Elf vernieuwende onderzoeksgebieden UU krijgen extra geld

De Universiteit Utrecht legt de komende vier jaar extra focus op elf onderzoeksgebieden. Een paar bestaan al. Nieuw is het onder meer Sport & Society.

De Universiteit Utrecht wees in 2009 vijftien zogeheten focusgebieden aan. In elk onderzoeksgebied  participeren onderzoekers uit verschillende disciplines. Simpel gezegd kijken zij vanuit diverse vakgebieden naar één probleem of thema. Om hun onderzoek te ontwikkelen kregen ze voor een periode van vier jaar elk jaar 100.000 euro extra financiering. Deze financiering stopt aan het einde van dit jaar. De universiteit is tevreden over het ínstrument van de focusgebieden en de onderzoekers vonden zichzelf heel succesvol, zo blijkt uit een evaluatie (pdf).

Vier bestaande focusgebieden hoopten op een doorstart en daarnaast was er ruimte voor nieuwe aanvragen. De nieuwe aanvragen moesten voldoen aan één of meer van de volgende criteria: onderscheidend, vernieuwend, maatschappelijke relevant en in samenwerking met onderzoekers van buiten de UU. De focusgebieden moeten kweekvijvers zijn voor mulidisciplinaire vernieuwing, zoals dat officieel heet.

Vorige week heeft het universiteitsbestuur elf voorstellen gehonoreerd. Een aantal onderzoeksgroepen heeft van het College van Bestuur nog een opdracht meegekregen om hun onderzoeksvraag nog wat nader uit te werken. Vandaar dat nog niet veel inhoudelijke informatie naar buiten is gebracht. De titels van de nieuwe focusgebieden kunnen hierdoor ook nog iets wijzigen. Ook moeten er nog zogeheten trekkers worden aangewezen. Op 1 april 2014 kunnen de nieuwe focusgebieden dan van start.

Deze vier focusgebieden krijgen een vervolg in de nieuwe ronde:

1. Vervolgonderzoek naar de recalcitrante burger
Hoogleraar Tom Robben en collega’s gaan onderzoek doen onder de noemer Cultures, Citizenship & Human Rights. Hiervoor hebben ze de krachten gebundeld net het focusgebied Cultures & Identities. "Wij gaan onder meer verder op het onderzoek waar het vorige focusgebied Conflicts & Human Rights is gestopt. Een deel van dat onderzoek valt nu onder het strategische thema Instituties. Ons onderzoek valt daarbuiten, omdat wij onderzoek doen naar andere vormen van burgerschap." 

Robben: "Mensen zijn soevereine wezens die zich niet altijd voegen naar de regels van burgerschap zoals die in het wetboek staan vermeld. Illegalen bijvoorbeeld, of mensen die het heft in eigen handen nemen en zelf een corporatie beginnen om voedsel in te kopen omdat ze bestaande keurmerken niet vertrouwen. Daarnaast is zelfbeschikking voor ons een groot thema.”

In het vernieuwde focusgebied werken onderzoekers samen uit de faculteiten Geesteswetenschappen, Rebo en Sociale Wetenschappen.

2. Wetenschappelijke integriteit in het onderwijs
History & Philosophy of Science & Humanities, een bestaand focusgebied, mag een doorstart maken. “Wel met een nieuwe onderzoeksagenda”, zegt hoogleraar Bert Theunissen.

“We borduren voort op het onderzoek van de afgelopen vier jaar, maar gaan ons nu ook richten op wetenschappelijke integriteit. Ik ben bijvoorbeeld nu een cursus aan het maken over wetenschappelijke integriteit voor de bacheloropleidingen van de faculteit Bètawetenschappen.”

3. Onderwijs in de voorschoolse opvang
Ook het onderzoek Education & Learning Sciences dat in 2012 als zogeheten stimuleringsgebied aan de focusgebieden werd toegevoegd, is opgegaan voor een vervolg. Hoogleraar Paul Leseman had al goede hoop op een doorstart. “Binnen dit onderzoek werken taalwetenschappers, onderwijskundigen, pedagogen en het Freudenthal Instituut samen. Onlangs zijn er onderzoekers van Economie toegetreden. Als we focusgebied worden, vrage we wetenschappers uit andere disciplines nog om zich bij ons aan te sluiten.”

Leseman zegt dat de onderzoekers sinds de oprichting in 2012 veel externe financiering hebben binnengehaald, een voorwaarde voor de extra investering van het focusonderzoek. “In totaal 11 miljoen. Voor ons een heel mooi bedrag, we zijn geen life science of zo.”

Ook denkt Leseman dat de maatschappelijke relevantie van het onderzoek voor goed onderwijs voor jonge en oud groot is - maatschappelijke relevatie is een andere voorwaarde om tot focusgebied te worden uitgeroepen. De onderzoekers richten zich onder meer op de taal- en rekenontwikkeling van de allerjongsten, meertaligheid en de effecten van voorschoolse programma’s.

Volgens Leseman is aansluiting zoeken bij het strategische onderzoeksthema Jeugd & Identiteit niet waarschijnlijk. “Er zijn dwarsverbanden en er is enige overlap, maar Jeugd & Identiteit richt zich echt op de ontwikkeling van kinderen en op het individu. De ontwikkeling van kinderen in instituties zoals de kinderopvang of de voorschoolse opvang wordt daarin niet meegenomen. Ook gaat ons onderzoek óók over volwassenen. We kijken bijvoorbeeld hoe taal zich ontwikkelt en - meer fundamenteel - naar de vraag ‘wat is taal?’”

Focusgebieden die zijn doorgegroeid naar een Strategisch Thema
Het merendeel van de andere 'oude' focusgebieden zijn samengevoegd in een van de vier strategische onderzoeksthema’s van de Universiteit Utrecht: Life Sciences, Instituties, Duurzaamheid en Jeugd & Identiteit. Voorbeelden daarvan: de vier focusgebieden Cardiovascular Research, Epidemiology, growth and differentiation, Infection and Immunity, Life Science and biocomplexity zijn in het geheel opgegaan in het thema Life Science. Ook zitten hier onderzoekers van het gebied Foundations of Natural Science en Neuroscience & Cognition. De andere helft van dit laatste onderzoeksveld is opgegaan in Jeugd & Identiteit. Het focusgebied Earth & Sustainability valt nu onder het thema Duurzaamheid.

De elf nieuwe gebieden zijn:

• 1 Cultures, Citizenship and Human Rights (doorstart)
• 2 Education & Learning Sciences (doorstart)
• 3 Foundations of Complex Systems (een kijk op groeiende datastromen)
• 4 Future Delta’s (water)
• 5 Future Food (duurzame voedselketen)
• 6 Game Research
• 7 History and Philosophy of Science and Humanities (doorstart)
• 8 Integrative Bioinformatics
• 9 Neuroscience & Cognition
• 10 Professional Services (samenwerking tussen onderzoekers van de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie (REBO) en van het UMC Utrecht; zij doen onderzoek naar de professionele dienstverlening van onder meer artsen, advocaten, rechters en bankiers)
• 11 Sporty & Society, zie ook de column van Frank van Eekeren.