Ga je kiezen voor de inhoud of de charme?
Geen student leest verkiezingsprogramma’s. Zonde, want er staat nuttige informatie in, vinden Anne van Mourik en Daphné Dupont-Nivet, studenten Internationale Betrekkingen. Ze maakten samen met Sophia Twigt, studente Grafisch Ontwerp, het boekje Want wij hadden het ook niet gelezen. Verhalend, begrijpelijk en leuk om te lezen. Op die manier willen de studenten de verkiezingsprogramma’s van de tien grootste partijen uit de doeken doen. Anne: ‘Het moet weer over de inhoud gaan.’
Waarom schrijven jullie een boekje over verkiezingsprogramma’s?
Daphné Dupont-Nivet (22): “We zaten samen op een eiland en spraken over de verkiezingen. We beseften dat we nooit de moeite hadden genomen om verkiezingsprogramma’s te lezen. Vreemd, eigenlijk. Eén van de redenen is, zo bedachten wij, dat die programma’s zo ingewikkeld zijn. Als we die documenten nu eens begrijpelijk zouden weergeven’, vroegen we ons af, ‘zou dat dan helpen?’ Volgens ons bestond zo’n ‘vertaling’ nog niet. Al gauw borrelde een plan op: we zouden zelf een boekje kunnen maken. Iets moois, een product dat verkiezingsprogramma’s niet alleen toegankelijk maakt voor jong en oud, maar ook leuk is om te lezen. We moesten dus creatief zijn. Het idee voor een fictief gedeelte kreeg ik even later, tijdens een hardloopronde. Echt een ‘ping’-momentje. Ik zou de lezer meenemen op een fictieve wereldreis. Dat concept sluit aan bij onze generatie, aangezien veel jongeren graag reizen.
Je zegt dat jullie, nota bene studenten Internationale Betrekkingen, verkiezingsprogramma’s te ingewikkeld vinden. Leg eens uit?
Anne van Mourik (25): “Dat is gek, hè? Daarvoor hebben we verschillende redenen. De programma’s zijn erg lang, en er staan veel punten in die op het eerste gezicht moeilijk te begrijpen zijn. Dit komt onder andere door de nietszeggende clichés die er in gebruikt worden. Zo is de SGP bijvoorbeeld voor een ‘verantwoorde vrijheid’, wil het CDA de crisis oplossen met ‘fatsoen, normen en waarden’, en stelt D66 dat er van immigranten verwacht wordt dat ze de taal leren – zonder uitleg te geven hoe ze dit willen afdwingen. Het kan dat deze vaagheid in de programma’s het onaantrekkelijk maakt de programma’s te lezen. Wij verdiepten ons er niet in, ondanks onze studie. De kans lijkt me klein dat mensen die een minder politiek georiënteerde studie doen, ze dan wel lezen.”
Want wij hadden het ook niet gelezen
‘Aan de hand van korte verhalen over reiziger Bernhard nemen de auteurs je mee in de wereld van de huidige tien grootste politieke partijen. Hoe zou ons land eruitzien als het precies zo werd geregeerd als deze partijen in hun verkiezingsprogramma’s beschrijven? De meest prominente punten uit de verkiezingsprogramma’s zijn in deze sfeerimpressies uitvergroot tot een karikatuur, om zo een kritische en vermakelijke noot te leveren bij de huidige Nederlandse politiek.
Zie het als een handreiking om kiezers te helpen zich inhoudelijk te verdiepen in de Nederlandse politiek. En zo dragen ze een klein beetje bij aan het tegengaan van fact free politics.’
Auteurs: Anne van Mourik (25) en Daphné Dupont-Nivet (22), studeren Internationale Betrekkingen aan de UU. Tekeningen door Sophia Twigt (22), studeert Grafisch Ontwerp aan de HKU.
Verkrijgbaar: De boekjes worden gratis verspreid en je kunt ze ook downloaden door Facebook te ‘liken’.
Officiële website: www.ooknietgelezen.nl
Als je de verkiezingsprogramma’s nooit las, waar baseerde je dan je stem op?
Anne: “Net als de meeste jongeren, op de televisiedebatten en programma’s als de Kieswijzer. Maar de kwaliteit daarvan is te laag om een keuze te maken die gebaseerd is op inhoud.”
Waarom?
Anne: “In televisiedebatten bespreken de partijen hun plannen niet concreet. Televisie moet natuurlijk een beetje spannend zijn om naar te kijken, omdat televisiemakers anders bang zijn dat mensen wegzappen. Dus veel inhoud gaat ten onder aan grapjes en oneliners.”
En de Kieswijzer?
Daphné: “De Kieswijzer bevat een hoop stellingen over onderwerpen waar je een hoop vanaf moet weten, wil je een onderbouwd antwoord geven. Een voorbeeld is de hypotheekrenteaftrek. Deze vragen beantwoord ik vaak met ‘neutraal’, waardoor er een vertekend resultaat uitkomt.”
Denk je dat studenten zich interesseren voor het verkiezingsprogramma, of gaan ze toch voor de charme van de lijsttrekker?
Anne: “Natuurlijk heeft de charme van de lijsttrekker invloed op stemgedrag. Een politicus die gemakkelijk praat en sympathie uitstraalt, zal tot op een zekere hoogte veel mensen kunnen overhalen op zijn of haar partij te stemmen. Maar dat studenten hun stem waarschijnlijk op deze charme baseren, betekent niet dat ze geen behoefte hebben aan inhoud. Ze hebben er alleen geen toegang toe.”
Daphné: “Ik vind het lastig te zeggen, want vorm en inhoud gaan vaak samen. Je kunt het charisma van de lijsttrekker niet los zien van zijn partij. Ik denk dat studenten hun stem op dit moment inderdaad vooral op het mediabeeld baseren, maar dat zij dit wel anders willen zien.”
Anne: “Juist. Dat veel jongeren ons boekje willen hebben, bevestigt ons idee dat er vraag is naar meer duidelijkheid over de inhoud van politiek, en dat dus niet enkel charme van de lijsttrekker geldt.”
Wat valt op voor studenten als je de programma's bekijkt?
Anne: “Dan denk ik vooral aan de langstudeerboete en de studiefinanciering. De partijen hebben allemaal heel verschillende ideeën hierover. Zo willen GroenLinks, VVD, PvdA en D66 de basisbeurs vervangen door een sociaal leenstelsel en willen de SP, ChristenUnie en Partij voor de Dieren deze behouden, en gaan de SGP en de PVV niet eens op dit onderwerp in. Verder vond ik opvallend dat een aantal partijen technische studies aantrekkelijker willen maken door bijvoorbeeld daarvoor de studiekosten te verlagen.”
Het boekje is af en toe licht subjectief, is het een verkapt stemadvies?
Daphné: “Nee, helemaal niet. De fictieve stukken hebben misschien een cynische toon hier en daar, maar die is niet gelinkt aan één bepaalde partij. Ik wil de lezer alleen informeren. Ik heb zelfs bewust mijn eigen mening ‘uitgezet’ tijdens het schrijven, voor zover dat lukte.”
Anne: “Ons doel is op een creatieve manier de inhoud van politiek duidelijker maken en populariseren. Ook hopen we dat mensen het gewoon een leuk boekje vinden om te lezen en te bekijken.”
Wat viel op in de programma's als je kijkt hoe ze zijn opgeschreven?
Daphné: “Veel politieke partijen uiten geen eenduidige boodschap. Sommige partijen noemen punten die elkaar tegenspreken, dat viel mij op.”
En over de programma’s in het algemeen?
Daphné: “De structuur van verkiezingsprogramma’s is onoverzichtelijk of ontbreekt vaak. Elke partij zet het programma anders op. Ook bleek dat veel onderwerpen onbehandeld blijven. Je verwacht dat partijen uitweiden over alle belangrijke punten uit het programma, maar dat is niet zo. Ook is er weinig overeenkomst tussen een missie en een actieplan. Bovendien bleek dat de programma’s weinig gaan over de idealen en het algemene wereldbeeld van de partijen. Dat is overigens zonde, want ik stem het liefst op een partij die een zelfde blik op de wereld heeft als ik.”
Heeft het lezen van de programma’s je eigen stemgedrag beïnvloed?
Daphné: “Ja, je zou denken dat ik nu precies weet welke partij het beste bij me past. Dat is niet zo. Ik ben het spoor bijster; hoe meer je leest, hoe lastiger het wordt. Ik zie door de bomen het bos niet meer!”
Reacties van lezers
Tomy Huijbregts (20), student Farmacie
Wat vond je van het boekje?
Ik vond het leuk en voornamelijk ook heel toegankelijk. De combinatie van het fictieve verhaal met daarna de feiten op een rijtje geeft een goede weergave van een partij.’
Wat heeft het boekje veranderd aan jouw blik op de politiek?
Het heeft mij een stuk meer duidelijkheid gegeven over waar de partijen voor staan. Vroeger kreeg ik altijd maar een paar belangrijke pijlers mee, die op dat moment heel erg in de samenleving speelden.
Waarop baseerde je eerder je stem?
Voornamelijk op basis van mijn ouders; door gesprekken die ik had met mijn vader als ik vragen had, bijvoorbeeld over de hypotheekrenteaftrek. En daarnaast nog samenvattingen van debatten die op het nieuws waren.
Wat valt je op aan het boekje?
Wat mij opvalt aan het boekje is dat het nergens voor de hand liggend wordt, vooral in het verhaal van Bernhard. Het verhaal over de Partij Voor De Dieren of de PVV had heel erg stereotype kunnen worden, maar dat is het niet zo. En hoe suf het misschien ook klinkt; het oog wil ook wat en dat zit wel goed!’
Xanthe Sluis (18), studente Theater-, Film,- en Televisiewetenschappen aan de UU
Wat vond je van het boekje?
‘Fijn; de achterliggende ideologieën werden een stuk duidelijker voor mij en door de fictievorm is het makkelijk te lezen.
Wat heeft het boekje veranderd aan jouw blik op de politiek?
Het boekje heeft mijn blik op de politiek niet zozeer veranderd, eerder verscherpt. De verschillen tussen dicht bij elkaar liggende partijen zijn helderder geworden voor mij.’
Wat valt je op aan het boekje?
Het gebruik van fictie in combinatie met actuele politiek is iets waar ik tot nu toe nog nooit van heb gehoord. Bovendien slaat de vorm van het boekje een brug tussen sites als Stemwijzer, die nogal kort door de bocht zijn, en het lezen van (samenvattingen van) partijprogramma's.