De uni toetst en jij moet je tentamens halen …

“Voordat ik aan een tentamen begin, ben ik al aan het nadenken over wat de consequenties zijn als ik het niet haal.” Voor student Nina Pušić, tweedejaars Interdisciplinaire Sociale Wetenschap, zijn tentamenweken enorm stressvol. “Dan zie ik al helemaal voor me dat mijn studieplanning in de war raakt door een herkansing in een volgend blok, of doordat ik het jaar erop een heel vak opnieuw moet doen en ik dan drie in plaats van twee vakken moet volgen.”

Uit De Snelle Stresstest van DUB bleek kort voor de zomer dat driekwart van de respondenten zich vaak of altijd gestrest voelt. Meer dan 70 procent zegt dat verwachtingen en verplichtingen vanuit de studie de belangrijkste oorzaak zijn van die stress. Dan gaat het vooral om herkansingen, aanwezigheidsplicht en vakken overdoen.

De vragenlijst werd door 275 UU-studenten online ingevuld. Van alle respondenten noemt 45 procent de universiteit ‘streng’ of ‘zeer streng’. Het gaat om een niet-representatieve steekproef, maar de resultaten komen grofweg overeen met landelijke cijfers van het CBS. Daaruit blijkt dat het overgrote deel van de universitaire studenten een hoge prestatiedruk vanuit de studie ervaart. Het halen van goede cijfers is de meest genoemde (70 procent) reden voor studiestress.

Ik ervaar geen druk om te excelleren, maar wel druk om te presteren

Het gevoel dat succes of falen afhankelijk is van het allesbepalende moment van een tentamen kent ook zesdejaars student Rechten Stephan Verhulst. “Hoewel ik niet de druk voel om te excelleren, ervaar ik wel de druk om te presteren”, vertelt hij. “Ik móet een tentamen halen, omdat ik anders een groot probleem heb. Ik loop dan studievertraging op, wat voor mij ook financiële gevolgen heeft.”

De sterke focus op resultaten beïnvloedt hoe studenten hun studie ervaren, denkt voormalig lid van de Universiteitsraad Stephan. “Studenten zijn gedurende hun studie alleen maar bezig met cijfers, met extrinsieke motivatie. In de collegezaal wordt regelmatig de vraag gesteld: ‘Komt dit op het tentamen?’ Na een tentamen wordt de docent gemaild om er nog een paar punten bij te sprokkelen.”

“Zonder prestatiedruk zou ik heel anders met de lesstof omgaan”, zegt Stephan. “Niet datgene wat ik interessant vind en wil begrijpen, is nu leidend voor hoe ik mijn studieboek lees. De hoofdstukken waar geen tentamenvragen over komen, sla ik over. Die hoef ik niet te lezen. Het zit mij dwars dat ik op deze manier studeer en het geeft mij stress om alleen maar bezig te zijn met hoe ik word beoordeeld en word afgerekend.”

Studenten gaan van tentamen naar tentamen

Jeroen Janssen, onderwijsdirecteur van Onderwijswetenschappen, herkent het beeld dat studenten erg gericht zijn op de tentamens. Er heerst volgens hem te veel een “toetsingscultuur” binnen de UU. “Elke cursus wordt met een tentamen afgesloten, waardoor studenten van tentamen naar tentamen gaan. Als studenten het tentamen niet halen, moeten zij in het nieuwe blok een aanvullende toets maken. Ik begrijp dat studenten zo de druk voelen oplopen.”

Janssen is voorstander van alternatieve manieren van toetsen, zoals het ‘programmatisch toetsen’. Een aantal opleidingen aan de UU, onder meer de master Diergeneeskunde en Charm-EU, maken hier al gebruik van. Studenten werken aan een dossier en krijgen een beoordeling aan de hand van verschillende toetsvormen, zoals een meerkeuzetoets, een observatie en een reflectieverslag.

“Studenten hoeven bij deze vorm van toetsen niet zo bang te zijn om een keer slecht te presteren”, vertelt Janssen. “De docent kijkt met een brede blik naar de student. Hoe heeft deze student zich ontwikkeld? Gaat dat snel en breed genoeg? Op basis daarvan volgt een beoordeling of een student verder kan met zijn of haar opleiding.”

Een voordeel van programmatisch toetsen is dat studenten op verschillende facetten kunnen worden beoordeeld. “Academische vorming is breder dan alleen een tentamen halen”, zegt Janssen. “Als universiteit willen we dat studenten kritisch leren denken, zich goed kunnen uitdrukken en andere vaardigheden ontwikkelen. Met een toets is dat niet allemaal te beoordelen. Door hier aan vast te houden, geven we studenten het signaal dat het alleen gaat om parate kennis.”

Eigenlijk moet ik aantonen dat ik een voorbeeldige student bent

Opgemerkt moet worden dat in De Snelle Stresstest ook veel studenten (65,3 procent) vonden dat de stress die ze hadden ‘nu eenmaal bij een universitaire studie hoort’. Een kleine meerderheid meent ook dat de UU niet ‘te’ streng is.

Nina Pušić  is perfectionistisch en legt de lat hoog. Regelmatig heeft ze hierdoor psychische klachten. Die klachten verergerden toen ze aan haar universitaire studie begon. “Bij mijn vorige opleiding op het hbo kon ik tevreden zijn met een zes. Nu heb ik dat niet meer. Er wordt bij de universiteit veel meer waarde gehecht aan cijfers. Een zes of een acht kan later een gigantisch verschil maken.”

Nina heeft haar pijlen gericht op een onderzoeksmaster die strenge toelatingseisen heeft. Zonder goede cijfers komt ze niet binnen. Ook moet ze extra-curriculaire activiteiten op haar cv krijgen om haar kans op een plek te vergroten. “Het is mentaal behoorlijk zwaar”, vertelt ze. “Eigenlijk moet ik aantonen dat ik een voorbeeldige student bent. De universiteit kijkt als eerste naar het gemiddelde cijfer. Daar zit een bepaalde logica achter, maar je straalt zo wel uit dat het alléén maar om cijfers gaat.”