Alcoholvrije studententijd
De 0.0 student: ‘Ik vind alcohol gewoon niet zo lekker’
Foto's: 123rf
Het studentenleven staat erom bekend gepaard te gaan met feesten en veel drank. Het feit dat iedereen snapt dat de vraag ‘gaan we vanavond drinken?’ niet verwijst naar cola of water, laat al zien hoe genormaliseerd alcohol is. Volgens onderzoek van het Trimbos-instituut heeft 94 procent van de studenten uit het hoger onderwijs weleens gedronken, en drinkt maar 6 procent van de studenten geen alcohol. Een van hen is tweedejaars sociologie-student Ploni (20). Ze merkte al voordat ze begon met studeren dat er veel weerstand is tegen haar keuze om niet te drinken. “Iedereen zei tegen me dat ik wel overstag zou gaan, dat ik het niet zou volhouden in mijn studententijd. Dat heeft me juist koppiger gemaakt: als mensen zeggen dat ik iets moet doen wat ik niet wil, word ik juist standvastiger.”
Het idee dat alcohol hoort bij het studentenleven bestaat inderdaad al voordat je er aan deelneemt, beaamt Michelle van der Horst van het Trimbos-instituut. “Bijna iedereen heeft voor het studentenleven al ervaring met alcohol. Dat maakt de drempel laag om ook tijdens je studententijd te drinken. Het idee is ook dat drinken erbij hoort, en studententijd de tijd van je leven is: waarom zou je je daar dan van onthouden?, is het idee. Je conformeert je graag aan de heersende norm, vooral als nieuwe student: je wilt niet de enige zijn die niet drinkt.”
Ook Marlene (20), tweedejaars geschiedenis, merkte dat ze de uitzondering op de regel was toen ze besloot te stoppen met drinken. ‘”Als we vergaderen met de commissie van mijn studievereniging, is het wel gebruikelijk om er een biertje bij te drinken. De eerste keer dat ik weigerde, werd er niet naar gevraagd, maar na een paar keer begon het toch op te vallen. Ik werd gevraagd of ik helemaal niet meer drink, of soms niet meer. Ik had wel het gevoel dat ik het moest uitleggen. De vraag wordt nooit andersom gesteld: waarom drink je alcohol?”
Er zijn veel verschillende redenen om niet te drinken. Ploni vindt drank gewoonweg niet zo lekker. Ook vindt ze de effecten van drank niet fijn. “Daardoor zag ik het nut er niet van in om het wel te gaan doen.” Niet iedereen blijkt tevreden te zijn met dat antwoord. “Als mensen weten dat je niet drinkt, vragen ze steevast naar de reden. Alsof ik een goede reden zou moeten hebben. Meestal zeg ik gewoon dat ik het niet wil. Ik vind niet dat ik me daarvoor hoef te verantwoorden.”
Ook Marlene stopte met drinken vanwege de effecten. “Ik was al niet zo’n drinker, ik vond het niet echt lekker en ik kan niet zo goed tegen drank. Ik voel al snel de effecten, en die vind ik eigenlijk niet zo fijn. Afgelopen kerstvakantie was ik bij een 21-diner van een vriendin waar flink werd gedronken. Toen ik mijn vriendinnen een fles wijn per persoon zag wegdrinken dacht ik: dit is eigenlijk niet normaal. Ik werd nieuwsgierig naar hoe het me zou bevallen als ik helemaal zou stoppen, dus dronk ik afgelopen oud & nieuw symbolisch mijn laatste glas.”
Van der Horst van het Trimbos-instituut herkent deze verhalen. “De meeste studenten die niet drinken, doen dat omdat ze de effecten van drank niet prettig vinden. Ook zijn er studenten die niet kunnen of willen drinken in verband met medicatiegebruik. Veel studenten die niet meer drinken, zijn blij met de positieve effecten, zoals beter kunnen slapen en meer hebben aan je volgende dag. Ook is gezondheid vaak een reden, omdat het voor je sportprestaties en lichamelijke gezondheid beter is om niet te drinken.”
Verschillende aanleidingen kunnen studenten motiveren om te ervaren hoe het is om te stoppen met drinken. “Dry Januari is een populaire manier om te ontdekken hoe het is om niet te drinken. Er wordt ook onderzoek gedaan naar het Ik Pas-initiatief waar je zelf bepaalt wanneer je een maand niet meer drinkt. We zien dat studenten vooral benieuwd zijn naar de redenen waarom ze eigenlijk drinken, en naar hoe het ook anders kan.”
Marlene ervaart voor zichzelf vooral positieve effecten, en in sociaal verband ook wat negatieve effecten. “Zelf ben ik heel tevreden. Het is goedkoper, ik heb geen katers, en ook uitgaan zonder alcohol gaat me heel goed af. Ik kom voor de muziek en de gezelligheid, en dat verandert niet. Wat vervelend is, is dat ik in nieuwe groepen altijd moet uitleggen waarom ik geen alcohol drink. Ook voelen mensen zich vaak een beetje aangevallen, alsof ik vind dat zij ook niet moeten drinken. Ik hoor ook vaak dat mensen het knap van me vinden, dat ze het zelf niet zouden kunnen. Ik ben me er wel bewust van dat sommige studenten die niet drinken het moeilijker hebben, die bij een hele corporale studentenvereniging zitten bijvoorbeeld. Dus ik heb wel geluk, mijn vrienden doen er over het algemeen heel normaal over.”
Het kan soms toch best lastig zijn om de nuchtere op een feestje te zijn, zegt Marlene. “Vaak ben je de enige die aan het einde van de avond nog normaal kan denken en handelen. Dat vind ik wel confronterend, maar vind ook daar iedereen daar zelf verantwoordelijkheid voor is. Ik ga zelf gewoon naar huis wanneer ik naar huis wil, ik blijf niet tot het einde omdat ik bezorgd ben of iedereen wel goed thuis komt. Dan zou ik dat altijd moeten doen, dat vind ik scheef.”
Ploni herkent dit. “Het is niet zo dat ik me verantwoordelijk voel voor mensen omdat ze drinken, maar ik vind het in het algemeen wel fijn als mijn vrienden en ik een beetje op elkaar letten. Als mensen dronken worden om me heen vind ik dat geen probleem, het is je eigen keuze. Vervelender vind ik het als je een mening hebt over mijn keuzes. Juist mensen die dicht bij me staan hebben er vaak een mening over. Ze zeggen dat je toch alles een keer moet proberen. Maar voor mij heeft drank geen toegevoegde waarde. Vooral vrienden of familieleden die drinken zelf heel leuk vinden, snappen me niet. Maar dat vind ik niet erg, ze hoeven me ook niet te snappen. Hun meest aangedragen argument is dat het zo gezellig is. Ik merk soms ook wel dat ze het niet gezellig vinden als ik niet drink. Ze zeggen het niet zo expliciet, maar als ze vragen waarom ik er niet ook eentje neem, merk je wel dat ze liever hebben dat je meedrinkt. Terwijl ik het ook zonder drank heel leuk kan hebben.”
“Groepsdruk speelt een grote rol bij alcoholgebruik”, aldus expert Van der Horst, “en is vaak lastig te herkennen omdat het veel implicieter is dan we denken. Veel mensen denken dat ze niet doen aan groepsdruk, omdat ze niemand dwingen om te drinken. Maar daar gaat het niet per se om. Denk bijvoorbeeld aan het moment tijdens de introductie waarin je UIT-mentor een rondje doet met de vraag ‘wie er een biertje wil.’ Dan wil je niet de enige zijn die weigert. Daarom geven we als Trimbos-instituut samen met Jellinek mentoren training zodat de vraag wordt ‘wat willen jullie drinken’ en niet wie er bier wilt. We benadrukken ook altijd dat het belangrijk is dat mensen met een voorbeeldfunctie niet drinken, zoals besturen van studie-en studentenverenigingen. Daarmee normaliseer je het beeld dat niet-drinken ook prima is.”
Gelukkig kan je als niet-drinker ook een positief effect hebben op de groepsnorm, zegt Marlene. “Als mensen zien dat ik niet drink, zijn er weleens mensen die zeggen dat het hen eigenlijk ook niet zo goed uitkomt om die avond te drinken, bijvoorbeeld in verband met een tentamen de volgende dag.” Ook Ploni herkent dat het in een groep fijn is als meerderen niet drinken. “Op studiereis waren er meerdere studenten die niet dronken. Er werd ook niet gevraagd waarom: dat vond ik heel fijn. It is what it is. Ik heb ook vrienden die zeggen dat ze vaker niet drinken als ik er bij ben, en dat ze het dan net zo leuk vinden. Ze realiseren zich dat het niet alleen leuk is door de drank.”
Ploni wil toekomstige studenten meegeven dat de keuze bij hen ligt, niet bij iemand anders. “Ik zou eigenlijk vooral zeggen doe wat je zelf wilt, en voel je niet gedwongen door anderen om iets anders te doen.” Ook Marlene wil studenten die niet drinken een hart onder de riem steken. “Het kan echt! In sommige groepen is het makkelijker dan in andere groepen, maar je hebt er niks aan iets tegen je wil te doen! Zoek mensen om je heen die je accepteren en vind medestanders.”
Van der Horst heeft ook een aantal tips voor toekomstige studenten. “Zorg dat je een paar redenen klaar hebt waarom je niet drinkt voor als mensen er naar vragen. Stel dan de vraag terug, ‘waarom drink jij wel?’ Het is geen wedstrijd of discussie, maar op die manier ga je wel gelijkwaardig met elkaar in gesprek.”