Frans onderwijs houdt adem in: Macron of Le Pen?

Zet Frankrijk de ramen open of trekt het de gordijnen dicht? Dat is de vraag waar de kiezers voor staan. Macron wil het land moderniseren en internationaliseren, terwijl Le Pen juist de greep van de staat wil versterken en de grenzen wil sluiten.

Het zijn historische verkiezingen, die heel Frankrijk bezighouden – dus ook het hoger onderwijs. Zelfs bestuurders van universités en collèges vragen hun studenten en medewerkers op Macron te stemmen. “Dat is heel uitzonderlijk”, zegt Audrey Steeves, onderwijsjournalist voor een Franse persdienst. “Ze vervullen een publieke functie en nemen zelden of nooit politieke standpunten in, maar deze keer vonden velen dat het hun burgerplicht was.”

Volkomen anders
Het hoger onderwijs speelt nauwelijks rol in de verkiezingen. Alleen Macron schonk er wat aandacht aan, zegt Steeves. Hij ging op bezoek in Grenoble, waar een grote universiteit staat. Toch zal de uitkomst van de verkiezingen een grote impact hebben op het hoger onderwijs, want de twee kandidaten denken er volkomen anders over.

Macron wil bijvoorbeeld de financiering van het hoger onderwijs hervormen en universiteiten meer vrijheid geven om met het bedrijfsleven samen te werken. “Le Pen zegt daar allemaal heel weinig over”, vertelt Steeves. “Ze wil alleen het budget voor het hoger onderwijs verhogen.”

Het is de hoogste tijd voor die hervormingen, vindt emeritus hoogleraar Franse letterkunde Ieme van der Poel van de Universiteit van Amsterdam. “Het Franse hoger onderwijs is ongelooflijk gecentraliseerd. Alles loopt via het ministerie van Onderwijs in Parijs. Als ik bijvoorbeeld in Lille zou werken en er is een vacature in Aix-en-Provence, dan kan ik daar niet zomaar op solliciteren. Mijn dossier moet bij het ministerie liggen. Ik moet me ook bij precies de goede discipline hebben aangemeld, anders vis ik achter het net. Daarna kijkt een commissie wie er allemaal in aanmerking komen voor de vacature… De universiteit heeft wel het laatste woord, maar het is ontzettend stroperig.”

Ambtenarij
Macron wil deze ambtenarij doorbreken. Die wil eigenlijk naar de Nederlandse en Angelsaksische situatie toe, waarin de onderwijsinstellingen meer vrijheid hebben. Le Pen niet. Zij wil zelfs een recente wet intrekken die Engelstalig onderwijs aan masteropleidingen mogelijk maakt. Het onderwijs zou alleen in het Frans gegeven moeten worden, meent ze.

Sterker nog, eigenlijk wil Le Pen ook alleen Franstalige studenten. Ze wil het Eramusprogramma vervangen door een Erasmus francophone en alleen nog maar beurzen verstrekken aan studenten uit Franstalige landen als Algerije en Senegal. “Die beurzen bestaan trouwens allang”, zegt Van der Poel.

Macron staat daar diametraal tegenover. Hij wil het hoger onderwijs juist internationaliseren. Er moeten meer studenten en docenten uit het buitenland naar Frankrijk komen, meent hij, en Franse studenten moeten vaker de grens over.

Trend
Die stellingname past in een trend. Sinds een jaar of tien is er iets aan het veranderen, zegt Steeves. “De universiteiten staan voor grote financiële uitdagingen. Er komen steeds meer studenten, terwijl het budget niet meegroeit. Ze moeten nieuwe bronnen van inkomsten aanboren, zoals deeltijdonderwijs voor werkenden. Ze gaan ook meer samenwerken met het bedrijfsleven. Vroeger wilden ze daar niets mee te maken hebben: de wetenschap zou niet op winst gericht moeten zijn, vonden ze.”

Lang niet alle Fransen zien Macrons plannen zitten. Er is zelfs een website met de boodschap: we stemmen voor Macron, maar we verzetten ons tegen zijn ideeën over het hoger onderwijs. Toch moet het hoger onderwijs er niet aan denken dat Le Pen de verkiezingen wint, vertelt Steeves. “Men maakt zich grote zorgen wat een mogelijke overwinning van Le Pen zou doen met ons imago. Komen er dan nog wel internationale studenten en docenten naar Frankrijk?”