'Elke academicus kan leren ondernemen'

Niet alleen maar een afrondende scriptie, maar ook een businessplan. Volgens de Utrechtse onderwijskundige Jan Nab kunnen alle studenten het ondernemerschap aanleren. Hij promoveerde vorige week op het ontdekken van ondernemerskansen en daarmee je eigen werk te creëren. 
“Ik zie het als een vorm van valorisatie, maar dan eentje die niet van hoger af wordt opgelegd, maar die van binnenuit kan groeien. Zonder studenten in een keurslijf te dwingen”, aldus de kersverse doctor Jan Nab van de universiteit van Utrecht. “Laat studenten zelf in de afrondende fase van hun master bedenken hoe ze met de kennis die ze hebben opgedaan een dienst of product kunnen gaan leveren die van waarde is voor de maatschappij en ze geld oplevert. Laat echte ondernemers, mensen dus met praktijkervaring, de businessplannen of projectvoorstellen gaan toetsen op haalbaarheid en de mate van innovatie.” 
Terwijl studenten in Amsterdam grijpen naar pressiemiddelen als protesten en bezettingen om de dreigende hervormingen van de academie te verhinderen, denkt Nab dat het veel praktischer is de academie van binnenuit te veranderen. “Ik denk dat je alle studenten kunt leren een niche in de maatschappij te vinden. En het universiteitsbestuur voert al jaren beleid om in de opleiding ook aandacht aan oriëntatie op de arbeidsmarkt te besteden.” 
Op de huidige arbeidsmarkt geeft een academische graad je geen garantie meer op een levenslange voorspoedige carrière en een vast contract. Nab verwacht op dat punt niet snel een verandering. Zelf je eigen werk bedenken, is een uitkomst. “Neem een letterenstudent. Die kan diensten in het schrijven of vertalen gaan aanbieden. Veel informaticastudenten ontwikkelen tegenwoordig aan het einde van hun studie al een app of zelfs een serious game. Dan sta je al dicht bij een maatschappelijke toepassing.” 
“Je kunt natuurlijk tegenwerpen dat je van een chemicus bijvoorbeeld echt niet kunt verwachten dat hij in staat moet zijn een nieuwe fabriek te gaan opbouwen. Dat ben ik met je eens. Maar denk eens aan advieswerk aan gemeenten in milieubeleid? In de huidige diensteneconomie liggen er volop kansen om je eigen werk te creëren. Trouwens, als je het tegenwoordig als wetenschapper wilt redden op de universiteit, moet je ook voortdurend innovatieve projecten bedenken, anderen overtuigen van de waarde daarvan en subsidies daarvoor rond te krijgen. Een succesvolle wetenschapper is praktisch al een ondernemer.”
Nab bestudeerde in zijn proefschrift in zijn proefschrift Teaching science students to identify entrepreneurial opportunities  het huidige aanbod in ondernemerscursussen bij de universitaire bètastudies. Veel bachelors en masters bieden tegenwoordig in het laatste jaar keuzevakken aan waarin aandacht wordt besteed aan het vrije ondernemerschap. Sommige daarvan, zoals de cursus ICT-entrepeneurship bij het departement Information and Computer Science in Utrecht, zijn inmiddels de bakermat van tientallen nieuwe bedrijven en 140 nieuwe banen. Studenten die met een onderneming willen starten, kunnen voor ondersteuning ook terecht bij Utrechtinc.

Er is vaak discussie of je ondernemerschap kunt leren. “Ik kom tot de conclusie dat ondernemerschap wel degelijk leerbaar is. Elke student kan zich een ondernemerskijk aanleren.” Nab achterhaalde welke onderwijsaanpak daarvoor het meest succesvol is. “Zo zijn technieken om creatief te leren denken efficiënt. Je kunt veel leren van hoe anderen het doen. Ook is het belangrijk dat studenten zoveel als mogelijk in een authentieke leeromgeving meedraaien en zelfstandig authentieke taken leren uitvoeren. In een klaslokaal alleen leer je het niet. Daarvoor moet er dan ook vrije ruimte in het curriculum komen. Maar het is zo wie zo goed als studenten op de academie als rolmodel niet alleen de wetenschapper pur sang zien, maar ook ondernemers. Daar hebben ze vaak heel veel bewondering voor.”
Nab's conclusies zijn samengevat in zijn proefschrift, op grond waarvan alle masteropleidingen ouderejaars vaardigheden kunnen gaan aanleren die ze een stuk zelfverzekerder de arbeidsmarkt op kan doen stappen. Een verplichte training? “Nou, verplicht is een zwaar woord. Maar ik vind wel dat er in elk curriculum aandacht aan moet worden besteed.”