Docenten Geesteswetenschappen krijgen een week lang toetsles

Hoe bepaal je de grens tussen een voldoende en onvoldoende? Welke toets leidt tot het beste leergedrag? Docenten Geesteswetenschappen worden deze week flink bijgespijkerd. “We hebben te weinig aandacht besteed aan onze toetsing”, zegt initiatiefnemer en teaching fellow Judith Thissen.

De noodzaak was iedereen binnen de faculteit Geesteswetenschappen duidelijk. Verschillende visitatiecommissies oordeelden dit jaar zeer kritisch over het eindniveau van bacheloreindwerkstukken. Docenten moeten eens flink met elkaar in gesprek gaan, had het faculteitsbestuur al aangekondigd.
Maar een hele week van lunchlezingen, masterclasses en workshops over toetsing? Is dat niet te veel van het goede als je weet dat er steen en been geklaagd wordt over werkdruk?, zo vroegen veel docenten zich af.
Judith Thissen, sinds dit jaar als teaching fellow aangesteld om het toetsbeleid binnen de faculteit onder de loep te nemen, schatert: “Ha, die vraag is me natuurlijk al vaker gesteld de afgelopen tijd. Ik ben ambitieus. Ik vind het nu eenmaal leuk om de lat hoog te leggen. En docenten kunnen nu zelf kiezen uit dit brede aanbod.”
Maar er was ook sprake van wat pragmatisch opportunisme, erkent ze. “We hebben deze week de kans om de expertise van twee Britse experts op toetsgebied, Sally Brown en Phil Race, te gebruiken. Zij waren toevallig een paar dagen in Utrecht op uitnodiging van de CEUT (de leergang onderwijskundig leiderschap voor UU-docenten, red.).”
De doelstelling van de toetsweek is volgens Thissen breder dan het voorkomen van ‘onterechte voldoendes’ voor eindwerkstukken. Uit evaluaties bleek dat er ook behoefte was aan meer generieke kennis over toetsing. “Docenten realiseren zich nog onvoldoende dat ze het leergedrag van studenten kunnen sturen door de manier waarop zij toetsen.”
Thissen is uiteindelijk zeer tevreden met de 170 docenten die zich meldden voor de verschillende bijeenkomsten. Helemaal vanzelf ging dat overigens niet. “Docenten zijn vaak behoorlijk eigenwijs. Die denken: dat leer ik mezelf wel. Maar het is leuk om eens naar een expert te luisteren, zeg ik dan. Dat hoort ook bij een professionele houding.”

Toetsles
Tijdens de toetsweek komen vragen aan bod als: waar ligt de grens van een voldoende en een onvoldoende en hoe stel je handzame beoordelingsformulieren voor scripties op? Volgens Thissen is overduidelijk dat docenten de afgelopen maanden al strenger zijn gaan oordelen over de kwaliteit van eindwerkstukken. Opleidingen zijn het eindniveau meer als een gedeelde verantwoordelijkheid gaan zien.
“In andere faculteiten is teamteaching heel normaal, ook omdat het onderzoek vaak in teams gebeurt. Hier is iedereen gewend om veel meer zijn eigen gang te gaan. Dat gaat nu langzaam veranderen. Bij twijfelgevallen onder de 7 moet er zelfs een derde beoordelaar, een hoogleraar, bijkomen.”
De teaching fellow wil wel benadrukken dat de beeldvorming dat er voorheen sprake zou zijn geweest van lankmoedige docenten die zomaar genadezesjes weggaven niet terecht is: “Voor het eindwerkstuk van de bacheloropleiding staat maar 7.5 studiepunt. Bovendien heb je soms te maken met een laag beginniveau. Docenten moeten dan alle zeilen bijzetten om een student naar een acceptabel niveau te brengen. Dat ze dan uiteindelijk een 6 geven, is ook heel menselijk, denk ik dan.”
Veters strikken
De tweede doelstelling van de toetsweek vindt Thissen misschien nog wel belangrijker. Ze wil graag dat docenten bij Geesteswetenschappen meer kennis opbouwen over toetsing en over de manier waarop studenten hun leergedrag afstemmen op wat de toetsing van hen vraagt.
Volgens Thissen richten docenten zich nu nog te veel op het controleren of iemand wel geleerd heeft. Dat leidt er vaak toe dat kennis niet beklijft, denkt ze. “Drie dagen stampen voor een tentamen dat vooral feitenkennis toetst, heeft gewoon weinig zin. Die kennis ben je heel snel weer kwijt.”
Er zou daarom meer aandacht moeten zijn voor methoden waarbij studenten zelf vaardigheden oefenen of zelf reflecteren op de stof, meent Thissen. “Mijn collega-teaching fellow Ria van der Lecq maakt een mooie vergelijking. Je leert kinderen niet hun veters te strikken door ze een foto of een filmpje te laten zien van hoe ze dat moeten doen. Maar zoiets proberen wij hier vaak wel te doen. Zo gaf ik zelf ook college: ik vertelde studenten hoe ze historische bronnen moeten analyseren om vervolgens meteen een cijfer te geven voor de opdracht die ze uitvoerden. Nu weet ik: eerst oefenen.”
Volgens Thissen maakt de uitbreiding van het aantal contacturen en de nadruk in het Utrechtse bacheloronderwijs op interactievere werkvormen het gemakkelijker andere vormen van toetsing in te zetten. “In werkcolleges kun je studenten in groepjes laten werken en elkaar laten beoordelen. Peer feedback is een soort zachte toetsing die heel effectief kan zijn.”
De Geesteswetenschappers lopen achter bij andere faculteiten als het gaat om de toepassing van slimmere methoden om studenten te beoordelen, stelt Thissen vast. Bij opleidingen als Geneeskunde en Diergeneeskunde wordt volgens haar veel intensiever nagedacht over hoe toetsing kan bijdragen aan duidelijke leerlijnen en betere vaardigheden.
Waarom die opleidingen verder zijn? Thissen schiet opnieuw in de lach: “Die studenten moeten gewoon iets kunnen of iets weten. Dat kan het verschil maken tussen leven en dood. In de Geesteswetenschappen ligt dat net wat anders.”
De teaching fellow hoopt dat de toetsweek haar collega-docenten duidelijk maakt dat het nadenken over toetsing van groot belang is. “Maar ik wil ze bovendien graag meegeven dat het ook nog eens erg leuk is om hier samen met collega´s over te praten. De uitdaging is bij ons nog groter dan bij die andere faculteiten. In de Geesteswetenschappen is het immers niet zo eenduidig wat een student moet weten en kunnen. Er zijn veel grijstinten.”
Zie hier voor het complete programma van de toetsweek. Docenten van alle faculteiten zijn van harte welkom bij de keynote lezing van Sally Brown over ‘Assessment for Learning’ op donderdag 12 december, 15.00 uur, Drift 13, 004 (met borrel na afloop).