Als George Clooney college geeft, is het stil

Waarom doden mensen uit naam van hun religie? In het vak Religie & Conflict wordt hier nader op ingegaan. Een inspirerend college van Lucien van Liere waarvoor studenten graag hun bed uitkomen.

Cursus
Religie & Conflict

Niveau, hoeveelstejaarsvak
Bachelor, eerstejaarsvak, niveau 1

Studie
Taal- & Cultuurstudies

Waar
Spinoza 110, Kriekenpitplein 18-19

Datum & duur
10 oktober 2016, 9 tot 10.45 uur

Docent
Lucien van Liere

Voertaal
Nederlands

Aantal ingeschreven studenten
36

Aantal aanwezige studenten
30

“Wat zien we hier?”, vraagt Lucien van Liere aan de groep eerstejaars Taal- & Cultuurstudies. Hij toont een foto van een kale jongen in een rood gewaad die een geweer in zijn rechterhand heeft. “Een Boeddhistische monnik met een geweer”, antwoordt één van de studenten. “Wat doet het als je dit ziet?”, vervolgt Van Liere. “Het is tegenstrijdig”, antwoordt een ander, “ik weet niet veel van het Boeddhistische geloof, maar voor mijn gevoel is het een vredelievende religie.” 

“Die contradictie zegt iets over ons”, vult Van Liere aan. “Ons frame is zo hardnekkig dat bepaalde dingen niet verwerkt kunnen worden. Een moslim die oproept tot geweld voldoet meer aan ons verwachtingspatroon dan een monnik die hetzelfde doet. Die stereotypering is een probleem, want we moeten niet vanuit de religie de individuele praktijk willen begrijpen, maar andersom. Hoe kunnen we een individu begrijpen vanuit de dingen die hij put uit religie?” 

Populair vak onder studenten Taal- en Cultuurstudies
Ik heb voor mijn eigen studie al eens een college van Lucien van Liere gevolgd. Volgens sommige van mijn studiegenoten vertoont Van Liere enige gelijkenis met George Clooney. Maar ik herinner mij zijn colleges om heel andere redenen. Hij is voor mij de docent die door mijn hoofd schiet als de Universiteit van Nederland vraagt om nieuwe inspirerende sprekers. Een docent van wie je eigenlijk geen college wilt missen. Zelfs niet als je daar om negen uur voor op de International Campus moet zijn.

Op deze studenten lijkt Van Liere hetzelfde effect te hebben, want waar het leslokaal twee minuten geleden nog gevuld werd met het geluid van dertig kletsende - overwegend vrouwelijke - studenten, is het stil sinds de docent begon met praten. Religie & Conflict is één van de vier vakken waar eerstejaars studenten Taal- & Cultuurstudies uit konden kiezen. Veel van hen kozen voor dit vak, vertelt Charlotte die toewerkt naar haar specialisatie International Studies. Ze wijst om zich heen en maakt de rekensom: er zijn negentig eerstejaars, vier vakken waaruit gekozen kon worden en meer dan dertig studenten kozen Van Liere.

“Je kunt echt zien dat Van Liere het onderwerp zelf interessant vindt”, aldus Charlotte, “hij dreunt niets op van een blaadje”. Dat komt onder andere doordat hij de wetenschappelijke uiteenzetting aanvult met persoonlijke anekdotes.

Wetenschap verklaren met persoonlijke anekdotes
Zo neemt hij de studenten mee naar 11 september 2001, de dag waarop Amerika werd opgeschrikt door een terroristische aanval waarbij zo’n drieduizend mensen het leven lieten. De wereld was in rep en roer. “Ik woonde in Jakarta”, vertelt Van Liere die destijds lesgaf bij de Jakarta Theological Seminary. “Er kwam een student op mij af die mij condoleerde. ‘Erg hè meneer?!’ ‘Ja erg.’ ‘Verschrikkelijk hè meneer?!’ ‘Ja verschrikkelijk.’ ‘Afschuwelijk hè meneer?!’ ‘Ja afschuwelijk.’ Toen lachte hij en ging hij weg.

“Ik ben toen gaan nadenken en realiseerde mij dat de hele wereld op de aanslagen reageerde, terwijl er elders op de wereld net zoveel doden vielen waar je niemand over hoorde.” Het geweld in Ambon bijvoorbeeld waarbij meer dan vierduizend doden vielen, geeft Van Liere als voorbeeld. De aandacht voor de ene gebeurtenis en het gebrek aan aandacht voor het andere “wekte agressie op” in Jakarta. 

Vanuit religieus oogpunt waren de aanslagen op de Twin Towers binnen Al Qaida niet onomstreden, vervolgt Van Liere zijn college met wetenschappelijke kennis. “Dat weten we op basis van uitgelekte mails tussen Osama en een aantal andere kopstukken van de organisatie.” De belangrijkste vraag was: ‘Hoe de aanslagen te legitimeren waren op basis van onze religie?’ Want volgens de islam mogen vrouwen, kinderen en mannen die geen geweer dragen, niet vermoord worden. “Osama zegt in die mailwisseling dat die regel niet in steen gebeiteld staat. Osama zegt soepel om te gaan met de traditie.” Hij treedt daarmee buiten de klassieke bundel van soennitische teksten en om die reden moet hij gezien worden als modernist, legt Van Liere uit.  

Maar hoe legitimeerde Osama de aanslagen dan wel? Net zoals de student in Jakarta heeft Osama het gevoel dat het lijden in het Oosten niet gezien wordt, legt Van Liere uit. Dus ontstaat het idee bij hem – op het moment dat in Libanon flats instorten door toedoen van Israël en de wereld wegkijkt – om het lijden te verplaatsen naar een plek waar de camera wel op gericht is. Het lijden van het Oosten wordt verplaatst naar het hart van het Westen. Een schreeuw om aandacht die tegelijkertijd bevestigt dat het centrum van de macht in het Westen ligt. Maar in de daad zit ook een element van wraak. “Wraak kent geen einde”, aldus Van Liere, “tot er een proces van verzoening plaatsvindt. Waarbij de slachtoffers aangeven dat hoewel hen onrecht is aangedaan, zij geen wraak zullen nemen.” De aanslagen lijken dan ook meer te maken te hebben met de cirkel van wraak, dan met religie, zo lijkt Van Liere te betogen.  

Stof tot nadenken
Met die gedachte worden de studenten de pauze ingestuurd. Een half college heeft al meer dan voldoende stof tot overdenken gegeven. Je hebt docenten bij wie een college van twee uur lang duurt, vindt Charlotte, “maar dat is bij Van Liere niet het geval. Zijn college is op het tijdstip na, geen straf.”  

Na de pauze neemt Van Liere zijn studenten mee in islamitisch traditionalisme, duikt hij in de term jihad en de gevolgen van de afschaffing van het kalifaat in 1924. Binnen de kortste keren is het kwart voor elf en ben ik vijf kantjes aantekeningen rijker. Ik ben niet de enige. “Ik schrijf altijd meer dan vier kantjes tijdens dit college”, zegt een studente terwijl ze haar spullen inpakt. De les die we mee naar huis nemen is om voorbij het label religieus geweld te kijken. Religie is volgens Van Liere de taal waaruit mensen putten om hun daden te legitimeren; of dat gaat om wraak zoals in het geval van Osama Bin Laden of om een poging jezelf te verdedigen. “Religie op zichzelf doet niets. Mensen doen dingen en relateren daarbij aan religie.” 

Achtergrond
Door
on 25/10/2016

Waarom doden mensen uit naam van hun religie? In het vak Religie & Conflict wordt hier nader op ingegaan. Een inspirerend college van Lucien van Liere waarvoor studenten graag hun bed uitkomen.

Cursus Religie & Conflict
Niveau, hoeveelstejaarsvak Bachelor, eerstejaarsvak, niveau 1
Studie Taal- & Cultuurstudies
Waar Spinoza 110, Kriekenpitplein 18-19
Datum & duur 10 oktober 2016, 9 tot 10.45 uur
Docent Lucien van Liere
Voertaal Nederlands
Aantal ingeschreven studenten 36
Aantal aanwezige studenten 30

“Wat zien we hier?”, vraagt Lucien van Liere aan de groep eerstejaars Taal- & Cultuurstudies. Hij toont een foto van een kale jongen in een rood gewaad die een geweer in zijn rechterhand heeft. “Een Boeddhistische monnik met een geweer”, antwoordt één van de studenten. “Wat doet het als je dit ziet?”, vervolgt Van Liere. “Het is tegenstrijdig”, antwoordt een ander, “ik weet niet veel van het Boeddhistische geloof, maar voor mijn gevoel is het een vredelievende religie.” 

“Die contradictie zegt iets over ons”, vult Van Liere aan. “Ons frame is zo hardnekkig dat bepaalde dingen niet verwerkt kunnen worden. Een moslim die oproept tot geweld voldoet meer aan ons verwachtingspatroon dan een monnik die hetzelfde doet. Die stereotypering is een probleem, want we moeten niet vanuit de religie de individuele praktijk willen begrijpen, maar andersom. Hoe kunnen we een individu begrijpen vanuit de dingen die hij put uit religie?” 

Populair vak onder studenten Taal- en Cultuurstudies
Ik heb voor mijn eigen studie al eens een college van Lucien van Liere gevolgd. Volgens sommige van mijn studiegenoten vertoont Van Liere enige gelijkenis met George Clooney. Maar ik herinner mij zijn colleges om heel andere redenen. Hij is voor mij de docent die door mijn hoofd schiet als de Universiteit van Nederland vraagt om nieuwe inspirerende sprekers. Een docent van wie je eigenlijk geen college wilt missen. Zelfs niet als je daar om negen uur voor op de International Campus moet zijn.

Op deze studenten lijkt Van Liere hetzelfde effect te hebben, want waar het leslokaal twee minuten geleden nog gevuld werd met het geluid van dertig kletsende - overwegend vrouwelijke - studenten, is het stil sinds de docent begon met praten. Religie & Conflict is één van de vier vakken waar eerstejaars studenten Taal- & Cultuurstudies uit konden kiezen. Veel van hen kozen voor dit vak, vertelt Charlotte die toewerkt naar haar specialisatie International Studies. Ze wijst om zich heen en maakt de rekensom: er zijn negentig eerstejaars, vier vakken waaruit gekozen kon worden en meer dan dertig studenten kozen Van Liere.

“Je kunt echt zien dat Van Liere het onderwerp zelf interessant vindt”, aldus Charlotte, “hij dreunt niets op van een blaadje”. Dat komt onder andere doordat hij de wetenschappelijke uiteenzetting aanvult met persoonlijke anekdotes.

Wetenschap verklaren met persoonlijke anekdotes
Zo neemt hij de studenten mee naar 11 september 2001, de dag waarop Amerika werd opgeschrikt door een terroristische aanval waarbij zo’n drieduizend mensen het leven lieten. De wereld was in rep en roer. “Ik woonde in Jakarta”, vertelt Van Liere die destijds lesgaf bij de Jakarta Theological Seminary. “Er kwam een student op mij af die mij condoleerde. ‘Erg hè meneer?!’ ‘Ja erg.’ ‘Verschrikkelijk hè meneer?!’ ‘Ja verschrikkelijk.’ ‘Afschuwelijk hè meneer?!’ ‘Ja afschuwelijk.’ Toen lachte hij en ging hij weg.

“Ik ben toen gaan nadenken en realiseerde mij dat de hele wereld op de aanslagen reageerde, terwijl er elders op de wereld net zoveel doden vielen waar je niemand over hoorde.” Het geweld in Ambon bijvoorbeeld waarbij meer dan vierduizend doden vielen, geeft Van Liere als voorbeeld. De aandacht voor de ene gebeurtenis en het gebrek aan aandacht voor het andere “wekte agressie op” in Jakarta. 

Vanuit religieus oogpunt waren de aanslagen op de Twin Towers binnen Al Qaida niet onomstreden, vervolgt Van Liere zijn college met wetenschappelijke kennis. “Dat weten we op basis van uitgelekte mails tussen Osama en een aantal andere kopstukken van de organisatie.” De belangrijkste vraag was: ‘Hoe de aanslagen te legitimeren waren op basis van onze religie?’ Want volgens de islam mogen vrouwen, kinderen en mannen die geen geweer dragen, niet vermoord worden. “Osama zegt in die mailwisseling dat die regel niet in steen gebeiteld staat. Osama zegt soepel om te gaan met de traditie.” Hij treedt daarmee buiten de klassieke bundel van soennitische teksten en om die reden moet hij gezien worden als modernist, legt Van Liere uit.  

Maar hoe legitimeerde Osama de aanslagen dan wel? Net zoals de student in Jakarta heeft Osama het gevoel dat het lijden in het Oosten niet gezien wordt, legt Van Liere uit. Dus ontstaat het idee bij hem – op het moment dat in Libanon flats instorten door toedoen van Israël en de wereld wegkijkt – om het lijden te verplaatsen naar een plek waar de camera wel op gericht is. Het lijden van het Oosten wordt verplaatst naar het hart van het Westen. Een schreeuw om aandacht die tegelijkertijd bevestigt dat het centrum van de macht in het Westen ligt. Maar in de daad zit ook een element van wraak. “Wraak kent geen einde”, aldus Van Liere, “tot er een proces van verzoening plaatsvindt. Waarbij de slachtoffers aangeven dat hoewel hen onrecht is aangedaan, zij geen wraak zullen nemen.” De aanslagen lijken dan ook meer te maken te hebben met de cirkel van wraak, dan met religie, zo lijkt Van Liere te betogen.  

Stof tot nadenken
Met die gedachte worden de studenten de pauze ingestuurd. Een half college heeft al meer dan voldoende stof tot overdenken gegeven. Je hebt docenten bij wie een college van twee uur lang duurt, vindt Charlotte, “maar dat is bij Van Liere niet het geval. Zijn college is op het tijdstip na, geen straf.”  

Na de pauze neemt Van Liere zijn studenten mee in islamitisch traditionalisme, duikt hij in de term jihad en de gevolgen van de afschaffing van het kalifaat in 1924. Binnen de kortste keren is het kwart voor elf en ben ik vijf kantjes aantekeningen rijker. Ik ben niet de enige. “Ik schrijf altijd meer dan vier kantjes tijdens dit college”, zegt een studente terwijl ze haar spullen inpakt. De les die we mee naar huis nemen is om voorbij het label religieus geweld te kijken. Religie is volgens Van Liere de taal waaruit mensen putten om hun daden te legitimeren; of dat gaat om wraak zoals in het geval van Osama Bin Laden of om een poging jezelf te verdedigen. “Religie op zichzelf doet niets. Mensen doen dingen en relateren daarbij aan religie.” 

Tags: collegetoer | taal- & cultuurstudies

Advertentie