Drugsgebruik onder Utrechtse studenten (deel 1)

Bij de autopsie in het UMC Utrecht is het niet gebleken, maar mensen die de in 2012 overleden Utrechtse student kenden, wisten dat hij eerder die avond XTC had gebruikt. Een huisgenoot vond hem de volgende dag dood in bed. De net afgestudeerde UU-student Michiel* kende de jongen vrij goed. Waar hij zich over verbaast: “Iedereen in de omgeving van die jongen gebruikt nog steeds.” Hoewel het een wat pijnlijk onderwerp is, wil Michiel - die zelf niet gebruikt - er graag over praten. Hij is namelijk behoorlijk bezorgd. Niet alleen vanwege dit soort sporadisch dodelijke incidenten, maar ook omdat XTC tegenwoordig volgens hem massaal wordt gebruikt. “Ik heb even geteld. In mijn directe omgeving van het Utrechtse studentenleven gebruiken er 8 géén pillen. Dat is maar 20 procent.”

Joris* is afgestudeerd aan de Hogeschool Utrecht en is een recreatieve gebruiker van drugs. Hij geeft namens Unity voorlichting over drugsgebruik. "Als je zelf gebruikt, denk je dat er veel gebruikers zijn. De meeste mensen in mijn omgeving die gebruiken, gaan er heel verstandig mee om. Maar als ik naga dat van de 30 mensen op mijn opleiding er slechts 3 of 4 echt geïnteresseerd waren in drugs, lijkt dat heel erg mee te vallen." Joris weet dat op de dancefeesten waar hij voorlichting geeft, per avond maar een enkeling bij de eerste hulp komt wegens oververhitting, ‘even te hard gaan’ of hoofdpijn. "Heel vaak spreek ik met de aanwezige EHBO’ers, maar ik heb nog nooit van een ernstig drugsongeval gehoord. Eén keer zag ik iemand met een epileptische aanval, maar dat bleek achteraf niks met drugs te maken te hebben."

Ook de media tekenen sterk wisselende beelden op. De invalshoek dat drugs slecht zijn en tot veel incidenten leiden, lijkt vaker door de pers te worden gekozen. Een goed voorbeeld is het artikel ‘Jongere feest zijn toekomst kapot’ van Het Parool, waarin een jongen vertelt hoe een grote groep Amsterdamse jongeren “in het weekend helemaal uit de naad gaat en doordeweeks een depressief wrak is”. Daar tegenover staat een recentelijk gepubliceerd meer relativerend verhaal van Elsevier. De verslaggevers concluderen dat de drugsgebruikers anno 2013 ‘in niets meer lijken op de klassieke heroïnejunks’ maar veeleer hoog opgeleid zijn, ambitieus en goed geïnformeerd over de partydrugs die zij ‘zien als een traktatie en parttime gebruiken’.

Hogeschoolstudente Sandra* en voorlichter Joris zouden in beide artikelen kunnen figureren. Op haar 15de begon Sandra met XTC-pillen, later gevolgd door cocaïne, speed, paddo’s, een jointje op zijn tijd, en lachgas. Toen Joris in Utrecht kwam wonen zag hij dat zijn huisgenoten veel lol hadden met drugs en er in zijn ogen verstandig mee omgingen. “Uit nieuwsgierigheid heb ik thuis wel eens XTC en paddo’s met ze gedaan. Dat beviel goed, later ben ik ook op feesten gaan gebruiken.” Tegenwoordig neemt hij 2 à 3 keer per jaar XTC op feesten en thuis sporadisch tripmiddelen als LSD, ketamine en 2cb.

Onderzoeken
Drugsgebruikende studenten zoals Joris en Sandra zijn in Utrecht bepaald geen uitzondering. Hoeveel procent van de Utrechtse studenten welke drugs gebruikt, is niet bekend, hoewel aangenomen mag worden dat ook in de Domstad XTC en cannabis veel worden gebruikt onder studenten. In veel mindere mate kan dit worden gezegd over speed, cocaïne, GHB, ketamine, lachgas en paddo’s; overige drugs zijn een behoorlijke zeldzaamheid. Een recent onderzoek van hoger onderwijsblad Folia en de Universiteit van Amsterdam ter ere van de 25ste verjaardag van XTC in Nederland wees uit dat tweederde van de Amsterdamse studenten regelmatig zo’n pilletje slikt. Deze week kwam het Grote Uitgaansonderzoek 2013 van het Trimbos-instituut uit. Veel media besteedden aandacht aan wat zij de belangrijkste conclusie vonden: 60 procent van de frequente bezoekers van party’s en clubs nam het afgelopen jaar XTC.  Het bewijs stapelt zich op: drugs zijn al lang niet meer voorbehouden aan gabbers of cokesnuivende reclamejongens, maar worden maatschappijbreed geconsumeerd.

Genuandeerd beeld
EenVandaag kreeg van Trimbos de primeur voor het publiceren van de resultaten. Het televisieprogramma maakte een item dat een heel ander beeld schetst dan Joris en Sandra doen. Het percentage XTC-gebruikers wordt ‘op zijn minst verontrustend’ genoemd. Aan het woord komt Vivian, die - zo zegt een voice over - ‘als ze uitgaat enkele jongeren op het randje van gekte ziet bewegen’. Eronder is beeld gemonteerd van een jongen die op de grond ligt te flippen, gevolgd door iemand die met bebloed hoofd wordt afgevoerd door de beveiliging. Vivian weet ‘dat je niet eens véél XTC hoeft te nemen om door te slaan’, zegt weer de voice over namens haar. Maandenlang heeft ze namelijk angstaanvallen, flashbacks en een gevoel van gek zijn overgehouden aan een keertje XTC. Onbeantwoord blijft de vraag waarom zoveel uitgaanders XTC gebruiken als de risico’s zo groot zijn en de ervaringen ermee zo negatief als wordt gesuggereerd.

Buitenpromovendus aan de UU en lid van het onderzoeksteam van het Trimbos-instituut Ferry Goossens geeft enige toelichting in het item van EenVandaag op de resultaten van het onderzoek. Achteraf vindt hij de wijze waarop het nieuwsprogramma het item heeft ingevuld "wat eenzijdig". "We vonden het oké dat ze een item over XTC maakten, maar EenVandaag schept een veel verontrustender beeld dan wij doen in het onderzoek. Door twee mensen anoniem in beeld te brengen die vertellen over hun problemen met XTC en door flippende en bebloede jongeren te laten zien, ontstaat een negatieve sfeer over het uitgaansleven. Dit is niet waar het Grote Uitgaansonderzoek over ging. Onze zorg is dat XTC-gebruik wat meer gemeengoed lijkt te worden, dat daar risico’s aan zitten en dat jongeren zich niet altijd goed infomeren als ze drugs gaan gebruiken.”

Het zou volgens Goossens beter zijn om bij dit soort berichtgeving in ogenschouw te nemen dat heel veel mensen XTC (en andere drugs) gebruiken en het bijna altijd goed gaat. Goossens: “Natuurlijk zijn er ook incidenten met drugs. Soms zijn die ook ernstig of zelfs fataal. Daar zoomen de media op in. Dat is begrijpelijk, want incidenten zijn nieuwswaardig, leveren een makkelijk verhaal op en media hebben maar weinig tijd. Maar het volledige, genuanceerde verhaal zoals in ons onderzoek blijft onderbelicht.”

Roekeloos gebruik
Goossens en collegae benoemen in het onderzoek enkele ontwikkelingen die drugsincidenten in de hand werken en die aldus nauw in de gaten moeten worden gehouden. Tegenwoordig zit er doorgaans veel meer van de werkzame stof MDMA in één XTC-pil dan enige jaren geleden. In een enkele pil zit geen mdma maar PMMA, een gevaarlijkere variant. Beide ontwikkelingen leiden ertoe dat gebruikers gemakkelijk te veel van de werkzame stoffen binnenkrijgen wat onder meer tot oververhitting kan leiden of de dood.

Nog zo’n ontwikkeling: er is een groep (vaak jonge) mensen die roekeloos gebruikt. Dat geldt zowel voor de hoeveelheid drugs (bijvoorbeeld twee of meer pillen per keer uitgaan) als voor het combineren van meerdere soorten. Met name combinaties met GHB leveren veel ongelukken op. In juni bijvoorbeeld overleed een 26-jarige man in een studentenhuis in de Utrechtse Nobeldwarsstraat aan een combinatie van verschillende drugs, waaronder vermoedelijk GHB.

De noodzaak deze ontwikkelingen in de gaten te houden, blijkt uit het aantal incidenten. Alleen al deze zomer waren er zes overlijdensgevallen van jonge mensen die in verband werden gebracht met xtc. Niet alleen door te veel MDMA of vervuilde pillen. De 20-jarige Leidse studente Lisa bijvoorbeeld had ‘een vingertopje’ mdma gelikt en overleed later aan het drinken van te veel water. De Lowlands-ganger die overleed nam waarschijnlijk ‘schone’ XTC. Goossens: “Drugsgebruik is nooit zonder gevaar. Eén keer een normale hoeveelheid XTC, GHB of wat dan ook kan voor sommige mensen al de dood betekenen. Dat kan te maken hebben met individuele afhankelijkheid of lichamelijke afwijkingen zoals hartproblemen.” Het risico kan overigens wel aanzienlijk worden verkleind door de drugs te laten testen.

Overigens zeggen de onderzoekers van het Grote Uitgaansonderzoek zich meer zorgen te maken over het alcohol- dan het drugsgebruik in Nederland. Het levert meer gezondheidsschade op en is kwalijker met het oog op incidenten zoals geweldpleging, rijden onder invloed en out gaan.

Lees ook deel 2

*De (oud)studenten wilden niet met hun echte naam worden opgevoerd. De echte namen van Michiel, Joris en Sandra zijn wel bekend op de redactie.