Gepromoveerd! Wat nu?
Klaar met de promotie en dan? Tijdens PhACE, een beroepskeuzefestijn speciaal voor promovendi, oriënteren derdejaars PhD-studenten zich op de arbeidsmarkt, nu de kans op een (vaste) baan in de wetenschap steeds kleiner wordt.
Do you stay in academia or not? Het is zonder twijfel de meest gestelde vraag op PhACE, het Phd Activating Career Event in het Adacemiegebouw op het Domplein. Twee dagen lang buigen derdejaars promovendi zich over hun toekomstplannen, ambities en vaardigheden binnen én buiten de universiteit. Met workshops als ‘You at your best’, ‘Personal branding’ en ‘Use your transferable skills’ denken de doctors in spe na over hun leven na de promotie, nu de banenkansen op de universiteit steeds meer verslechteren.
“De cijfers liegen er niet om: 80 procent van de promovendi blijft uiteindelijk niet in de wetenschap. Een deel van de promovendi kiest zelf voor een alternatieve carrière, maar een even zo groot deel moet tegen wil en dank afscheid nemen van de universiteit. De huidige economische crisis, met de bijkomende bezuinigen, heeft de kans op een (vaste) baan in de wetenschap nog verder verkleind.
PhD-studenten zijn zich weinig bewust van hun carrière na de promotie”, denkt Toon Wurfbain, coördinator van het PhACE-event. “We willen hen in een relatief vroeg stadium begeleiden in hun oriëntatie op banen binnen, maar ook buiten de wetenschap.”
Pollepel
Anouk Bogers is loopbaancoach en geeft de workshop ‘Use your transferable skills’ op de eerste dag van PhACE. De vijftien promovendi staan er nog wat onwennig bij als Anouk hen vraagt om een kaart te kiezen uit de tientallen kaarten met afbeeldingen die op een tafel liggen. “Kies een afbeelding die een van jouw vaardigheden uitbeeldt en leg ons daarna uit waarom.” PhD-student Hanneke kiest voor een pollepel. “In mijn onderzoek komen verschillende disciplines bij elkaar. Ik roer alle ingrediënten door elkaar en maak er een nieuw verhaal van.” Milar kiest voor een kaasschaaf. “Ik ben er goed in om irrelevante informatie te scheiden van relevante informatie, en snel tot de kern te komen.” Anouk haakt aan: “Je ziet dat jullie al over een hoop vaardigheden beschikken, die op de arbeidsmarkt erg gewild zijn. De vraag is alleen: hoe verkoop ik mezelf? Daar gaan we nu mee oefenen!”
In groepjes van vijf schrijven de promovendi op welke vaardigheden ze goed, matig of minder beheersen. Daarna gaan ze elkaar kritisch ondervragen: waarom ben je goed in teamwork? Kun je daar een voorbeeld van geven? Madelief geeft aan dat snel kunnen schakelen een van haar specialiteiten is. Ze heeft een aantal verschillende projecten onder haar hoede, zonder dat ze zich verliest in een project. Hoe regel je dat allemaal? wil Milar weten. Ga je ook graag de diepte in? vraagt Hanneke. Kritisch zijn! zegt coach Anouk. “Als je straks op een sollicitatiegesprek zit, moet je zo concreet mogelijk zijn. Omzichtigheid is een bekende kwaal voor wetenschappers.”
Kritisch
Tijdens PhACE vertellen ook gepromoveerden ‘uit het veld’ over hun beroep. Zo is er een doctor die werkzaam is bij de overheid, werkt er een als consultant, als docent en een als onderzoeker bij een groot bedrijf. Inspirerend? Veel promovendi vinden van wel. “Zelf merk je niet op waar je capaciteiten liggen, omdat ze op de universiteit gewoon zijn”, zegt Hanneke. “Maar daarbuiten kunnen ze heel nuttig en bijzonder zijn.” Een paar promovendi lachen een beetje wanneer workshopleidster Anouk hen wijst op de vaardigheid van goed Engels praten. “Voor jullie is het de normaalste zaak van de wereld, maar buiten de universiteit kan het echt een pre zijn als je bijvoorbeeld een presentatie in het Engels kunt houden.”
“Veel PhD-studenten focussen zich alleen op het proefschrift”, zegt Wurfbain. “Ze denken niet na over wat ze nu eigenlijk kunnen, en in hoeverre die vaardigheden handig zijn voor een eventuele andere loopbaan. De studenten die meedoen aan PhACE geven zich vrijwillig op, en beseffen dat het lastig is om een baan op de universiteit te krijgen. Maar er is ook een groep die al snel weet: de wetenschap is het niet voor mij. Ze willen dat proefschrift wel afmaken, maar ze willen tegelijkertijd kijken wat er nog meer te koop is. Heel verstandig, lijkt me.”
Spel spelen
Van de aanwezigen bij de workshop overweegt de helft een carrière buiten de wetenschap. “Ik vind het voor nu prima”, zegt Milar. “Maar of ik dit de rest van mijn leven wil doen, dat weet ik nog niet.” Een andere PhD-student vindt de academische wereld vooral log en traag. “Tijdens je PhD moet je dealen met personen die een blok aan je been zijn. Het is een spel dat je moet leren spelen, maar het is een wereld waar ik me niet altijd thuis in voel.”
Volgens Anouk Bogers komen rond het derde jaar van een PhD vaak vragen op als ‘wil ik dit wel?’, ‘hoe houd ik de spirit erin als het tegenzit?’. “Sommige onderzoeken blijven zonder resultaat, of promovendi raken verwikkeld in een dispuut tussen hoogleraren. Tel daar de slechte banenkansen bij op, en de twijfels zijn geboren. Daarom is het zo goed dat PhACE in het derde jaar van de promotie gepland is.”
Moet de universiteit eigenlijk niet in een veel vroeger stadium, bijvoorbeeld bij de aanvang van de onderzoeksmaster, studenten waarschuwen voor de matige vooruitzichten? Toon Wurfbain vindt van niet. “Elke PhD’er die logisch nadenkt weet dat er van de achthonderd promovendi die ieder jaar hier starten, er uiteindelijk maar een paar hoogleraar kunnen worden. Een baan op de universiteit is lastig te krijgen, maar de meeste PhD’s komen wel heel goed terecht. Met je doctorsbul in handen heb je een ongelooflijke kans op de arbeidsmarkt, en beschik je over unieke vaardigheden. Het is absoluut niet waar dat je je met een promotie uit de markt prijst. Het is maar net hoe je van de opgedane vaardigheden gebruik maakt.”
Realiteit
Gaan de promovendi aan de slag met de tips die ze op PhACE hebben gekregen? “Na het evenement komen veel PhD-studenten weer in de dagelijkse realiteit terecht”, zegt Wurfbain. “Maar zelf actief blijven, en weten wat je precies wilt en te bieden hebt, dat is natuurlijk de beste voorbereiding op een mooie baan na je PhD. We sturen de deelnemers regelmatig een reminder, in de hoop dat men meteen aan de slag gaat!”