‘Ga lekker naar huis dames en heren’

Geen Utrechter zal raar opkijken als je vertelt dat er veel overlast is op de Nobelstraat. Deze drukke uitgaansstraat, verkeersader en busroute is moeilijk te combineren met de Nobelstraat en zijstraten als woongebied. Dat gaven 39 bewoners aan in een brief die ze in april 2022 naar de gemeente stuurden om zich te beklagen over de overlast. Om deze overlast terug te dringen, heeft de gemeente een pakket opgesteld met een aantal kortetermijnmaatregelen, in afwachting van een langetermijnvisie. De horecasteward zijn onderdeel van dit maatregelenpakket.

Vrijdagnacht, net iets over drie. Het is koud, regenachtig en desondanks toch best druk op straat. Cafés De Kneus en Jaloezie zijn net gesloten en de gasten gaan langzaam huiswaarts. Dronken studenten lopen op het fietspad. Er wordt wat gelachen en gepraat, maar echt overdreven luidruchtig is het niet. De drukte concentreert zich nu rond café De Vrienden, die nog een uurtje openblijft. In deze drukte vallen de mannen in blauwe jassen gelijk op: het zijn de horecastewards. Zelf noemen ze zich de gastheren van de stad. Aanwezig van 22.00 tot 4.30 uur op donderdag, vrijdag en zaterdag, in twee koppels van twee personen. Twee van hen zijn Youp (37) en Hasan (22). 

“Als wij zorgen dat de politie niet hoeft te komen, doen wij het goed”, is het eerste wat Youp vertelt over zijn werk. Youp en Hasan staan gepositioneerd tegenover café De Vrienden, het andere duo doet een ronde door de wijk. Ze spreken mensen aan op ongewenst gedrag. “Overlast is voor iedereen anders”, verteld Hasan. De horecastewards richten zich vooral op het de-escaleren van opstootjes en het aanspreken van mensen die kattenkwaad willen uithalen, wildplassen of heel luidruchtig zijn. 

Menselijke maat
De sfeer op straat is deze nacht best gemoedelijk en er is nog niet veel te doen voor de stewards. Tot er iemand valt met de fiets. Uitgaande studenten schieten haar te hulp en ook de stewards komen in actie, die het van de studenten overnemen. Ze helpen haar overeind en het lijkt al snel allemaal wel mee te vallen. Licht verward zegt ze “Wat gênant! Zijn er geen spullen gevallen?”. De heren bekijken zorgvuldig de straat en helpen met het controleren of ze al haar spullen nog heeft. Ze stellen haar gerust en zeggen dat het helemaal niet erg is dat ze gevallen is. Een bijna vriendschappelijk tafereel. “We houden het gewoon gezellig”, vertelt Hasan. 

De stewards hebben geen wapenstokken of ander verdedigingsmateriaal, ze proberen alles met woorden op te lossen. Youp vindt het belangrijk om proactief te zijn en “echt te luisteren”. Zo creëren ze een band met het uitgaanspubliek. Sommige mensen komen ze wekelijks tegen. “Dan vraag je weleens hoe de toets is gegaan waar ze het vorige week over hadden”, vertelt Hasan. Dezelfde aanpak hanteren ze als ze agressieve of vervelende mensen tegenkomen. “Soms willen de mensen gewoon een luisterend oor”, vertelt hij. Hasan probeert de overlastveroorzakers soms de consequenties in te laten zien van hun acties. “Dan zeg ik bijvoorbeeld dat het ‘t niet waard is om een broodje kaas op het politiebureau te eten.”

Hoewel de stewards zijn ingehuurd om overlast tegen te gaan, dragen ze ook bij aan een veiliger uitgaansklimaat. Zo zien ze regelmatig dat vrouwen worden lastig gevallen. “Je ziet vaak wel aan de lichaamstaal van iemand of ze wel met hem mee wilt”, zegt Hasan. Maar ze lopen ook wel naar koppels toe om ze een beetje af te luisteren en te vragen of er consent is. 

Prijzige maatregel
De gemeente vindt het fijn dat de horecastewards ook bijdragen aan een veiliger uitgaansklimaat. Toch wordt deze tijdelijke maatregel niet uitgebreid naar andere delen van de stad. “In deze straat is er sprake van een opeenstapeling van verschillende vormen van overlast, wat samenhangt met risico’s voor de verkeersveiligheid”, zegt een woordvoerder van de gemeente over de Nobelstraat. “Deze problematiek komt minder voor in andere uitgaansgebieden.” Vandaar dat er niet wordt gekozen om deze prijzige maatregel ergens anders in te zetten. 

De politie ziet de horecastewards als extra ogen. “We hebben als organisatie veel belang bij initiatieven die ertoe bijdragen dat uitgaan, gezellig, feestelijk en veilig is”, zegt de politievoorlichter in een reactie. Het bespaart ze ook werk. De-escalatie in een vroeg stadium “werkt preventief en zorgt er mede voor dat inzet van politie bij kleine ordeverstoring achterwege kan blijven”. De politie ziet wel muziek in een structurelere inzet van de horecastewards, al zien ze vooral de bekostiging als probleem. Maar daar zou volgens de politie de horeca zelf aan kunnen bijdragen.

De stewards staan in contact met de politie en de gemeente. Zo sturen ze elke week een rapportage naar de gemeente, waarin ze ook meedenken over maatregelen die bijvoorbeeld de verkeersveiligheid bevorderen. De lijntjes met de politie proberen ze zo kort mogelijk te houden. Aan het begin van de dienst komen politieagenten vaak even buurten en een praatje maken. Maar ook als ze niet in de buurt zijn, kunnen de stewards makkelijk contact opnemen. Youp laat op zijn telefoon een app zien, waarmee hij de wachtcommandant van de politie kan bellen. Maar in principe bellen de stewards gewoon 112 als er echt iets mis is. “Als de politie het niet al gezien heeft met de camera’s die in de Nobelstraat hangen”, zegt Youp.

Straatje vegen  
De uitsmijters en uitbaters van de eettentjes kennen Youp en Hasan ook. In de eettentjes houden ze hun pauzes en de stewards schieten de uitsmijters te hulp als er buiten de kroeg wat aan de hand is. Zelf gaan Youp en Hassan nooit de cafés in, zeggen ze.

Dan moet het duo in actie komen. Net naast de uitgang van De Vrienden staat een meisje over te geven en zakt door haar benen. Ze lopen er op af, de student die naast haar zit, wordt door een andere student weggehaald, “Laat het maar aan hen over”. Hasan knielt naast het meisje en vraagt of het gaat. “Ja, maar ik heb wel overgegeven, sorry.” Hasan: “Dat maakt niet uit hoor! Dat gebeurt iedereen wel eens. Wordt het niet tijd om naar huis te gaan? Lukt het om op te staan?”. Hij helpt het meisje op te staan. Ze bedankt hem vriendelijk en gaat naar binnen om haar jas te halen. 

Aan het einde van de nacht staan ‘de gastheren’ nog één ding te doen. Als De Vrienden om 4 uur sluit en iedereen naar buiten komt, blijven velen nog even voor de kroeg hangen. De stewards lopen er naartoe om ze op te breken. Op de vraag of dat een beetje lukt zegt Hasan: “Je hoeft maar één ding te zeggen: ga lekker naar huis dames en heren.” 

Tussen alle vertrekkende mensen geeft Youp nog wat uitgaansadvies aan een jongen die vraagt of er nog wat open is. Hasan maakt een praatje met een paar studenten die net de kroeg uit komen rollen. De rust in de straat keert terug.