Een documentaire als onderdeel van een UU-scriptie over droogte

Een vriend en filmmaker in Zuid-Afrika vertelde Sanne Raaijmakers over de droogte in zijn land die hij elk jaar erger zag worden. Dat leek haar een goed onderwerp voor haar afstudeerscriptie voor de master Sustainable Development. “We hebben het in mijn vak natuurlijk vaak over klimaatverandering”, zegt Sanne. “Verergerde droogtes zijn daar een gevolg van. En in Zuid-Afrika is het in de Westkaap in een eeuw niet zo droog geweest.”

Tegelijkertijd ontstond het idee voor een documentaire over de droogte. Zowel haar Zuid-Afrikaanse vriend Philip du Plessis als haar vriend Gosse Bouma met een voorliefde voor Zuid-Afrika, filmen en haar vriendin Tygra Konings wilde helpen bij de productie. Op het plan van de documentaire werd enthousiast gereageerd door haar scriptiebegeleider. “Mijn begeleider Frank van Laerhoven heeft me gemotiveerd om de film een onderdeel te laten zijn van het geschreven product.” Volgens Sanne heeft het maken van een documentaire voordelen. “Het laat je met een andere blik naar je geschreven werk kijken. Daarnaast is het een manier om je boodschap, onderzoek in dit geval, een breder publiek te geven.”

Voor ze naar Zuid-Afrika ging, heeft Sanne veel overleg gevoerd met De Plessis om de situatie in Zuid-Afrika ging goed te leren kennen.  “Het gevecht tegen de droogte is zijn dagelijkse werkelijkheid, dus hij kon er ook veel over vertellen.” De financiering van de documentaire kwam rond door middel van crowdfunding. Met 128 donaties werd meer dan 5000 euro opgehaald om de documentaire te kunnen maken. “Mijn rol was het interviewen van de boeren en een expert van Cape Town University. Daarnaast zorgde ik er ook voor dat het verhaal in de film logisch is. En een raakvlak met Nederland heeft.”

Persoonlijke verhalen
Met de documentaire Awaiting Water willen de makers laten zien wat de gevolgen van klimaatverandering vandaag de dag al zijn. “Mensen denken vaak dat klimaatverandering is iets van de toekomst, iets wat we kunnen voorkomen, maar het tegendeel is waar.”

In de documentaire komen vier boeren aan het woord. Twee commerciële boeren met grote bedrijven en twee kleine boeren die voor zichzelf produceren. Alle vier worden ze geraakt door de droogte. “De effecten zijn bij beide groepen anders. Bij de grote boeren gaat het bijvoorbeeld om investeringen. Met één van de commerciële boeren heb ik nog contact. Hij heeft veel geld in zijn boerderij gestoken om over te stappen naar Conservation Agriculture, een manier van boeren waardoor er meer water in de grond wordt vastgehouden. Daar heeft hij speciale apparatuur voor moeten aanschaffen”, zegt Sanne. “Vorig jaar mislukte zijn oogst en in de film spreekt hij zijn wens uit voor een goede oogst. Dat is dit jaar ook niet gelukt. Dat is erg triest.”

Voor de boeren met kleine boerderijen heeft de droogte vooral persoonlijke gevolgen. Deze boeren produceren voornamelijk om in hun eigen levensonderhoud te voorzien. “Zij zullen bijvoorbeeld eerder schapen moet verkopen om rond te komen.”

Door de persoonlijke verhalen van de boeren hopen de makers dat klimaatverandering een gezicht krijgt. Daarnaast willen ze ook de waarde van water laten zien en mensen inspireren beter met water om te gaan, want de droogte is niet alleen een last voor boeren. Ook in de rest van het land zijn de gevolgen duidelijk. Toch ziet niet iedereen water als een product dat op kan raken. “In de periode dat ik veldwerk deed, waren er mensen die gewoon hun tuin bleven sproeien”, vertelt Raaijmakers. “Het water raakt snel op. Vorig jaar was het niveau van de watervoorraad voor Kaapstad geslonken tot 60 procent. Nu is dat al 30 procent. Volgens de voorspellingen is komt er in maart geen water meer uit de kraan.”

Er zijn ook mensen die zich wel bewust zijn van de waterschaarste, zegt Sanne. Zij gaan zuiniger om met het water. Ook neemt de overheid maatregelen om ervoor te zorgen dat er water uit de kraan blijft komen.

Door haar onderzoek en het maken van de documentaire is Sanne zich bewuster geworden van haar eigen bijdrage aan het veranderen van het klimaat. “We willen ervoor gaan zorgen dat de documentaire ook CO2-neutraal wordt. Door bomen te laten planten, ter compensatie voor de vluchten en de autoritten die we hebben gemaakt om de film te kunnen maken.” Ook zegt ze dat ze in Zuid-Afrika de waarde van water gezien heeft. En dat de manier waarop er in Nederland over gedacht wordt, moet veranderen. “We hopen dat mensen hun levensstijl veranderen. Bijvoorbeeld door bewust na te denken over het even van vlees en het gebruiken van fossiele brandstoffen. Mensen doen hier alsof er niets aan de hand is als het over klimaatverandering gaat.”

De documentaire is inmiddels al een paar keer vertoond. Onder meer op een bijeenkomst van de Green Office van de universiteit en op het Noordelijk Film Festival. Sanne zegt goede kritieken te hebben gekregen en leuke vragen uit het publiek heeft mogen beantwoorden. Bij de Green Office staat een tweede screening op de planning. Wanneer dit precies zal plaatsvinden, wordt op de Facebookpagina van Awaiting Water bekendgemaakt.

Sanne studeert in januari af.