt afgevraagd, is het hoog tijd dat je dat deze zomer doet! En wel met Omstreden vrijheid als handboek op je nachtkastje of in je backpack. Aan dit jaarboek van de Wiardi Beckman Stichting hebben onder meer René Cuperus, H.J.A Hofland, Margo Trappenburg en mijn eigen oud-scriptiebegeleider Bob de Graaff meegewerkt.

In vier thema’s proberen vooraanstaande essayisten belangrijke facetten van het begrip 'vrijheid’ te vangen: manieren van denken over vrijheid, vrijheid in Nederland, vrijheid in een globaliserende wereld en vrijheid op het internet. Goeie kost voor op vakantie, natuurlijk bij uitstek een vorm van rituele vrijheidsviering.

De prangende vragen die de auteurs zichzelf en hun lezers stellen, geven genoeg stof tot nadenken. Zoals in het essay van mark Huizer die zich afvraagt in hoeverre vrijheid en internet samengaan. Een aanrader voor iedereen die buiten het academisch jaar academisch uitgedaagd wil blijven worden.(Ruben Dieleman)

Wiarda Beckman Stichting, Omstreden vrijheid. Uitgeverij Van Gennep. 2015. Prijs 19,90

Bestuurders van universiteiten kunnen niks goed doen

Een woedend geschreven boekje met een omineuze cover, die bedoeld of onbedoeld associaties oproept met de Tweede Wereldoorlog. Dat is Het Excellentietraject, een boekje - of beter: schotschrift - van Rudolf Dekker dat afgelopen april verscheen.

In 25 korte hoofdstukken laat de auteur, werkzaam als historicus aan de UvA, zien wat er allemaal mis is aan Nederlandse universiteiten. En dat is een hoop, als we Dekker mogen geloven. Je wordt er mistroostig van.

Dekkers analyse komt in grote lijnen overeen met de kritiek die dit voorjaar uit het Maagdenhuis kwam, en die ook te horen is in lokale Rethink-gelederen. Universiteiten zijn verworden tot koekjesfabrieken die gerund worden door bestuurders die meer affiniteit hebben met het bedrijfsleven dan met onafhankelijk onderwijs en onderzoek.

Alles en iedereen krijgt er van langs in Het Excellentietraject. Niet alleen de managers die speculeren met vastgoed, maar ook actiegroep Science In Transition, die "kennelijk" opgericht is om serieuze actiegroepen de wind uit de zeilen te halen.

Veel ruimte voor nuance is er niet in Het Excellentietraject. Managers en bestuurders kunnen simpelweg niks goed doen. En alle samenwerking met het bedrijfsleven is per definitie verkeerd. Een evenwichtige analyse van problemen op universiteiten is Het Excellentietraject daarom niet. Wel eentje die vlot geschreven is heerlijk cynisch is. Als je daar van houdt tenminste.

Rudolf Dekker, Het Excellentietraject.Uitgeverij Panchaud, 2015. Prijs 15 euro(inclusief verzending).

Wandeling toont moeizame relatie Utrecht en de Joden

Anders dan Amsterdam staat Utrecht niet bepaald bekend om zijn joodse gemeenschap. Na de wandelgids Sporen van slavernij in Utrecht, is er nu het boekje Utrecht en de Joden met een wandeltocht over de relatie Utrecht en de joden door de eeuwen heen.

Het is niet bepaald een opbeurende wandeltocht. Utrecht verbood Joden tot 1789 in de stad te wonen. Karel V, het stadsbestuur en zelfs de universiteit van Voetsius hielden de joden lange tijd buiten de deur. Een positieve uitzondering was de mogelijkheid voor 40 joodse artsen in de periode 1663 en 1789 in Utrecht te promoveren.

Eenmaal toegelaten in de stad, na 1789, mochten Joden veel nog niet, zoals participeren in de gilden. Velen kwamen terecht op de markt of in de kunstwereld.

In de Tweede Wereldoorlog leefden 1700 Joden in Utrecht, waarvan er 1400 zijn gedeporteerd en 1200 het niet overleefden. Rector Kruyt voelde het ontslag van joodse hoogleraren in de oorlog als een ‘wonde voor de universiteit’, maar riep op dat ‘niet luidruchtig te uiten.’

De wandeltocht begint bij de synagoge, laat wat plekken zien waar de joodse handelaren verbleven (Wijk C), maar wat vooral boven komt drijven zijn de verhalen over de moeizame relatie van Utrechters met deze bevolkingsgroep.(Ries Agterberg)

Joost van der Lijn, Utrecht en de joden, een wandeling door de eeuwen. Centre for the Humanities. 2015. Prijs 3,25 euro. Verkrijgbaar in Utrechtse boekhandels en bij het VVV.

De getekende halsdoek van Cunera

In het Utrechtse Catherijneconvent ligt de mysterieuze halsdoek waarmee de heilige Cunera volgens de legende vermoord zou zijn door haar schoonmoeder. Cunera is een veel voorkomende straatnaam in deze regio. Maar wie was die heilige eigenlijk en waarom is ze stadspatrones van Rhenen?

De striptekenaars van het collectief De Intkpot hebben zich op dit verhaal gestort. Vanuit tien verschillende striptekenaars worden de drie versies die bestaan van het verhaal opgetekend, ingekaderd door een fotostrip van de door DUB lezers 3Hoog auteur Ype Driessen. Ook DUB cartoonist Niels Bongers doet mee aan het stripboek De Halsdoek van Cunera.

De striptekenaars nemen ieder op geheel eigen wijze de legende onder de loep. Dat levert een aantal min of meer dezelfde verhalen op in een totaal verschillende stijl. Het is helaas niet altijd duidelijk hoe je die verhalen ten opzichte van elkaar kan plaatsen.(Ries Agterberg)

De Inktpot, De halsdoek van Cunera. Stichting De Intkpot. 2015. 10 euro in de boekhandel. Ook online te bestellen voor 13,90 (inclusief verzendkosten)