De Zomer Boeken Parade
Met de vakantie voor de deur, keert de rust terug. Tijd om eens een boek te lezen. DUB verzamelde leesvoer met een Utrechts geurtje, van studentenliteratuur tot verteerbare brokken wetenschap.
Studenten zijn jong en moeten genieten van deze mooie tijd. Toch is het ook een gecompliceerde periode. Rando Kim geeft daarvoor handvaten in Jong duurt langer dan je denkt, terwijl Lenneke van der Burg meer concrete tips geeft in haar boek Bier, Zweet en tranen. Dat het studentenleven desondanks niet altijd makkelijk is, kun je lezen in de roman Ik kom eraan van Imre Dietz. Nog meer herkenbaar studentenleed is te zien in de fotostrip Koek en ei.
Wetenschapper moet uit hun ivoren toren komen, schrijft geneeskunde decaan Frank Miedema in zijn herziene versie van Science 3.0. De botsing tussen theorie en praktijk als het gaat om kinderpsychologie is ook een terugkerend thema in het Liber Amicorum voor Willem Koops. Net als in het boek De jeugd van Tegenwoordig van de Utrechtse socioloog Cas Wouters, die vooral de seksualiteit onderzoekt. Geesteswetenschappers hebben het heel concreet gemaakt door een wandeltocht door Utrecht uit te zetten waarin je sporen van slavenhandel in de stad kunt ontdekken. Het historische boekje Vlaaien op de Neude laat zien hoe binnen de stadsgrenzen al jaren land- en veeteelt bedreven wordt.
Studentikoos gepieker
Je studententijd is de mooiste tijd van je leven, zo wordt vaak gezegd. Maar het is ook één van de ingewikkeldste periodes van je leven. Het is de moeilijkste tijd van je leven tot dan toe, zo schrijft Rando Kim in zijn boek ‘Jong duurt langer dan je denkt’. Waar de basisschool en middelbare school allemaal vrij rechttoe rechtaan waren, sta je nu op eigen benen met grote verantwoordelijkheden en vragen als ‘wat wil ik met mijn carrière?’ en ‘doe ik wel de juiste studie?’ Voeg daar nog eens een toenemende studiedruk en een steeds grotere studieschuld aan toe, tel daar de spookverhalen bij op over afgestudeerden die geen baan kunnen vinden en dan is het niet gek dat studenten soms wat in de war raken.
Kim gebruikt treffende metaforen om die zorgen te relativeren. Een van de sterkste voorbeelden daarvan is Kim’s ‘levensklok’: als je een mensenleven zou omrekenen naar 24 uur op een klok, dan staat de klok van een 24-jarige pas op 7:12 uur ’s ochtends en die van een 27-jarige op 8:06 uur. Op dat tijdstip moet de dag nog beginnen, dus waarom maak je je zorgen over wat vertraging in je studie of het kiezen van je carrière?
In Jong komen ook de nodige clichés voorbij. De hoofdstukken hebben titels als ‘Geloof in jezelf’ en ‘Geef niet op als het moeilijk wordt’. Toch is het geen stereotype zelfhulpboek. Kim spreekt als wijze vader de lezer toe en put voorbeelden uit zijn ervaring met het begeleiden van studenten en uit zijn eigen studententijd waarin hij ook de nodige tegenslagen heeft moeten verduren. Misschien dat hij daarom zo goed op de hoogte is van de kwesties waar de Hollandse student mee worstelt. Het lukt hem in ieder geval aardig om al dat gepieker in een ander daglicht te plaatsen. (Casper Wolfert)
Rando Kim, Jong duurt langer dan je denkt. Uitgeverij Contact. Amsterdam. 2012. €18.95 (paperback) €9.95 (e-book)
Bier, zweet en tranen
Genieten. Profiteren. Kiezen. Maar bovenal: doen wat jíj wil. Lenneke van der Burg heeft met haar boek Bier, Zweet en Tranen een aansprekende studentenhandleiding geschreven over belangrijke zaken als studiekeuze, vrienden maken, seks en op kamers wonen.
De boodschap die Van der Burg beginnende studenten wil meegeven is: het is jouw leven, doe wat je wil. En als het misgaat: los je eigen shit op.
Je studententijd kan je op duizend manieren invullen. Dat begint al bij de studiekeuze. Wat ga je doen? Kies je iets omdat jij dat wil, of omdat je ouders het willen? Bij elk onderwerp laat Van der Burg een aantal studenten aan het woord en stelt ze grappige lijstjes op met do’s and don’ts.
Nergens lid worden is geen optie, aldus Van der Burg. Al word je lid van een breiclub, word ergens lid. Zo leer je direct veel mensen kennen. Zie je op tegen de ontgroening? Er zijn genoeg verenigingen zonder. Overigens kan een ontgroening positief zijn: Bij een uitdaging, onder druk zie je waartoe je in staat bent. Die ervaring neem je mee in je leven. Dus pak die tandenborstel en poets fluitend de wc!
Je kunt je studententijd zo bont maken als je zelf wil. Het is (te) duidelijk dat Van der Burg niet de bezorgde ouder wil spelen: ze schippert tussen praktisch advies en haar motto dat je alles zelf mag weten. Dit leidt tot tips die elkaar tegenspreken, wat op een grappige en luchtige manier gedaan is. Waar het op neerkomt is net zo simpel als ingewikkeld: Geniet, maar doe alles met mate.
Het boek sluit naadloos aan bij mijn eigen ervaringen als student. Verkeerde studiekeuze: check. Lid worden en me direct thuis voelen in de stad: check. Gescoord door een ouderejaars: check. Etensresten overal tot ratten een handje komen helpen: check. Kortom: een prima afspiegeling van het studentenleven! (Inge Razenberg)
Lenneke van der Burg, Bier, Zweet en Tranen. Uitgeverij BBNC. Amersfoort. 2012. €12,50
Sexy studente is naïeve hulpverlener
‘Wat me tegenvalt aan de studie psychologie is dat je in de eerste plaats wordt opgeleid tot wetenschapper.’ Aldus de hoofdpersoon Mirka in de roman Ik kom eraan van Imre Dietz. Veel liever zou deze Mirka duiken in de motieven van mensen. Waarom doen mensen wat ze doen? Wat is de reden van bepaalde wandaden?
Daar kan ze dan mooi in de praktijk mee aan de slag. In deze ‘psychologische thriller’ krijgt de Utrechtse studente te maken met haar neef Tom die behoorlijk de weg kwijt is. Met haar nichtje Ziggy waarmee ze een geheim deelt en een uiterst gecompliceerde relatie onderhoudt. En zeker ook met haar nieuwe liefde Sebastian, die zo prachtig tango dansen kan, maar eveneens door laat schemeren een geheim met zich mee te dragen.
Mirka is voor een psychologiestudente tamelijk naïef. Er gebeurt van alles, maar ze heeft het nauwelijks in de peiling. Ze knoopt de inhoud van de colleges goed in de oren en probeert de opgedane kennis toe te passen op haar depressieve neefje. Alleen is de werkelijkheid een stuk ingewikkelder dan het toepassen van een paar lesjes.
De roman komt wat traag op gang. Zeker voor Utrechters klinkt het wat overdreven om te horen dat het Wilhelminapark en topwijk is die niet ver gelegen is van het universiteitscentrum De Uithof waar psychologiestudenten doorgaans hun colleges volgen. In het tweede deel van de roman komt er meer vaart in. Ziggy en Tom blijken in contact geraakt te zijn met de mysterieuze organisatie HiBiZcus die desperate jongeren helpt bij een zelfgekozen einde. Beetje bij beetje grijpt de geschiedenis van de geheimen in het leven van nu en dat leidt tot een spannend slot van de roman. (Ries Agterberg)
Imre Dietz, Ik kom eraan. Uitgeverij Wereldbibliotheek. Amsterdam. €17,90
Bij Ype is het weer koek en ei
Een stripboek? Ja een stripboek, maar dan wel helemaal van deze tijd hoor. Ype Driessen en Willem Stam hebben alweer hun vierde fotostripboek uitgebracht Nog steeds even herkenbaar, grappig én ontroerend.
De vaste DUB-lezer is wel bekend met de fotostrips van Ype Driessen. Elke week kunnen we genieten van een nieuwe 3Hoog. Maar Ype doet natuurlijk meer. Zo maakte hij wekelijks met Willem een strip voor nrc.next en geeft hij ons een kijkje in het leven van de VrijMiBoys voor Het Financieel Dagblad.
Maar Ype zijn autobiografische fotostrips zijn het allerleukst. Vier keer per week zet hij een aflevering online op zijn website. En nu is er dus een nieuw boek. Hierin krijgen we een kijkje in het leven van Ype en Willem van toen het allemaal nog koek en ei was tussen de twee. Inmiddels is het alleen nog Ype die in de fotostrips verschijnt, Willem is verdwenen.
De verhalen zijn vaak pijnlijk herkenbaar. Vooral als je een relatie hebt zal je vaak denken: hee dat gaat bij ons dus ook zo! Maar het gaat niet alleen maar over de liefde hoor. Ook over Wordfeud bijvoorbeeld, Mulisch en de beruchte kreukelaar. Voor wie dat laatste niet snapt, koop het boek. (Marieke Michgelbrink)
Ype + Willem 4, Koek en ei, Uitgeverij Strip2000. Eindhoven. €9,95
Wetenschappers komen uit ivoren toren
Het is crisis in de wetenschap. Niet universiteiten maar bedrijven bepalen steeds vaker wat onderzocht moet worden. En ondertussen worden wetenschappers in toenemende mate gewantrouwd door het publiek, dat op internet wordt getrakteerd op een heel scala aan meningen en informatie, waardoor het steeds lastiger wordt de expert van de pseudo-expert te onderscheiden.
Het is een sombere situatie die Frank Miedema, immunoloog en vice-voorzitter van het UMC Utrecht, schetst in Science 3.0. Maar somberen doet Miedema niet. In zijn wetenschapsfilosofische analyse ziet hij wetenschappers eindelijk uit hun ivoren torens komen en in partnerschap met de maatschappij problemen benoemen en tackelen.
Het grootste deel van dit boek verscheen al in 2010 als Wetenschap 3.0. Deze nieuwe Engelstalige versie bevat een aantal nieuwe hoofdstukken. Daarin toont Miedema zich onder meer teleurgesteld dat er bij de keuze voor invulling van negen topsectoren door dit kabinet niet genoeg is gepraat met alle relevante groepen in de samenleving. Want, zo stelt Miedema, wetenschap hoort vraaggestuurd te zijn, een democratische coproductie.
Centraal in Miedema's uiteenzetting staat de beroemde Franse scheikundige en bioloog Louis Pasteur (1822-1895). Pasteur wordt op handen gedragen vanwege zijn onbaatzuchtige en onafhankelijke zoektocht naar vaccins. Tot Geison in 1995 op basis van Pasteurs aantekeningen een heel andere Pasteur liet zien. Pasteur die zonder bronvermelding voortbouwde op werk van collega's, die met het oog op zijn populariteit heel goed luisterde naar vragen uit de samenleving, en die grote risico's nam door experimentele vaccins op patiënten te testen.
Met Pasteur laat Miedema zien dat wetenschappers ook maar mensen zijn. Hij verzet zich met kracht tegen het idee dat er zoiets bestaat als pure waardenvrije wetenschap. In de keuze voor Miedema's wereldbeeld zijn wetenschappers sterk subjectieve wezens, op zoek naar hoge citatiescores, nieuwe onderzoeksbeurzen en faam. De mythe dat wetenschappers belangeloos en vervuld van hoog verheven idealen de prachtigste ontdekkingen doen, kan wat Miedema betreft niet snel genoeg naar de prullenbak. (Ernst-Jan Hamel)
Frank Miedema, Science 3.0. Uitgeverijg Amsterdam University Press. 2012. €19,90
Botsende beelden in vriendenboek Willem Koops 
Willem Koops, de vertrekkend decaan van Sociale Wetenschappen en internationaal befaamd ontwikkelingspsycholoog kreeg bij zijn afscheid een Liber Amicorum aangeboden. Thema van de bundel is de botsing van meningen. Koops is zelf niet vies van een uitgesproken mening en daarom vroegen de samenstellers aan tal van wetenschappers om een artikel te schrijven waarin het debat centraal staat.
Dit kan gaan over een ontmoeting met Koops zelf. Zoals een mooi verhaal van de Vlaamse hoogleraar Luc Goossens die Koops beschrijft als stuwende en storende factor in zijn leven. Toen hij als jonge promovendus zijn proefschrift moest verdedigen op een congres, gaf de gevestigde Willem Koops ongezouten kritiek op het verhaal. Later kwam het toch nog goed en werkten ze veel samen. Koops nodigde hem zelfs uit om het Utrechtse facultaire onderzoek te evalueren.
Maar ook over het werk van Koops. In 2000 schreef Koops het essay Gemankeerde volwassenheid. Hierin beweert hij dat het kind in de twintigste eeuw ‘bevrijd’ is uit de kinderwereld, waarin pedagogen en opvoeders hem veilig hadden weggestopt. Alleen is de bevrijding doorgeslagen en groeien de kinderen op als gemankeerde volwassenen. In meerdere bijdragen komt dit terug. “Je kunt ook het omgekeerde beweren”, constateert de Groningse Gerrit Breeuwsma. “Gadgets, speelgoed, fastfoodvoedsel, maar ook populaire muziek en films, mode en vrije tijd lijken afgestemd op kinderlijke behoeften, maar spreken de volwassenen aan.”
In datzelfde essay doet Koops ook uitspraken over de manier waarop pedagogiek bedreven moet worden. Bestaat er zoiets als een ‘Utrechtse school’. Welke rol nemen de epigonen Buytendijk en Langeveld daarin in? Bas Levering constateert dat Koops het opneemt voor Langeveld en pleit voor een empirisch-analytisch pedagogisch onderzoek. “Maar is dat onderzoek niet te veel los komen te staan van de praktijk”, vraagt Karel Stokking zich af.
Zo geeft het Liber Amicorum een beeld van de wetenschapper en mens Koops, maar ook van de ontwikkelingen van de kijk op het kind en de pedagogische wetenschap. Zelf doen Buytendijk en Langeveld van gene zijde een duit in het zakje. (Ries Agterberg)
Du Choc, Du choc des opinions jaillit la lumiere. Liber Amicorum Willem Koops, onder redactie van Theo Wubbels, Ruud Abma, Jaap Bas e.a. Het boek is niet verkrijgbaar in de winkel, maar geïnteresseerden kunnen een mail sturen naar W.Koops@uu.nl, ov.v. 1 ex. van liber amicorum Koops en het adres waar het heen moet. Zo lang de voorraad strekt.
Sex is veel toegankelijker geworden
Onze codes op het gebied van sex is de afgelopen eeuw op alle terreinen veel vrijer geworden, gericht op wederzijdse instemming en wederzijdse aanterekkingskracht. De enige uitzondering is pedofilie. Dat constateert de Utrechtse socioloog in zijn recent verschenen boek De Jeugd van Tegenwoordig. Kinderen bleven tot de jaren zestig derderangs burgers. Sex was een mannending en kinderen werden buitengesloten. Zelfs op de universiteit bleef het onderwerp vooral het domein van artsen en niet van sociologen. Dat is nu anders. De puberteit komt steeds vroeger en de belangstelling voor seksuele opwinding is veel meer gericht op seksuele vrijheid. Wouters legt hier een verband met de Verenigde Staten, waar het ‘datingsysteem’ eerder in de belangstelling kwam waardoor met name de emancipatie van vrouwen zich sneller in de maatschappij manifesteerde.
Cas Wouters, De Jeugd van Tegenwoordig. Uitgeverij Atheneum. Amsterdam. 2012. €19,95
Wandeltocht langs donkere plekken van Utrecht
In 2013 is het 300 jaar geleden dat de Vrede van Utrecht getekend werd. De stad zal feestelijk stilstaan bij deze gebeurtenis, die een einde maakte aan een reeks bloedige oorlogen, en een periode van vrede en economische voorspoed inluidde. Toch heeft de Vrede van Utrecht ook een minder fraaie kant: zij schiep de voorwaarden waarin slavenhandel een grote vlucht kon nemen. Historica Esther Captain richtte zich op deze donkere kant van het verleden. Ze stelde een wandelgidsje samen langs plekken in Utrecht die iets met mensenhandel of koloniale geschiedenis te maken hebben. Daaruit blijkt dat de stad een verborgen slavenverleden heeft.
De wandelgids volgt geen eenduidige route. De lezer kan aan de hand van een kaartje met negentien locaties zelf een beginpunt uitzoeken. In het boekje zijn deze locaties geordend aan de hand van drie thema’s. Het eerste daarvan is ‘slavernij’. Captain leidt de wandelaar langs huizen waar slavenhandelaren werkten en woonden. Een van die huizen is Drift 27, tegenwoordig de ingang van de Universiteitsbibliotheek. Hier woonde, tussen 1781 en 1789, Johan Gideon Loten, voormalig gouverneur van Celebes en Ceylon. Na een succesvolle en gewelddadige carrière in de Oost keerde hij naar Nederland terug met een fortuin van 700.000 gulden. In zijn huis aan de Drift werkte ook Sitie, een Indonesische dienstmeid, die Loten had meegenomen uit Celebes. Het tweede thema gaat over de verrijking van Utrecht. Hier wijst Captain de lezer onder andere op een aantal gevelstenen die aan Utrechts slavenverleden herinneren. Het pand Janskerkhof 12 bijvoorbeeld, gelijk achter de bushalte waar de 12 naar De Uithof vertrekt, heeft een wapen aan de gevel met drie morenhoofden. Het derde thema tenslotte besteedt aandacht aan Utrechters die streden voor de afschaffing van de slavernij.
De wandelgids van Captain heeft een duidelijk politiek programma. Naast de ‘witte Europese mannen’, die de Vrede van Utrecht tekenden, en twee jaar lang feest vierden in de stad, moet ook het verhaal van de tot slaaf gemaakte verteld worden. En dat doet Captain op een prachtige manier. Je gaat met andere ogen naar Utrecht kijken. (Hans Schouwenburg)
Esther Captain, Wandelgids sporen van slavernij in Utrecht / Traces of Slavery in Utrecht: A Walking Guide, met medewerking van Hans Visser, Utrecht Centre for the Humanities 2012. €11,90 met gratis app
Vlaaien op de Neude
Groenten en fruit verbouwen in de stad, oftewel urban farming, is hot. Dat blijkt wel uit de fotoreportages van glossy magazines over moestuinen op daken van torenflats in New York of Rotterdam, of uit artikelen over studenten met groene vingers op DUB bijvoorbeeld. Zelf voor je eigen voedsel zorgen, het past allemaal in de back to basics- en slowfood-trends.
De Utrechtse landschapsarchitect Frank Stroucken laat in het boek Vlaaien op de Neude zien dat er binnen de Utrechtse stadsgrenzen al eeuwenlang aan landbouw en veeteelt wordt gedaan. Stroucken neemt ons mee door 2000 jaar Utrechtse voedselgeschiedenis.
De Romeinen hadden op het huidige Domplein een castellum en introduceerden gewassen die we in Nederland niet kenden: fruit- en notenbomen, maar ook kruiden als dille en koriander. We belanden daarna op de Middeleeuwse markten op de Utrechtse pleinen en bruggen. Waar denk je dat de Utrechtse Vis- en Ganzenmarkt hun namen aan danken? En De Neude was tot 1468 een drassig bouwland, precies op het kruispunt van wegen, en daarom zeer geschikt voor een veemarkt.
Vanaf het opheffen van de katholieke kloosterreinen eind zestiende-eeuw nam de bebouwing en de bevolking binnen de stadsgrenzen sterk toe. Stroucken laat zien dat op kaarten uit die periode een grote toename van het aantal moestuinen, zogenoemde hoeveniersgebieden, waarneembaar is. Tot die tijd hadden Utrechters een stiefmoederlijke verhouding tot groenten gehad. Kool, prei en uien werden toch vooral gezien als armeluisvoedsel.
In latere eeuwen zorgde innovaties in transportmethoden en internationalisering voor schaalvergroting in de voedselvoorziening. Het Utrechtse stadsbeeld veranderde door de opkomst van eetwinkeltjes, restaurants en supermarkten drastisch.
Vlaaien op de Neude is een aardig boek. Is het niet voor de fait divers die je toch wat anders naar je eigen staotsie laten kijken, dan is het wel voor de echt Utrechtse recepten uit het achttiende-eeuwse kookboek Nieuwe Welervarene Utrechtse Keukenmeid die zijn opgenomen. Misschien staat er straks in studentenhuizen zomaar een heerlijke Vijfschaft of Bukkenade op het menu. (Xander Bronkhorst)
Frank Stroucken, Vlaaien op de Neude. 2000 jaar stadslandbouw en voedsellandschap in Utrecht. Uitgeverij Terra Incognita. €19,75. Info over verkoop en bestellingen: www.terra-i.nl of frank@terra-i.nl.