Halbe in zes cartoons

Halbe Zijlstra was de afgelopen twee jaar een geliefd slachtoffer van DUB-cartoonist Niels Bongers. Aan de hand van zijn cartoons schetst Bongers een weinig vleiend beeld van de vertrekkend staatssecretaris: "Heel tevreden met zichzelf, minachting voor andermans opvattingen, tegenargumenten weg lachen en plezier beleven aan bezuinigen."

De overpeinzingen van Niels Bongers:
Toen hij net in de Utrechtse gemeenteraad zat, heb ik zijdelings met Halbe Zijlstra te maken gehad. Het leek me een aardige en slimme man, die belangstellend luisterde naar wat we te zeggen hadden - het scheelde misschien dat we bezwaar maakten tegen voornemens van een wethouder tegen wie hij oppositie voerde. Eenmaal staatssecretaris vond ik hem helemaal niet meer aardig, en al helemaal geen belangstellende luisteraar. Eerder een toonbeeld van rancuneus rechts, die met veel genoegen korte metten ging maken met linkse hobby’s als cultuur en onderwijs.

Januari 2011. Het pas aangetreden kabinet-Rutte ging een paar honderd miljoen bezuinigen op het hoger onderwijs. Zijlstra vond het eigenlijk geen bezuiniging, want volgens de meerjarenbegroting zou het hoger onderwijs er vanaf 2017 of daaromtrent weer geld bíj krijgen. Onderdeel van het pakket was de langstudeerboete, die in eerste instantie niet alleen de studenten maar ook de universiteiten zou worden opgelegd.

Ook januari 2011. Op 21 januari was er in Den Haag een grote demonstratie tegen de plannen. Dit is het interieur van ‘het torentje’, overigens met het bureau van Wim Kok. Zoals te verwachten viel nam de regering de protesten niet erg serieus. Er liep ook een flink gezelschap hoogleraren - in vol ornaat - mee, waarover minister Van Bijsterveldt opmerkte dat ze hun tijd beter konden besteden door eens een keer voor de klas te gaan staan.

April 2011. Ook in het debat in de Tweede Kamer over de langstudeerboete liet Zijlstra zich weinig gelegen liggen aan kritische vragen, zelfs niet van de Raad van State. Dat de boete per onmiddellijk werd ingevoerd, dus ook voor wie al studeerde, en dat voor deeltijders dezelfde maximale studieduur gold als voor voltijders, deed hij af als onbenullige bezwaren.

September 2011. De Raad van Toezicht van de UU had een nieuw lid voorgedragen, maar Zijlstra besloot op eigen houtje een oude Utrechtse VVD-vriend te benoemen. Keizer Caligula - als ik ’t wel heb - benoemde ooit zijn paard tot consul. Het hondje heb ik nagetekend van het platenlabel His Master’s Voice. De voorzitter van de raad stapte uit protest op, de rest bleef lekker zitten. Later heb ik de Raad van Toezicht nog eens getekend als Zijlstra-klonen.

Maart 2012. Dit is een variant op een citaat van Anatole France (jawel, ik ben niet van de straat) dat ongeveer zo gaat: “Hoezo klassenjustitie? Het is arm en rijk gelijkelijk verboden te slapen onder de bruggen over de Seine.” In deze gedachtegang kun je het nieuwe leenstelsel ook heel wel “sociaal” noemen. Het schoothondje is Anne-Wil Lucas van de VVD, die zich boos had gemaakt over studenten die ’t waagden kritiek op Zijlstra te hebben.

Mei 2012. Dit is een variant op mezelf. Ergens in de jaren 90 tekende ik de toenmalige PvdA-minister Jo Ritzen zo. Ritzen vond ik net zo’n uitstraling hebben als Zijlstra: heel tevreden met zichzelf, minachting voor andermans opvattingen, tegenargumenten weglachen en plezier beleven aan bezuinigen. De OV-kaart voor studenten, indertijd compensatie voor een forse bezuiniging op de basisbeurs, is trouwens een uitvinding van Ritzen.

Ik vond Zijlstra nog niet zo makkelijk te tekenen. Zijn gezicht is kenmerkend genoeg - kleine oogjes met flinke wallen, grote neus en oren - maar het is nogal een glad gezicht. Dat wordt in een lijntekening al snel te ‘doorgroefd’. Zo is keizer Zijlstra niet goed gelukt, er zitten te veel lijnen in z’n gezicht. De geknepen ogen geven zijn gezicht iets geniepigs, wat natuurlijk goed paste bij zijn rol in mijn cartoons, maar maken het ook lastiger om hem verschillende gezichtsuitdrukkingen te geven zonder de gelijkenis te verspelen.