Boy is erewacht, Joanna demonstreert
Enkele Utrechtse leden van de studentenweerbaarheid staan bij de kroning van Willem-Alexander in de erewacht op het Paleis voor de Dam. De studente Joanna werd het gezicht van het protest tegen de monarchie en is ook in Amsterdam, in het demonstratiereservaat. Een dubbelportret.
De kroning van prins Willem-Alexander tot koning gaat niet in stilte aan studerend Utrecht voorbij. Vóór of tegen het koningshuis, ook veel studenten hebben op 30 april een druk programma. Zo neemt het Utrechts Studentencorps (USC) van oudsher deel aan de studentenweerbaarheid, een onderdeel van de erewacht van het staatshoofd. Hun unieke USC uniformen liggen opgeslagen op legerbasis Soesterberg, waar de weerbaarheidsleden ook zijn getraind om te marcheren en in de houding te staan.
Minder koningsgezind is Joanna. Deze studente Politieke Geschiedenis en Internationale Betrekkingen haalde begin dit jaar de nationale media. Toen koningin Beatrix op 31 januari voor haar verjaardag naar Utrecht kwam, had Joanna een bord met de tekst 'Weg met de monarchie, het is 2013' in de lucht gehouden. Meteen werd zij door de politie afgevoerd. Vier dagen later mocht zij al aanschuiven bij Pauw & Witteman. Ook dinsdag zal zij weer van zich laten horen.
Direct na de uitzending van Pauw & Witteman richtte Joanna (23) de actiegroep 'Het is 2013' op, daarbij gesteund door onder meer vooraanstaande republikeinse organisaties. Haar kritiek? "Mensen worden in Nederland vrij geboren, maar door het erfrecht van de Oranjes in Nederland zijn wij in feite onderdanen". Vol hartstocht gaat zij verder: "De Oranjes konden uitgroeien tot één van de rijkste families op aarde, en ook nog eens grootaandeelhouders van Shell, het grootste bedrijf ter wereld dat het milieu kapot maakt en derdewereldlanden uitbuit."
Ze praat op een toon van continue verwondering. Bijvoorbeeld over de manier waarop de programma's Pauw & Witteman en De Wereld Draait Door onderling streden om haar in hun uitzending te mogen hebben. Ook nieuwsmedia uit België, Frankrijk en Duitsland kwamen haar op het spoor. De media-aandacht werd zo groot, dat Joanna haar telefoon niet meer beantwoordde. Haar achternaam hield zij uit privacy-overwegingen geheim.
Toch voelt ze zich nog steeds in de gaten gehouden. "Toen Beatrix voor de Vrede van Utrecht in de stad was, stonden wij op het Domplein", herinnert zij zich. Weer hadden zij borden bij zich, weer was hun actie vreedzaam. Maar daar was niet iedereen van overtuigd. "Een paar agenten in burger stonden heel dicht om ons heen, verderop bekeken agenten ons met camera's." Toen zij even later een vriend tegenkwam die haar omhelsde, stapte één van de agent op het tweetal af, trok zijn telefoon, richtte deze op haar vriend en maakte recht in zijn gezicht een foto. "Voor de inlichtingendiensten", oordeelt Joanna verontwaardigd. "Heb ik geen recht op privacy? Ik word behandeld als een crimineel, terwijl ik gewoon mijn mening geef!"
De studentenweerbaarheid werd opgericht in 1831, toen Koning Willem I studenten opriep deel te nemen aan zijn Tiendaagse Veldtocht door het opstandige België. In 1866 richtte het USC een eigen tak op, met de indrukwekkende naam Koninklijke Utrechtsche Studenten Vereeniging tot Vrijwillige Oefening in den Wapenhandel, of 'simpelweg' K.U.S.V.t.v.O.i.d.W. Die 'K' kwam er overigens pas in 1938 bij, toen beschermheer Prins Bernhard de vereniging koninklijk maakte.
Op de sociëteit van het USC aan het Janskerkhof, vertelt rector en student rechten Valentijn Quint (23) dat de band tussen het USC en het koningshuis al oud is. Hij zit in de ruim opgezette Commissiekamer van het 'Gele Kasteel', een vertrek vol met rood- en houttinten, boven de deur hangt een foto van de koningin. Op tafel staat Nespresso koffie in plastic bierglazen. Valentijn: "Die sympathie heeft veel met traditie te maken, in het verleden kwamen de koningin of prinsessen bijvoorbeeld wel eens naar ons lustrum". De Algemene Senaten Vergadering, waarin Nederlandse corpora vertegenwoordigd zijn, is momenteel in discussie over het cadeau dat zij de nieuwe koning zullen aanbieden.
Even later schuift Boy Bultsma aan. Naast derdejaars rechtenstudent is Boy (22) senator van het USC en bestuurslid van het K.U.S.V.t.v.O.i.d.W. Op 30 april staat hij samen met corpsleden uit Leiden, Delft, Rotterdam en Amsterdam en militairen van Defensie in de erewacht van de koning. Boy vertelt dat de uitnodiging als een verrassing kwam. "Bij gelegenheden als Prinsjesdag en de Vierdaagse zijn wij altijd aanwezig, maar voor de troonswissel lag het nog open".
Creatief je mening uiten
Met zeven andere Utrechtse studenten, staat Boy op 30 april in de erewacht voor het Paleis op de Dam. Hoewel zij door het leger getraind zijn en zij de dag voor de kroning in een barak in Amsterdam overnachten, is hun rol toch vooral symbolisch. Boy: "We staan daar natuurlijk met ongeladen wapens". Tegelijkertijd zendt het USC de kroning live uit op groot scherm op het Janskerkhof.
Joanna staat dan in wat zij de 'demonstratiereservaten' noemt. Demonstreren is in Amsterdam alleen toegestaan op zes vooraf aangewezen locaties, ver van het centrum en alle internationale pers. Daar komt nog eens bij dat de drie maanden die volgden op de troonsafstand eigenlijk te weinig waren om goede acties te organiseren. Joanna vermoedt zelfs een vooraf uitgestippelde strategie: "Ik denk dat ze geleerd hebben van de rellen bij de kroning in 1980, toen was de troonswisseling al een jaar van tevoren aangekondigd". Toch blijft ze optimistisch: "Laat je als individu horen, uit je mening op een creatieve manier en laat je niet afschrikken door intimidatie."