Besturen in tijden van langstudeerboetes

Minder studiefinanciering en een boete voor studievertraging. Dat is de nieuwe realiteit van de student anno 2012. Is er in dit  studieklimaat nog wel ruimte voor bestuursfuncties en commissiewerk? Twaalf vragen over besturen en bestuursbeurzen.

1. Hoeveel verenigingen en studentbestuurders telt Utrecht?
Lastig te zeggen. Naast gezelligheidsverenigingen, studieverenigingen, sportverenigingen hebben je ook talloze niche verenigingen. Heeft u bijvoorbeeld al gehoord van de Japanse Popcultuur Club Utrecht (JPCU) die in het Ruppertgebouw zit? Vast niet.
De Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht erkennen in totaal ruim 150 studentenorganisaties. Om erkend te worden – en in aanmerking te komen voor bestuursbeurzen – moet een vereniging aan een aantal eisen voldoen. Zo moeten de verenigingen onder meer minimaal 100 leden hebben van wie tenminste 80 procent aan de UU of de HU studeert. Daarnaast zijn er ook nog studenten die actief zijn in medezeggenschapsorganen van de universiteit. Voor hen is er een andere beurs als compensatie voor de studievertraging die ze oplopen.
2. Waarom stelt de universiteit middelen beschikbaar voor bestuursbeurzen? Het kost toch alleen maar geld?
Universiteiten krijgen van Den Haag geld voor studiepunten en behaalde diploma’s, niet voor studenten die een jaartje niks doen aan hun studie. Strikt gezien is een studentbestuurder dus een verliespost.
Maar zo wordt niet geredeneerd, want verenigingen leveren allerlei niet zo makkelijk in geld uit te drukken voordelen op. Ze zijn een sociaal vangnet voor nieuwe studenten, ze geven mogelijkheden voor studenten om zich extracurriculair te ontwikkelen (goed voor je cv!) en last but not least: ze vergroten de aantrekkelijkheid van Utrecht als stad om te studeren.
3. Hoe hoog/laag is een bestuursbeurs?
Een bestuurder krijgt in een studiejaar maximaal voor een periode van 10 maanden 289 euro per maand als compensatie voor de studievertraging die ontstaat door bestuurswerk. Dat bedrag geldt overal: of je nou secretaris bent bij roeivereniging Orca, of penningmeester bij de Utrechtse Biologen Vereniging. Iemand die parttime bestuurt, krijgt een percentage van dat bedrag, afhankelijk van de tijdsinvestering en het oordeel van het vorige bestuur dat hem of haar voordraagt.
Het gaat om in totaal 2854 bestuursmaanden die jaarlijks worden verstrekt door de UU en HU, waarbij de universiteit het merendeel voor haar rekening (2400 maanden) neemt. De beurzen kosten de UU en de HU jaarlijks ruim 800.000 euro. 
Naast bestuursbeurzen zijn er een aantal verenigingen, vooral gezelligheidsverenigingen, die een basissubsidie krijgen om activiteiten te organiseren. Het Utrechtsch Studenten Corps (USC) krijgt bijvoorbeeld jaarlijks 13.705 euro. In 2010 besloot de UU vanwege bezuinigingen de basissubsidie aan onder meer Triton en Orca stop te zetten, en de bijdrage aan andere verenigingen te verlagen.
4. Kan iedereen een beurs krijgen?
Als je bij een van de 150 erkende verenigingen zit, dan in principe wel. De universiteit heeft wel een aantal voorwaarden. Je moet ingeschreven staan aan de UU, en op moment van inschrijven een basisbeurs ontvangen. Hardcore soggers moeten wel oppassen. Je moet namelijk voorafgaande aan je bestuursjaar per jaar dat je ingeschreven staat gemiddeld 30 studiepunten (ECTS) hebben gehaald.
5. Maar 30 studiepunten per jaar, terwijl je er 60 kunt halen? Dat is toch weinig?
Dat valt inderdaad mee, zeker nu studenten flink aangespoord worden om door te studeren als gevolg van de langstudeerwet. De Universiteit Utrecht denkt er ook aan om die grens te verhogen. “De norm voor het bindend studieadvies voor eerstejaars is vanaf komend studiejaar overal 45 ECTS, dus het zou raar zijn als wij die grens van 30 ECTS aanhouden”, zegt Frank Peters, studentendecaan bij de Universiteit Utrecht met onder andere de verdeling van bestuursbeurzen in zijn portefeuille.
6. Worden er ongelimiteerd beurzen verstrekt?
Nee, de Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht stellen gezamenlijk per vereniging een bepaald aantal bestuursmaanden beschikbaar. Zo krijgt Unitas 148 bestuursmaanden per jaar en krijgt het Utrechsch Studenten Concert er 40. Het is aan de verenigingen of ze die maanden verdelen in fulltime of parttime functies.
Iedere drie jaar toetsen de UU en de HU de verenigingen, en bepalen ze hoeveel bestuursmaanden ze krijgen en hoeveel ze daarnaast aan subsidie krijgen voor hun activiteiten. Een nieuwe verdeling wordt in maart 2013 bekendgemaakt, de huidige verdeling kan je hier bekijken. Voor studieverenigingen geldt dat de decaan van de betreffende faculteit de verdeling in bestuursmaanden bepaalt.
7. Krijgen alle verenigingen relatief evenveel bestuursbeurzen?
Nee. De UU en de HU delen de verenigingen op in een aantal clusters, bijvoorbeeld sport en gezelligheid. Per cluster stellen ze een bedrag beschikbaar. Niet elk cluster komt er even goed uit.
Het cluster gezelligheid (Unitas, Veritas, etc.) krijgt per jaar 830 bestuursmaanden. Beduidend meer dan het cluster sport (Orca, Triton, Histos), dat in totaal 257 maanden krijgt om te verdelen onder de studentensportvereniging. Dat zorgt volgens sommigen voor scheve verhoudingen. Gezelligheidsvereniging Biton (300 leden) krijgt bijvoorbeeld 79 bestuursmaanden en roeivereniging Triton (750 leden) maar 56.
8. Is dat wel eerlijk, dat sportverenigingen het met relatief weinig bestuursmaanden krijgen?
Nee, vinden de besturen van Orca, Triton, Histos, en ook christelijke studentenvereniging NSU, dat niet het cluster gezelligheid, maar in het minder bedeelde cluster overig is ingedeeld. Ze hebben eind 2011 in een brief (pdf) opheldering gevraagd over deze in hun ogen scheve verdeling.
De vier verenigingen vinden dat de UU en de HU moeten toelichten waarom het ene cluster meer krijgt dan de andere. Tjitske Tjalma, voorzitter van Triton: “Wij vinden het oneerlijk dat gezelligheidsverenigingen relatief veel meer maanden krijgen. Wij bieden naast sport ook gezelligheid, en zijn net zo veel tijd kwijt aan besturen. Als de universiteit deze keuze zou onderbouwen, zouden we er misschien begrip voor hebben.”
“Er heerst veel onbegrip en frustratie bij verenigingen over de verdeling”, zegt Maud Verlinde, universiteitsraadlid voor de studentenfractie VUUR. “Het is heel moeilijk inzicht te krijgen in de reden waarom het ene cluster meer krijgt dat het andere. De universiteit zou transparanter moeten zijn.”
De UU en de HU hebben inmiddels een korte schriftelijke reactie (pdf) gegeven op de brief van de vier verenigingen. De vragenlijsten, die leidend zijn bij de verdeling van beurzen over de verschillende clusters, worden komend voorjaar voor het eerst voorgelegd aan vertegenwoordigers van de verschillende clusters. Beloofd wordt de klacht over de verdeling te betrekken in de volgende verdelingsronde van bestuursmaanden.
9. Allemaal leuk en aardig dat gekissebis over de verdeling van beurzen, maar zijn er in tijden van langstudeerboetes überhaupt nog wel studenten te vinden die een jaar willen besturen?
Het is nog te vroeg die vraag te beantwoorden, maar de vraag speelt zeker door de hoofden van de momenteel bestuurlijk actieve studenten. Heb ik voor komend jaar een opvolger in het bestuur?
Bij Triton zien ze vooral de animo voor commissiewerk afkalven. “Je hoort vaker dat mensen afzeggen voor commissies, omdat ze een tentamen moeten halen.” Bij de christelijke studentenvereniging NSU hoor je een zelfde geluid. “Het is lastiger om mensen voor commissies te vinden”, zegt NSU-voorzitter Adriaan Verkerk.
Jan Boers, voorzitter van de belangenvereniging Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV) herkent de geluiden van Triton en de NSU. Maar hij waakt ook voor al te vroege conclusies. “De langstudeermaatregel gaat pas in september in. Maar er is wel angst bij bestuurders. De maatregelen zouden zomaar tot een verschraling en versobering van het studentenleven kunnen betekenen. Verenigingen zullen nog wel bestuurders vinden, maar om leden te vinden voor tijdelijke commissies zal een stuk moeilijker worden.”
10. Het is dus niet ondenkbaar dat door de langstudeerboete minder studenten bestuurlijk actief willen zijn. Kunnen de universiteiten niet iets doen om dit te voorkomen?
Dat kunnen ze misschien binnenkort. D66 en de VVD hebben een wetsvoorstel ingediend dat collegegeldvrij besturen mogelijk moet maken. Via een kleine wetswijziging zouden studenten die een jaar fulltime besturen, zich een jaar kunnen uitschrijven bij hun hogeschool of universiteit. Door een contract met hun instelling te sluiten, behouden ze het recht op een bestuursbeurs uit het profileringsfonds van hun instelling en op studentenhuisvesting.
Of elke Nederlandse student in de toekomst van de regeling kan profiteren is nog niet duidelijk. Universiteiten en hogescholen mogen zelf bepalen óf ze de regeling gaan invoeren en welke functies ervoor in aanmerking komen.
11. Willen universiteiten dat wel, studenten die zich uitschrijven voor een bestuursjaar?
Dat verschilt. Delft staat wel open voor de regeling, maar Nijmegen vindt dat besturen een nevenactiviteit is, en is dus tegen. In Utrecht zei collegevoorzitter Yvonne van Rooy al in september 2011 dat collegegeldvrij besturen geen optie is voor UU-studenten. De universiteit zou een belangrijke inkomstenbron missen als besturende studenten een jaar geen collegegeld betalen, aldus van Rooy. “Dat betekent dat we minder hebben om in beurzen te verdelen onder studenten.”
Ook om principiële redenen is Van Rooy tegen collegegeldvrij besturen. “Wil je bestuurder zijn van een vereniging, en in aanmerking komen voor een beurs, dan moet je een band hebben met de universiteit.” Het is belangrijk, ook voor fulltime bestuurders, om naast besturen bezig te zijn met de studie, al is het maar met één of twee vakken, vindt Van Rooy.
12. Is het eigenlijk wel nodig, dat studenten fulltime besturen, kunnen ze niet gewoon naast hun studie bestuurswerk doen?
Een aantal universiteiten vindt wel dat het wat minder mag, die bomvolle activiteitenkalenders die verenigingen ieder jaar opstellen. De Radboud Universiteit in Nijmegen en de TU Eindhoven morrelen aan de fulltime bestuursbeurzen en hebben gezegd dat een bestuursfunctie niet moet betekenen dat er een jaar niet gestudeerd wordt.
De opstelling van die universiteiten is niet reëel, zegt Jan Boers van de Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV). Een bestuurfunctie bij een grote vereniging kan je volgens hem niet combineren met het volgen van vakken. “Een vereniging met een eigen sociëteit heeft een fulltimer nodig die de boekhouding doet. Je kan niet zeggen: die doet de boekhouding maandag, en die doet het dinsdag. Dat werkt niet.”
Voor dit artikel is gesproken met:

Frank Peters, studentendecaan Universiteit Utrecht

Jan Boers, voorzitter Landelijke Kamer van Verenigingen

Tjitske Tjitsma, voorzitter Triton

Adriaan Verkerk, voorzitter NSU

Maud Verlinde, universiteitsraadlid, studentenfractie VUUR