Genderstereotiepe studiekeuze? Blame your friends and family!

Hoe kan het dat in de bèta-techniek mannen significant oververtegenwoordigd zijn en in de verpleegkunde datzelfde geldt voor vrouwen? Daar wilde sociologe Maaike van der Vleuten meer antwoorden op hebben. “Veel jongeren maken keuzes voor een genderstereotiepe studie. Niet omdat ze er goed in zijn of uit interesse, maar omdat het hoort bij een genderrolverwachting. Jongens die uitermate geschikt zijn voor de zorg, durven daar niet altijd voor te kiezen.”

Zonde, vindt Van der Vleuten, want de maatschappij verliest hierdoor veel talent. Waarom zou je een studie kiezen, omdat jij of je omgeving vindt dat vrouwen moeten zorgen en mannen veel geld moeten verdienen? “Je zou moeten kiezen op basis van wat je belangrijk vindt in een latere baan, wat je leuk vindt of lijkt en wat je goed kunt. Verschil in competenties tussen seksen is geen argument. Lang werd gedacht dat meisjes minder goed in bètavakken waren dan jongens, maar uit recente onderzoeken blijkt dat niet het geval.”

Profielkeuzes
Van der Vleuten onderzocht de invloed van genderrolverwachtingen op de studiekeuze van 6000 Nederlandse scholieren van 14 tot 19 jaar oud. Ze is daarmee de eerste wetenschapper die de gevolgen van die verwachtingen voor sekseverschillen in studiekeuze daadwerkelijk toetst. Het gaat om verwachtingen van scholieren zelf én van hun sociale omgeving. Opmerkelijk: bij de jongens zijn het vooral hun eigen genderrolverwachtingen die leiden tot een stereotype studiekeuze. Zij kiezen daarom vaker het profiel natuur & techniek in plaats van cultuur & maatschappij of natuur & gezondheid. “Het is belangrijk om te weten waarom jongens al op jonge leeftijd een ander profiel kiezen dan meisjes”, zegt Van der Vleuten. “Profielkeuzes kunnen beperkend werken voor je studiemogelijkheden. Een profiel cultuur & maatschappij verleent bijvoorbeeld geen toegang tot geneeskunde.”

Vrienden en La Mama
Bij meisjes hebben de verwachtingen van vrienden meer invloed op hun studiekeuze. Houden vrienden er traditionele denkbeelden op na, dan is de kans groter dat een meisje voor een genderstereotiepe studie kiest. “Waarschijnlijk zijn meisjes gevoeliger voor de normen van de omgeving”, zoekt Van der Vleuten naar een verklaring. Door wie jongens én meisjes beïnvloed worden? La Mamma. Hoe ‘vrouwelijker’ het beroep van de moeder, hoe genderstereotieper de studiekeuze van dochter- of zoonlief. Vaders en oudere broers en zussen spelen ook een rol. Zij zijn een inspiratiebron voor een soortgelijke studiekeuze, maar hun invloed maakt de sekseverschillen in studierichtingen of beroepsgroepen niet groter.

Buffer
Hoe de invloed van de moeder zich verhoudt ten opzichte van vrienden, heeft Maaike nog niet kunnen onderzoeken. Hetzelfde geldt voor de vergelijking met de rol van broers en zussen. “Dat zou een mooi vervolg kunnen zijn: vormen broers en zussen een buffer voor de denkbeelden van iemands vrienden?” Oftewel: wiens invloed is nou belangrijker? Ook de verschillen tussen scholieren met en zonder migratieachtergrond verdienen nader onderzoek, volgens Van der Vleuten. Daar is ze nog niet verder ingedoken. Met de conclusies in haar proefschrift kunnen beleidsmakers en onderwijzers al veel kanten op, vindt ze.

Rolmodellen
“Je zou moeders kunnen informeren over de gevolgen van hun eigen gedrag op de studiekeuze van hun kinderen. Bijvoorbeeld op een thema-avond over studiekeuze.” Verder werken rolmodellen volgens Van der Vleuten heel goed. “Laat een vrouwelijke scheikundige op scholen voorlichting geven, maar ook een mannelijke verpleegkundige. Op die manier kun je de gendernormen afbreken.”

Sociologie
Van der Vleuten kijkt nu kritischer naar haar eigen keuzes en haar omgeving. Zelf studeerde ze sociologie. “Over het algemeen studeren er meer vrouwen sociale wetenschappen. Al zijn de sekseverschillen bij sociologie kleiner dan bijvoorbeeld psychologie.” Opvallend: haar vader en moeder werken beiden in de sociale wetenschappen. “Daar heb ik niet bewust mijn studiekeuze op gebaseerd, maar dat geldt voor velen; je wordt onbewust beïnvloed. Mijn zus heeft trouwens psychologie gedaan en mijn broertje zit in de IT-sector, wel weer genderstereotiep.”

Gender-reveal-party
Haar onderzoek maakt Van der Vleuten extra gespitst op het onderwerp. Ze ziet dat gendernormen al heel vroeg beginnen. Zelfs al voor de geboorte, getuige de opkomst van gender-reveal-party’s. Op die feesten snijden ouders een taart doormidden en zien dan een blauwe of roze inhoud als onthulling van het geslacht van hun nog ongeboren spruit. “De cadeautjes die mensen vervolgens meebrengen voor de ouders; roze rompertjes voor een meisje, blauwe broekjes voor een jongetje. Heel apart, vind ik dat. Jongetjes worden onder de auto’s gedompeld. Waarom kan een jongen niet met een pop spelen?” De kinderen zijn nog niet eens op de wereld en ze worden al in een genderhokje gedrukt. Er is nog een lange weg te gaan, wil ze maar aangeven. Wordt vervolgd.