De UU wil een rol spelen in het herstel van de biodiversiteit
De aanbouw van Tiny Forest op Utrecht Science Park. Fotos DUB
Buiten dat het Deltaplan Biodiversiteitsherstel een catchy naam heeft, willen we graag weten wat het plan precies omvat, en hoe de doelen worden bereikt. Daarom sprak DUB met hoogleraar Plantenverspreidingsecologie & Natuurbescherming Merel Soons die enthousiast is over het deltaplan en het feit dat de UU een steentje wil bijdragen.
“Ondanks alle maatregelen die worden genomen, gaat de biodiversiteit heel hard achteruit. De biodiversiteit gaat het hardst achteruit in het landelijk gebied. Veel boerenlandvogels, vlinders, insecten en planten, verdwijnen ontzettend snel. Het toont aan dat alle maatregels en regelingen voor bijvoorbeeld subsidies voor boeren voor weidevogelbeheer weinig uithalen. Daarom is het Deltaplan Biodiversiteitsherstel in het leven geroepen”, begint Soons. “In mei 2018 is een groep opgestaan die zei: ‘dit kan zo niet langer’. Dat was kort na de bekendmaking van de insectenstudie. Dat was een studie die aantoonde dat in het landelijk gebied de totale hoeveelheid insecten met meer dan 75 procent is afgenomen. Dat bleek een kantelpunt.”
Coalitie van relevantie en welwillendheid
Het Deltaplan moet dus zoden aan de dijk zetten, waar eerdere maatregelen vanuit Den Haag en Brussel niet afdoende bleken om het tij te keren. Maar hoe? “De groep die zich in wil zetten voor het deltaplan bestaat uit een heel grote, brede coalitie uit alle relevante sectoren die impact hebben op het platteland”, klinkt Soons strijdvaardig. “Denk dan aan vertegenwoordigers van boeren, het bedrijfsleven, de retail, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en natuurorganisaties. Er is in het verleden veel druk uitgeoefend door natuurorganisaties, burgers en overheden om dingen te veranderen. Het verschil is dat er nu sprake is van een bottom-up, grassroots initiatief. Alle partners die meedoen, het zijn er inmiddels meer dan vijftig, willen echt gaan samenwerken. Er is veel meer draagvlak. Er is een gezamenlijk droombeeld, een gezamenlijk doel.”
En dat doel, dat gezamenlijk droombeeld, liegt er niet om. De eerste alinea van het plan luidt: “In 2030 herbergt de groene ruimte van Nederland een rijke biodiversiteit aan onder andere bodemleven, planten, insecten en boerenlandvogels. Het landschap sprankelt van de diversiteit en mensen leven, werken en recreëren er graag. Landschappen zijn herkenbaar aan hun inrichting en begroeiing, mensen identificeren zich hiermee en zijn er trots op.”
De vraag is hoe dit te verwezenlijken is. Soons legt het uit: “Het deltaplan gaat uit van de filosofie dat alles en iedereen met elkaar moet samenwerken in de verschillende gebieden. Zo gaan in Zuid-Limburg bijvoorbeeld, alle partijen die in dat gebied relevant zijn, samenwerken om tot maatwerk te komen. De energie gaat vanuit de partners zelf komen. Ze gaan zelf hun activiteiten ontplooien.”
Rondom het USP gaat de natuur veranderen
De toetreding van de UU is volgens Soons een zeer waardevolle. “De universiteit kan enorm veel kennis inbrengen die bij al die gebiedsprocessen relevant is. We hebben kennis in huis op het gebied van ecologie, op het gebied van wet- en regelgeving, op het gebied van bestuur en bestuurskunde en transitiewetenschappen én we hebben een gebied. We zitten op het Utrecht Science Park (USP) wat op een cruciale groene schakel zit binnen het natuurnetwerk Nederland. We zijn omringd door natuur en we kunnen die gaan versterken. We hebben er alles voor in huis. We kunnen een heel goede centrale rol gaan spelen in het plan.”
Dat betekent ook dat op en rond De Uithof het één en ander gaat veranderen. “We gaan niet alleen bijdragen in onderwijs en onderzoek. We gaan ook bijdragen in bedrijfsvoering. We gaan ook een Living Lab voor het Deltaplan ontwikkelen op het USP en de omgeving daarvan. Dat Living Lab wordt een gebied waarin we met alle betrokken partijen, van grondeigenaars, terreinbeheerders, tot lokale overheden willen samenwerken om de biodiversiteit te herstellen. Onderzoekers en docenten van de UU kunnen hierin meedoen door onderzoek te doen of onderwijs te geven. Er kunnen excursies plaatsvinden en studenten kunnen er onderzoek doen en stageprojecten doorlopen”, zegt Soons.
Bètawetenschappencursus Wildlife Conservation.
Hoe dat eruit komt te zien is nog niet duidelijk, laat Soons weten. “We zijn met alle betrokken partijen een droombeeld aan het maken. Het moet in elk geval een kleinschalig cultuurlandschap worden. Denk aan grasland, heggen, rietkragen en bomenrijen. Het ligt tussen Kromme Rijn en landgoed Oostbroek, en wordt gekenmerkt door unieke cultuurhistorische waarden waaronder de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. We kunnen daar gezamenlijk onderwijs geven, onderzoek doen en met onze bedrijfsvoering laten zien welke stappen gezet kunnen worden om biodiversiteitsherstel mogelijk te maken. Dus het onderwijs en onderzoek, brengen we daar samen met onze maatschappelijke partners.”
Duurzaamheid vervlochten met bedrijfsvoering UU
In dat kader is ook de hub Future Food Utrecht ontstaan wat valt onder het strategisch thema Pathways to Sustainability. “Het verbindt de mensen die aan de UU aan voedsel werken met elkaar en geeft het een podium”, zegt Soons. “In de hun wordt transdisciplinair gewerkt met maatschappelijke partners. Zo kijken we in het kader van ons eetpatroon naar gezondheid, maar ook naar de manier waarop het eten is geproduceerd. Een voorbeeld van een thema waar we aan werken is de eiwittentransitie. Nu consumeren mensen veel te veel dierlijke eiwitten en te weinig plantaardige. Dat is niet duurzaam en niet gezond. Op dat snijvlak van voedsel en gezondheid zijn we ons aan het profileren. Net als natuur-inclusieve landbouw. Hoe kunnen we onze voedselproductie samen laten gaan met natuur, in plaats van die keiharde tegenstelling.”
Die inzet op duurzaamheid wordt hoe langer hoe meer vervlochten met het leven op de universiteit. “Zo zijn lunches die bij vergaderingen verzorgd worden altijd vegetarisch, dat is sinds vorig jaar. Als Future Food hebben we ook in de kantine van het Educatorium een Future Food Lab waarbij exposities zijn en waar experimentele gerechten worden aangeboden, gerechten die op duurzame wijze tot stand zijn gekomen – gerechten van de toekomst.”
Die focus op duurzaamheid komt ook terug in de catering op de universiteit. “De oude cateraar, Sodexo, werkte samen met Local2Local om zoveel mogelijk lokale producten te gebruiken”, zegt Soons, “dat vinden we belangrijk.” Of die samenwerking met Local2Local met de nieuwe cateraar Eurest wordt voortgezet is nog onduidelijk, laat de cateraar weten aan DUB. Wel meldt Eurest dat er voor koffie, groenten en fruit met lokale leveranciers wordt gewerkt.
Met dat laatste is de professor in ieder geval blij. “Het leuke aan het project is dat iedereen die wat wil bijdragen, mee mag doen. Dus wie dit lees en gemotiveerd raakt kan contact opnemen met mij op of met The Green Office. Dan kunnen we de handen ineenslaan”, besluit Soons.
Merel Soons geeft op 24 november 2020 een lezing over biodiversiteit en het veranderende klimaat. De lezing wordt georganiseerd door Studium Generale.
UPDATE: De Universiteit Utrecht heeft zich op 8 december 2020 officeel aangesloten (link alleen te volgen na inloggen met Solis-ID) bij het Deltaplan Biodiversiteitsherstel.