Alumna Khatera: 'Er is dan wel vrede in Afghanistan, maar ik denk niet dat dat leven is'

In augustus stond je met tweeduizend andere betrokkenen te demonstreren op De Dam. Vanuit de beweging Azadi was je een petitie gestart om Afghanistan op de lijst van onveilige landen te zetten. Hoe is dat gegaan?
“Het doel van Azadi is om de stem te zijn van de Afghaanse diaspora in Nederland en om expertise in te zetten wanneer dat nodig is. Onze petitie is geslaagd. We hebben het als Afghaanse diaspora in Nederland kunnen overhandigen aan een flink aantal Kamerleden die hebben gesproken in het Kamerdebat over Afghanistan op 15 september. Nu is er een zogenaamde besluit- en vertrekmoratorium ingesteld dat regelt dat uitgeprocedeerde vluchtelingen voor in ieder geval zes maanden niet teruggestuurd kunnen worden, wat eerst wel zo was. Maar hoe het vanaf januari eruit gaat zien blijft nog onduidelijk..”

Hoe kijk jij naar het opstappen van demissionair ministers Kaag en Bijleveld?
“Het opstappen van de ministers, en zeker het feit dat Kaag dat meteen deed, is een mooi voor de Nederlandse democratie en het vertrouwen in de democratie. Maar de Afghanen hebben daar niets aan. En ja… (zucht). Wellicht dat het beter was als ze hun taak hadden afgemaakt. Er zitten nu nog steeds Afghanen te wachten op een evacuatie.”

Als je op Nederlandwereldwijd.nl kijkt, is het vrijwel nergens zo erg als in Afghanistan. Het lijkt wel een beetje het grootste horrorscenario. ‘De veiligheidssituatie is zeer slecht’ en ‘Medische hulp en medicijnen zijn vaak niet verkrijgbaar’. Hoe voelt dat voor jou?
“Het voelt onwerkelijk. De kleurcode van Afghanistan is al ontzettend lang knal- en knalrood. Dat was dus ook het gekke: ondanks het reisadvies stelde het kabinet al sinds 2015 dat er plekken in Afghanistan veilig genoeg waren om vluchtelingen naar terug te sturen.”

Ben je er ooit geweest?
“Ja. Voor het laatst was ik er in 2017, om familie te  bezoeken. Zij wonen in de hoofdstad Kaboel. Ik spreek ze geregeld. Hoewel ik niet ben geboren in Afghanistan, voel ik me erg verbonden met het land. Ik spreek de taal en ken de cultuur. Desalniettemin is Nederland mijn thuis."

“Mijn ouders waren gevlucht omdat ze er geen toekomst zagen. In 1978 begon de burgeroorlog. Het jaar daarop was de Sovjetinvasie en mengden buitenlandse groepen zich in het conflict. Na de 9-11 aanslagen in Amerika in 2001 werd de buitenlandse inmenging nog groter. Mijn ouders wilden veiligheid voor mijn drie oudere zussen. "

Hoe kijk je naar het conflict?
“Ik vind het heel pijnlijk. De angst van iedere Afghaan kwam uit. In 2020 begon ik me in het publieke debat rondom Afghanistan te mengen. Wat het westen heeft gedaan om vrede in Afghanistan te creëren werkte niet omdat de wortels van het probleem niet werden aangepakt: de financiering van de taliban. De taliban krijgen al jaren financiële en materiële steun van onder andere Pakistan. De Afghaanse staat bleef alleen overeind omdat er hulp van buitenlandse troepen was. Zodra je die weghaalt, stort het in, en dat is gebleken."

Waarom steunt Pakistan de taliban?
"Afghanistan deelt een lange grens van 2600 kilometer met Pakistan. Die grens was ooit getrokken door de koloniale Britten, maar Afghanistan heeft de grens nooit erkend. Die grens loopt dwars door een etnische groep, waardoor er emotioneel van alles misging. Daarbij heeft Afghanistan veel grondstoffen en is Pakistan afhankelijk van de waterbronnen uit Afghanistan. Door de taliban te steunen, kan Pakistan meer invloed uitoefenen op Afghanistan. Zo proberen ze controle te blijven houden over de grens en de grondstoffen. Ook is het een manier om de invloed van India (de rivaal van Pakistan) in Afghanistan te beperken."

En nu is het ergste gebeurd: de taliban heeft de macht over het land. Zijn ze – zoals ze zelf zeggen – gematigder, denk je?
“Nee. Ze zijn dezelfde taliban als die we kennen uit de jaren 90. Ook toen hadden ze gezegd dat ze uiteindelijk de educatie voor vrouwen gingen faciliteren. Dat is er nooit van gekomen. Alleen in hun bediening van propaganda zijn ze veranderd. Nu gebruiken ze massamedia om hun charmeoffensief voort te zetten. Woordvoerders die van alles beloven… Ze zijn sluwer geworden, maar hun ideologie is zeker niet veranderd.”

Welke talibanregel raakt je het meest?
“Dat vrouwen en meisjes niet mogen leren en studeren. Nu hebben meisjes vanaf groep 7 geen toestemming meer om naar school te gaan. In de afgelopen weken heeft dat me het meeste geraakt. Nichtjes van me zitten nu thuis, zonder uitzicht op verdere educatie."

“Verder vind ik het onacceptabel dat vrouwen geen CEO of minister kunnen worden. Er is dan wel vrede – zolang je je houdt aan de regels van de taliban – maar ik denk niet dat dat leven is. En uiteindelijk is die vrede niet duurzaam."

Zelf heb je zojuist je master afgerond, Conflict Studies & Human Rights aan de UU. Heeft jouw masterkeuze met je land van herkomst te maken?
“Als bachelor heb ik Politicologie gedaan, omdat politieke macht en theorie me vooral boeiden. Tijdens de studie raakte ik steeds meer geïnteresseerd in conflict, al was dat eerst vooral over de IS die toen op hun hoogtepunt was. Maar hoe meer je leert, hoe meer je het gaat toepassen op het land waarmee je een emotionele band hebt. Ik wilde het in academische zin gaan begrijpen. Mijn papers zijn vaak over Afghanistan gegaan.”

Herken je zaken uit je studie die van toepassing zijn op de ontwikkelingen daar?
“Ja. Ik denk dat het belangrijkste wat ik van mijn studie heb meegekregen is om een hele genuanceerde blik te hebben. Op hoe een conflict in elkaar steekt en hoe je het moet analyseren. Er is nu zo veel informatie en er zijn zo veel diverse meningen dat het waardevol is dat ik dat van een afstand objectief kan analyseren. Het verhaal is altijd breder en gecompliceerder dan je denkt.”

En wat zijn nu jouw plannen?
(Lacht) "Een baan vinden. Maar de Nederlandse arbeidsmarkt maakt het me niet heel gemakkelijk. Ik hoop dat ik iets vind dat nauw verbonden is aan mijn studie. Dat zou het leukste zijn."