Campagne seksuele intimidatie maakt verhalen los: ‘Hij had stiekem het condoom afgedaan’

Op straat, in de kroeg, op stage of zelfs op het werk: overal kan seksueel geweld en intimidatie voorkomen. Soms gebeurt het zonder dat de dader er erg in heeft. “De cijfers van Amnesty zijn veel hoger dan wat we zelf om ons heen horen”, zegt Laura Baartmans, nog twee weken de voorzitter van Veritas. “Daarom zijn we deze campagne gestart. We willen dat er meer over wordt gesproken.”

De campagne - bestaande uit posters, flyers en een actieve Instagram-pagina - is gelanceerd tijdens de week van de Utrechtse Introductie Tijd, de UIT. Op de drie posters staan de leuzen ‘Geen ja = nee’, ‘Zwijgen is niet toestemmen’ en ‘Niet erop wagen, altijd eerst vragen’. Baartmans: “Juist aan nieuwe studenten willen we vertellen dat het goed is om je grenzen aan te geven. En om over die grenzen te praten."

En dat is hard nodig, want seksuele intimidatie is een groot probleem in Utrecht, zegt Jochem Hoogenboom, woordvoerder van de Utrechtse burgemeester. “Het is een thema dat heel erg leeft bij de gemeente. Er zit een raadsbrief in het vat met nieuwe acties tegen seksueel geweld en er is een meldpunt straatintimidatie opgericht,” zegt Hoogenboom. De afgelopen twee maanden zijn daar 107 meldingen op binnengekomen.

Foto: DUB

Per melding wordt gekeken wat de juiste aanpak is. “Alle melders die gegevens achterlaten worden persoonlijk gebeld. We zoeken contact met de daders en proberen op de plaatsen waar de intimidatie zich heeft voorgedaan onze mensen op straat effectief in te zetten”, vertelt Hoogenboom. Volgens de gemeente ervaart 46 procent van de Utrechters straatintimidatie. “Onacceptabel”, vindt Hoogenboom.

Dan kan je je alleen maar afvragen wanneer jij zelf aan de beurt bent

Student Imme* (20) schaart zich onder dat percentage Utrechters. “Als ik ’s avonds in mijn eentje loop, heb ik vaak 112 al ingetoetst op mijn telefoon” vertelt ze. “Ik word dikwijls aangesproken of nageroepen en in de bus legde een man zijn hand op mijn been.” Op zulke momenten durft ze niets te zeggen.

Helaas blijft het daar niet bij. Sofie* (25) vertelt dat iemand tijdens het uitgaan een keer onder haar rok greep. “Hij duwde zijn vingers in mijn kruis. Ik liep meteen naar de politie, maar die zei dat ze niets kon doen omdat ik geen bewijs had. En als ik die vent een klap had gegeven, was ík degene geweest die ze zouden arresteren”, zegt Sofie. Drie van haar goede vriendinnen zijn in de loop der jaren verkracht. Sofie: “Dan kan je je alleen maar afvragen wanneer jij zelf aan de beurt bent.” Ze heeft een noodfluitje aan haar sleutelbos en checkt ’s avonds op meters afstand al of iemand veilig is om langs te lopen.

Maar binnen Veritas is het stil wat betreft de verhalen over seksuele intimidatie. “Ik ken eigenlijk niemand die zoiets heeft meegemaakt”, zegt Laura Baartmans. “Het heeft ook te maken met schaamte, dat mensen geen actie ondernemen na intimidatie.” Door vertrouwenspersonen aan te stellen binnen de vereniging hoopt ze dat leden contact opnemen als er incidenten voorkomen binnen Veritas. Ook organiseren ze jaarlijks een Bewustwordingsweek inclusief lezing over het Centrum Seksueel Geweld in Utrecht.

De schaamte overwinnen om iets te doen bij seksuele intimidatie is lastig, zegt Vera* (22). Zij heeft na een seksueel intimiderende ervaring ook haar mond gehouden. “Het gebeurde tijdens mijn stage. Er was een regisseur, hoog in het vaandel, die heel aanrakelijk was”, vertelt ze. Na een lange draaidag stond ze haar jas te pakken in een hoek van de ruimte toen de man op haar afkwam en haar een kus in haar nek gaf. “Ik wist totaal niet hoe ik moest reageren. Ik deed maar net alsof er niets aan de hand was, ik wist het echt niet”, zegt ze. Dezelfde avond vertelde ze het aan haar vriend. Hij vond dat ze er melding van moest doen. “Maar ik was maar stagiaire; hij zat veel hogerop. Daarbij dacht ik dat mensen zouden zeggen: zo bedoelt hij het vast niet.” Lange tijd bleef ze er aan terugdenken en had ze er last van. Wanneer haar vriend haar van achteren een knuffel wilde geven, verstijfde Vera en dacht ze ‘blijf van me af!’.

Als ik zei dat ik dat ongepast vond, werd ik afgedaan als feminist

Maar hoe los je het probleem van seksuele intimidatie op? Binnen de studentencultuur is ‘regelen’ en flirten doodnormaal. Tijdens de kennismakingstijd van verenigingen wordt ook wel het spel ‘over de streep’ gedaan. ‘Wie heeft er een relatie?’ is de vraag dan. De singles blijven over. Men kijkt om zich heen om te precies te weten wie ze die avond kunnen ‘targetten’. Dat geldt ook wanneer nummers als “All the single ladies” worden gedraaid.

Bij Alisha* (24) ging het mis. Op een IBB-feest leerde ze een jongen kennen waar ze diezelfde avond mee in bed belandde. “Ik zei tegen hem dat we een condoom moesten gebruiken en zag erop toe dat hij die om deed. Ik was best aangeschoten en was er niet helemaal bij. Toch hadden we seks”, legt ze uit. Ondanks dat ze het niet wilde, hadden ze ook anale seks. Ineens zag ze het condoom op de grond liggen. Alisha: “Ik schrok, waarom ligt die daar? Maar op dat moment kon ik niet anders dan denken: shit, dit gebeurt.” Pas de volgende dag realiseerde ze zich dat het niet oké was. Ze schaamde zich ervoor en voelde zich vies. “Ik vind het zo kut dat iemand dat doet. En ik ken zijn naam niet. Ik weet alleen dat hij bij Veritas zat”, zegt ze.

Ook Juul* (27) kreeg te maken met ongewenst gedrag. “Op mijn werk heerste een studentencultuur, er werkten veel mensen van Veritas. Dan zei een collega waar het management bijstond: ‘Nou Juul, lekker strak jurkje, dat mag je vaker aandoen!’ En als ik zei dat ik dat ongepast vond, werd ik afgedaan als feminist.”

Je zult alle vrouwelijke collega’s van je af moeten slaan

Hoe ziet Veritas dat? “We horen het niet”, antwoordt Laura Baartmans. “Maar het gebeurt wel en dat is zorgelijk. We zijn nu bezig ons intern beleid aan te passen of we bijvoorbeeld met schorsingen kunnen werken.”

Als seksuele intimidatie zoveel voorkomt, betekent dat ook dat er zoveel daders zijn? En zijn deze zich hiervan bewust? Preses Baartmans heeft de campagne met haar huidige bestuur opgezet dat bestaat uit vier vrouwen en vier mannen. Verschilden de opvattingen tussen de vrouwen en de mannen? “Jazeker. Als we situaties doornamen zagen de vrouwen iets als seksuele intimidatie en riepen de mannen: ‘dat is toch een compliment!’ Bijvoorbeeld als het om naroepen of fluiten ging”, zegt Baartmans. Sommige daders zullen dus niet inzien dat wat ze doen schadelijk is voor een ander.

Uiteraard hebben niet alleen vrouwen last van seksuele intimidatie. Willem* (24) moest voor zijn werk een pasfoto insturen. Als reactie kreeg hij een mail van zijn vrouwelijke leidinggevende met de tekst: ‘Goeie foto. Je zult alle vrouwelijke collega’s van je af moeten slaan’. Willem: “Er stond zelfs een hartjessmiley bij. Ik liet het aan een huisgenoot zien. Hij zei: mooi toch? Maar zelf wist ik het niet zo goed.” Onder mannen worden dit soort dingen normaal gevonden, zegt Willem, terwijl het andersom niet zo zou zijn. “Het was zo’n rare machtspositie die ze had. Daarbij was zij de vertrouwenspersoon van het bedrijf”, vertelt Willem. Intimidatie komt zeker ook bij mannen voor, al is het minder vaak verkrachting. “Mannen zijn fysiek sterker. Maar dat er in je kont wordt geknepen of dat er dingen worden geroepen gebeurt genoeg”, zegt hij.

De campagne van Veritas is in ieder geval goed ontvangen, zoals door de burgemeester die de posters van Veritas in ontvangst nam. “Maar ook media en studenten reageren positief”, zegt Baartmans. “En dat is een mooi begin. Laten we hopen dat het gesprek over seksuele intimidatie de komende tijd vaker zal worden gevoerd.”

Naast Veritas hebben ook de studentenverenigingen UVSV, USC, Unitas, SSR Nu, UMTC, Biton, USHC en Odysseus zich aangesloten bij de campagne.

*De namen van de ervaringsdeskundigen zijn gefingeerd. Deze zijn bekend bij de redactie.