De beste campusnovels over liefde en intriges

Wat kunnen we leren van een spannende roman die zich afspeelt op de universiteit? Over die vraag ging op 12 december een symposium over campusnovels. DUB vroeg een aantal UU-prominenten naar hun favoriete campusnovel.

“Het is eigenlijk heel opvallend dat er een apart genre bestaat voor romans die zich afspelen in de universitaire gemeenschap”, zegt Leen Dorsman, hoogleraar Universiteitsgeschiedenis en voorzitter van het symposium Spiegel of lachspiegel over de campusnovel dat op 12 december in Utrecht gehouden werd.

Het is een genre dat zich volgens Dorsman moeilijk laat omschrijven. De diversiteit is groot. Je hebt romans over ambitieuze onderzoekers die met hun ontdekkingen de wereld willen helpen maar veelal verzand raken in een machtsspel, er zijn satirische zedenschetsen over losbandige wetenschappers, autobiografische portretten, kritische romans over bureaucratie, machtspelletjes en fraude en natuurlijk boeken waarin het studentenleven centraal staat.

De meeste van deze romans spelen zich af in Engeland of Amerika. Daar is het genre een begrip, zoals wel blijkt uit deze top 50.

“Tijdens het symposium vroegen wij ons af of die boeken ook iets kunnen vertellen over de universitaire geschiedenis”, zegt Dorsman. Dat blijkt toch moeilijk. “Universitaire romans kunnen vooral wat vertellen over de mentaliteit. Ze geven een tijdsbeeld. Maar het is fictie en dus weet je niet wat er ècht zo gebeurd is en wat er verzonnen is. Je hebt mensen die vanuit hun persoonlijke rancune een verhaal schrijven. Dat heeft minder literaire waarde, maar zegt meer over hoe zo iemand de sfeer beleefd heeft. Onze conclusie was dat hoe slechter de roman, hoe meer het vertelt over de werkelijkheid."

Campusnovels kunnen je wel aan het denken zetten. Hoe gaan we om met onze moraal als lid van de academische gemeenschap? Dorsman: “Toen ik het boek Perlmans’s zwijgen van Pascal Mercier las werd ik helemaal meegevoerd in zijn strijd tegen de deadline. Je denkt dat artikel komt wel, maar de pagina’s blijven wit. De hoofdpersoon is hoogleraar Taalkunde en raakt in paniek omdat hij een presentatie moet geven en gaat aan de haal met een tekst van een Russische wetenschapper die niet naar de bijeenkomst komt. De stap naar plagiaat is dan klein.”

DUB vroeg een aantal UU’ers naar hun favoriete campusnovels. Hieronder een overzicht..

Donna Tart The Secret History
 

Een prachtige roman die daarnaast een heel goed beeld geeft van de sfeer op een Liberal Arts en Science College, zo omschrijft Barbara Oomen, dean van de Roosevelt Academy in Middelburg The Secret History van Donna Tartt. “De fascinatie voor de klassiekers, de hechte gemeenschap, het streven naar excellentie - in deze roman gaat het helemaal mis, maar het laat wel de aantrekkingskracht van een dergelijk College zien.”

In het verhaal volgen we Richard Papen tijdens zijn eerste dag op het prestigieuze Hampden College in Californië. Een vreemd groepje studenten Grieks trekt zijn aandacht. Gefascineerd besluit hij zich aan te sluiten bij de kliek, bestaande uit jonge, maar steenrijke excentriekelingen. Hij raakt verstrikt in een gevaarlijk complot, dat steeds ingewikkelder wordt.

Melanie Peters, directeur van Studium Generale, vat de essentie zo samen: “Afkomst mag geen rol spelen, want merit is van belang en toch speelt het overal doorheen. De angst voor de groep en de angst om buiten de groep te staan.”

John Williams - Stoner
 

Een hartverscheurend mooi verhaal, over de carrière en het leven van een boerenzoon die universitair medewerker wordt. De roman Stoner gaat over zijn liefdesleven - met bitter weinig liefde - en zijn universitaire loopbaan die ook niet zonder narigheid verloopt. Aldus Dop Bär, hoogleraar Biomedische Wetenschappen.

“Deze vertelling is zowel doodgewoon als uitzonderlijk tragisch en boeiend”, schrijft Anouk van der Graaf, hoofdredacteur van Geestdrift. Het boek werd pas tien jaar na de dood van auteur John Williams een grote hit. Van der Graaf: “Bijzonder is de enorme liefde en toewijding van de hoofdpersoon voor zijn vak en de literatuur. Maar je vraagt je als lezer af of de boerenzoon niet beter in de voetsporen van zijn vader had kunnen treden in plaats van zich in de universitaire wereld te begeven.”

Barbara Oomen: "Wat mij fascineert is hoezeer de waarde van het leven van William Stoner in the eye of the beholder is. Sommige lezers prijzen de vrede die de docent Stoner heeft met zijn kabbelende bestaan, en zijn liefde voor zijn vak. Anderen worden bevangen door een diep medelijden met het melancholieke bestaan en de onvervulde beloften waar het boek bol van staat.”

C.P Snow, The masters, The Affair en The Search
 

C.P Snow is misschien wel één van de meest klassieke schrijvers van campusnovels. Hij was zowel een fysisch chemicus als romanschrijver en doorliep een politieke carrière. “Zijn romans doen niet onder voor een wetenschappelijk betoog”, zegt universiteitshoogleraar Filosofie Herman Philipse. Zijn Rede Lecture The Two Cultures uit 1959, over de kloof tussen alfa, gamma en bèta is volgens Dop Bär nog altijd een aanrader. Met onder meer de vraag aan alfa’s: kun je de tweede hoofdwet van de thermodynamica beschrijven?

Voor zowel Philipse als Bär is The Masters uit de serie Strangers and Brothers een absolute aanrader. De roman speelt in 1937, wanneer de dreiging van Nazi-Duitsland ook voor Engeland toeneemt. Een spannend debat ontwikkelt zich tussen twee kandidaten voor het voorzitterschap van het college over het dilemma appeasement or not, en allerlei ingewikkelde intriges spelen een rol. Bär: “Het is bijna Grieks drama, met als eenheid van plaats, een College in Cambridge.”

Een ander voorbeeld is The Affair (1960),waarin een aantal “dons”, zoals tutors in Oxford heten, hun College ervan willen overtuigen dat het onderzoek naar een geval van wetenschappelijke fraude heropend moet worden. Philipse: “Ik zou zeggen verplichte literatuur voor een ieder die onder de indruk is van recente fraudeprocedures aan Nederlandse universiteiten. “

Frank Miedema, decaan van de faculteit Geneeskunde, roemt The Search van Snow. In dit boek beschrijft Snow de intellectuele verhoudingen van een groep afgestudeerde biochemici in Cambridge. De hoofdpersoon is een ambitieuze wetenschapper die leeft als een priester voor zijn onderzoek, maar zich stuk bijt op een baan als directeur van een nationaal onderzoeksinstituut. “Het gedrag van de wetenschappers is in de loop der tijd niet wezenlijk veranderd en dat maakt het vermakelijk om te lezen. De rol van wetenschappers in de maatschappij is nu wel anders. In de moderne wetenschap is de positie van de wetenschappers steeds meer bepaald door de meer commerciële, op resultaat gerichte benadering van hun werk.”

Max Beerbohm Zuleika Dobson, An Oxford Love Story
 

In 1973 bracht Herman Philipse een trimester door in Oxford College. Het sociale leven in een dergelijk instituut bleek fascinerend te zijn voor een buitenlander: vol ingewikkelde intriges, die moeilijk waren te doorgronden.

Om het leven binnen het college te begrijpen kreeg hij onder meer de roman Zuleika Dobson, oftewel An Oxford Love Story, voorgeschoteld. “Zuleika is het prototype van de femme fatale, die in Oxford weet binnen te dringen omdat haar grootvader de Warden ofwel aan het hoofd staat van Judas College, dat een komische versie is van Merton College. Voor hoeveel Oxford “undergraduates” Zuleika uiteindelijk fataal wordt is een interessante vraag, die de lezer zich tijdens het lezen van de roman herhaaldelijk zal stellen. Uiteindelijk neemt ze de trein naar Cambridge, de grote concurrent van Oxford. Om alle geintjes in het boek te waarderen, is enige achtergrondkennis van Oxford in het begin van de twintigste eeuw behulpzaam.”

Allegra Goodman - Intuition
 

Goodman portretteert in deze roman een groep wetenschappers die werkt aan een therapie tegen kanker in de jaren tachtig. Volgens Frank Miedema schetst Allegra Goodman het realistische beeld van een modern onderzoekslab waar de onderlinge verhoudingen worden bepaald door een mengeling van ambitie, teleurstelling, opportunisme en erotiek.

Een postdoc ontdekt een nieuw virus dat lijkt te werken. Hij viel eerst buiten de boot, maar door zijn ontdekking is hij opeen 'hot'. Er ontstaat een machtsstrijd tussen de hoogleraren hoe snel ze de ontdekking naar buiten mogen brengenen en met welk doel?

Miedema: “Goodman laat zien wat mensen in de wetenschap drijft waarbij ze nauwkeurig weergeeft wat haar personages overkomt zonder te moraliseren.”

Zadie Smith - On beauty
 

Melanie Peters woonde drie maanden met haar gezin in Amerikaanse New England en herkende veel van haar ervaring de roman On Beauty (in het Nederlands vertaald als Over schoonheid). Het verhaal speelt zich af in de universiteitsstad Wellington. De van oorsprong Engelse hoogleraar Howard Bersley straalt de liberale waarden uit. Zijn grote rivaal, Monty Kippy zit in Engeland.

De roman is een vlot geschreven modern gezinsdrama, waarbij ook het conflict tussen liberale en conservatieve normen binnen de gesloten academische wereld een rol speelt. De confrontatie wordt aangescherpt wanneer de aartsrivaal van Howard gastdocent wordt op zijn universiteit. Peters: “Zadie Smith beschrijft op mooie wijze de university circles en laat zien dat bepaalde menselijke eigenschappen ook wetenschappers niet vreemd zijn.”

Nederlandse campusnovels
 

De UU-prominenten noemden weinig Nederlandse campusnovels. Toch zijn er ook vele romans geschreven over de Nederlandse academische wereld. DUB noemt er een paar.

De klassieke Nederlandse campusroman is Onder professoren van W.F. Hermans. Dit boek werd door enkele UU'ers genoemd als meest sprekende voorbeeld. De roman speelt zich af op de Groningse universiteit en gaat over de praktisch uitgebluste chemicus Rufus Dingelam die onverwacht de Nobelprijs in de wacht sleept voor zijn synthetisch onderzoek naar potentieverhogende geneesmiddelen. De universiteit is in rep en roer. Op de achtergrond speelt studentenprotest mee.

De roman Bij nader inzien en de latere serie Het Bureau van Voskuil spelen zich ook af in de academische wereld. Bij nader inzien beschrijft in detail de ontwikkeling van een studentenvriendenclub in Amsterdam. Het Bureau is een zevendelige reeks waarin in detail de normen en waarden van het wetenschappelijke bedrijf wordt neergezet. Het Bureau is een tijdsbeeld van de onderlinge verhoudingen binnen het Meertens Instituut en de manier waarop Nederlandse tradities wetenschappelijk worden onderzocht.

Joke Hermsen is zelf onderzoeker. Ze promoveerde in Utrecht en werkte jaren in Tilburg als onderzoeker. In haar roman De profielschets geeft ze een satirisch beeld van de Nederlandse universiteiten eind vorige eeuw. De faculteit Filosofie wordt overheerst door opgeblazen mannelijke ego’s die hun territorium willen bevechten.

Handel in Veren is de laatste roman van schrijfster Rascha Peper. In deze roman werken drie generaties aan de Universiteit Utrecht. Wetenschap en oplichterij is het centrale thema, waarbij de persoonlijke ambitie en de strijd om de macht het winnen van de wetenschappelijke zuiverheid.

De meest populaire campusroman uit de recente Nederlandse literatuur is zonder enige twijfel Bonita Avenue van Peter Buwalda. Centraal in deze roman staat Siem Sigerius, de rector magnificus van Tubantia University. Deze flamboyante rector lijkt in aanmerking te komen voor een ministerspost. Maar de gebeurtenissen in zijn familie zitten deze stap in de weg.

Misschien iets minder een echte campusnovel, maar wel over het wel en wee van het universitaire leven is Huid en haar van Arnon Grunberg. Vooral de beschrijving de tijd dat econoom Roland Oberstein doceert aan de Leidse universiteit is hilarisch. De studenten zijn dom en vechten hun punten aan, het bestuur is opportunistisch en hypocriet.