‘Deze gast speelt Monopoly terwijl wij geen huis hebben’

Na een vlotte tour door de drie verdiepingen van het pand, langs de zelfgebouwde keuken, gezellig ingerichte woonkamer en slaapkamers met laminaatvloeren, is het moeilijk te begrijpen dat hier al zeker twintig jaar niemand heeft gewoond. Ja, de balkons zitten onder de duivenpoep, de kamers zijn slecht geïsoleerd en echt afgewerkt kun je het niet noemen. Maar binnen een aantal maanden hebben de vijf studenten er al iets heel moois en woonbaars van gemaakt. En dat, aan de Oudegracht in hartje Utrecht!

Vogel, krakersnaam van een van de studenten, vertelt dat de reden dat ze het torentje hebben gekraakt heel simpel is. “Het was noodzaak, we hadden geen huis.” Vogel vertelt dat hij in twee jaar tijd al vijf keer verhuisd is van de ene onderhuur naar de andere. Toch zit er ook een beetje ideologie achter deze kraakactie. “Er is zo fucking veel woningnood, en dan kijk je om je heen en denkt: de nood hoeft helemaal niet zo hoog te zijn.”

Hij heeft het over de vele leegstand. Een eigenaar hoort leegstand na uiterlijk zes maanden te melden, waarna de gemeente zou moeten zoeken naar een oplossing om de woning geschikt voor bewoning te maken. Als de huisbaas niets meldt, kan hij een forse boete krijgen. Hier wordt echter nauwelijks op gehandhaafd, zegt Vogel, die uitlegt dat sommige huisbazen, waaronder de zijne, gewoon heel veel panden kopen in de hoop dat deze met de tijd in waarde toenemen. Hun kraakactie was dus uit nood “maar daar komt natuurlijk bij dat we de overheid willen laten zien dat deze gast Monopoly aan het spelen is terwijl veel mensen geen huis hebben. Dat slaat gewoon helemaal nergens op.” 

Vogel vertelt dat hij met Draak, een van de andere studenten, een overleg met wat krakers had bijgewoond. Daar kregen ze een kaart van alle leegstaande panden in Utrecht en werd er gezegd dat ze er een uit konden kiezen. “We kozen dit pand omdat het gewoon een super sick pand is”, zegt Vogel. Bij de kraakactie zelf kregen ze veel hulp van meer ervaren krakers. Ook is er een ‘squatting guide’ in omloop. 

Maar hoe gaat het in zijn werk? “Eerst ga je kijken of het huis echt leeg staat. Zo ja, dan ga je er wonen. Als je kan aantonen dat je er drie dagen hebt gezeten zonder dat iemand het doorhad, krijg je huisvrede”, zegt Vogel. Dat houdt in dat het pand in hergebruik is genomen waarmee de nieuwe bewoners bepaalde rechten verkrijgt, zegt hij. In hun geval was het vrij duidelijk dat er niemand naar het pand omkeek: “Dit hele huis is vertyft. Nu valt het wel mee, je had moeten zien hoe het eruit zag toen we binnenkwamen.” 

Is kraken dan niet illegaal, want het is toch strafbaar? “De deur openbreken is illegaal, maar bij ons stond de deur open”, zegt Vogel. De wettelijke regels rond kraken zijn echter ingewikkeld en het is niet gemakkelijk voor een huiseigenaar om krakers uit het pand te krijgen. "We hebben alles volgens de regels gedaan en de politie gebeld na de inname van het pand en die heeft de bewoning goedgekeurd. Dan gaat de zaak naar civiel recht, en is het aan de huisbaas om een rechtszaak aan te spannen. Om die te winnen moet hij aantoonbaar plannen hebben met het pand.”

Kraken hoeft dus helemaal niet zo spannend te zijn, zegt Vogel, toch komen er ook wat risico’s bij kijken. “Die huisbazen zijn best grote, zware jongens. Die sturen weleens gasten langs om te intimideren. Ze hebben bij ons eerst geprobeerd het slot te forceren, daarna schreeuwden ze van buiten dat ze bezig waren met verbouwen, dat ze aannemers waren.” Dat mag de huiseigenaar niet doen vanwege de huisvrede. “Je hebt soms gewoon niet met fijne types te maken. Mensen met heel veel geld zoals deze eigenaar, die hebben nog weleens de neiging om vervelend te doen”, zegt Vogel.

In hun geval viel het mee, maar Vogel kent ook verhalen van knokploegen die voor de deur staan. “In de praktijk speelt de huisbaas niet altijd volgens de regeltjes. Je moet dus wel een beetje oppassen met wie je binnenlaat en wat je zegt.” Ze sluiten het huis ’s nachts dan ook goed af, met een heel dik slot en een balk die de deur dichtklemd. “Het is niet per se nodig, maar geeft gewoon een wat veiliger gevoel,” zegt Vogel. 

Vogel vertelt dat er weinig studenten in “de scene” zijn, wat met name komt door tijdgebrek. Je moet de hele tijd klussen, en als je dan ook nog studeert en werkt, hou je niet veel tijd meer over. “Zeker de eerste paar weken, als je geen elektra en wifi hebt, is het gewoon lastig. Je kan wel achter je laptop gaan zitten, maar die is op een gegeven moment ook leeg.” Hoewel het de drukste maanden van zijn leven waren, heeft Vogel al zijn vakken gehaald.

Ondertussen hebben de bewoners elektriciteit en wifi geregeld, en hebben ze een aantal gaskacheltjes aangeschaft om het huis iets minder koud te maken. “Het went allemaal wel. Ik douche gewoon bij de sportschool, ik heb altijd twee truien aan om warm te blijven en ik heb samen met mijn pa de waterleidingen gefixt.” Wel schieten er af en toe muizen over de vloer, maar goed, dat hebben de meeste studentenhuizen. Naast de afwezigheid van een douche, zijn er dus geen verschillen? Vogel schudt nee. Marx, een andere bewoner, roept vanuit de woonkamer: “Jawel, wij zijn veel respectvoller voor onze buren!” 

Toen de vijf er ongeveer een maand woonden, hebben ze een glühwein-avond voor de buurt georganiseerd. “Toen kwamen er echt veel mensen. Eigenlijk reageerde iedereen heel goed op onze komst”, zegt Vogel. Iedereen zegt dat ze het jammer vinden dat het zo lang leeg stond, en de buren zijn alleen maar blij dat er weer iets met het pand gebeurt, zegt hij. 

“We wíllen ook graag een goede band met de buren. En ik geef toe: dat is vooral uit eigenbelang. Daarom zorgen we dat we niet zagen en boren in de avond of in het weekend, en dat werkt heel goed”. Kortom, vijf studenten hebben een woonplek en ze zijn ook nog niemand tot last. Waarom heeft kraken dan zo’n negatief stigma? 

Mensen lijken kraken vaak te koppelen aan verhalen over de grote krakersbewegingen uit de jaren 80, waar veel geweld en vandalisme voorkwam tijdens ontruimingen. “Ik ken geen enkele kraker die zo is”, zegt Vogel overtuigd, “iedereen wil gewoon wonen. Zo spannend is het allemaal niet. Bovendien is het gewoon hartstikke leuk. Je bent altijd bezig en leert allerlei nieuwe dingen zelf te maken.”

Toch werd ook over deze kraakgroep ietwat stigmatiserend gepubliceerd. Zowel EOHoedan, een jongerentak van de EO, en het AD maakten een verhaal over de krakers, waar stereotypen in naar voren kwamen. De EO maakt bijvoorbeeld de associatie met rellen, harddrugs en vergelijkt de krakers met zwervers. Het AD heeft het over eventuele schade, waar Vogel verder niets van moet weten. “Ze hadden hier even moeten kijken vóórdat wij er waren. Toen lag er overal duivenpoep, waren er geen vloeren, geen ramen. Wij hebben het alleen een beetje leefbaarder gemaakt”, zegt Vogel. 

De vijf studenten van het torentje zijn in samenwerking met andere krakersgroepen bezig met het organiseren van spreekuren en workshops over kraken, speciaal voor studenten. Het idee is om kraken toegankelijker te maken, omdat studenten “bij uitstek” slachtoffer zijn van de woningnood. 

Reactie van de huiseigenaar
Huisbaas Robert-Paul Caron van het Torentje baalt van de krakers in zijn pand. Hij is niet op de hoogte van de aannemers die het slot hebben geprobeerd te forceren, zegt hij. Caron zegt dat het pand niet illegaal leegstaat, aangezien er vergunningsaanvragen voor verbouwingen lopen bij de gemeente. Dat het lang duurt, komt doordat het een gemeentelijk monument is.

De huiseigenaar zegt dat de kraakactie dus gewoon strafbaar is. “Krakers in Nederland zijn gewoon dieven”, aldus Caron. Hij heeft een rechtszaak aangespannen tegen de krakers, laat hij weten.