Het liefdesjargon van de student: van vrijgezel tot rela en alles ertussenin

Een vriendin van me is al maanden aan het daten met een jongen, maar een relatie mag ik het absoluut niet noemen. “Nee het is écht geen relatie! Ik zou het meer…”, ze valt stil en bedenkt ter plekke een nieuw woord, “een situatie noemen!” Zij en haar niet-vriend doen vrijwel alles wat je in een vaste relatie ook doet en ze daten niet met anderen. Tóch is het geen relatie en het zo noemen is al helemaal niet de bedoeling.

Naar mijn idee is zij niet de enige student die het zo aanpakt. Vaste relaties onder studenten lijken zeldzaam als je afgaat op de verschillende termen die worden gebruikt om aan te geven in welke fase je ‘met iemand’ zit. De woordenlijst loopt van vrijgezel tot de vaste relatie, en daar tussen vinden we tal van andere benamingen voor allerlei tussenfasen.

Student Culturele Antropologie & Ontwikkelingssociologie Isanne (22) heeft nu iets meer dan een jaar een vaste relatie. “Je hebt zo’n hele lijst met termen die rondgaat, veel mensen kennen hem wel. Volgens mij is deze op een avond door een paar melige studenten gemaakt. Toen ik datete met mijn huidige vriend vroegen mijn vrienden vaak voor de grap in welke fase we zaten.” Ook haar studiegenoot Wouter (24), die net een vaste relatie heeft, vertelt dat de termen vaak met een knipoog worden gebruikt: “Het is niet alsof ik bloedserieus zei ‘dit is mijn prela’.”

Behalve grappig, zijn de woorden ook best handig. Isanne: “Als iemand zegt ‘ik heb een prela’ weet ik gelijk wat het is”. Wouter vult aan: “Met deze woorden kun je ongemakken overbruggen. Iedereen vraagt wat de ander van je is. Je bent een aantal maanden aan het daten dus je moet op een gegeven moment wat. Het liefst wilde ik zeggen ‘hij is mijn vriend’ maar dat is soms te snel dus voor het gemak gebruik ik dan zo’n label”. In Wouters geval hadden de woorden niets te maken met opties openhouden. Hij had gewoon nog geen goed gesprek gevoerd met zijn ‘nog-niet-vriend’ over wat ze van elkaar zijn. Hij zat duidelijk nog in een prela, de fase die voorafgaat aan een vaste relatie.

Dat zo’n relatievocabulaire handig is, vinden ook bachelorstudenten Esmee* en Roos*. Zij zijn beiden polyamoreus en hebben allebei een vaste relatie. Met hun partners hebben ze afgesproken dat ze vrij zijn om ook met anderen verschillende soorten relaties aan te gaan. “In een monogame relatie komt het soms voor, zeker als je al langer samen bent, dat één van de twee verliefd wordt op een ander. Je kunt er dan voor kiezen om dat weg te stoppen of om te kijken of die relaties naast elkaar kunnen bestaan”, legt Roos uit. De woordenlijst helpt hen en hun partner(s) om te begrijpen wat voor band ze met iemand hebben.

Esmee voegt toe dat ook polyamoreuze mensen om haar heen de termen grappend gebruiken, maar dat ze op serieuzere momenten vaker hun relatiestadium omschrijven in plaats van zo’n label geven. Ze kwam nog met een interessant weetje: “Een deel van de polyamoreuze mensen, de relationship anarchists, maakt helemaal geen onderscheid tussen vriendschap en liefdesrelatie. Zij plakken dan ook geen labels op hun vriendschappelijke en romantische relaties en bewegen dus de andere kant op. Ze ontlabelen.”

Relaties zijn minder vast dan voorheen en we worden steeds individueler

Terug naar de relatievocabulaire. Hoe is die ontstaan? Historisch onderzoek is hier niet naar gedaan, maar volgens bachelorstudent Leah*, die momenteel vrijgezel is, lijkt het of jongeren zich tegenwoordig niet zo snel aan een ander willen binden. “Iets dat vroeger meteen een relatie zou zijn geworden, wordt nu een kwarrel. Ik denk dat we zoveel vrijheid hebben, ook wat betreft andere zaken als je studie, dat we die niet willen laten inperken door een relatie. We zijn bang om ons aan één iemand te binden, want misschien komt er nog een leuker iemand voorbij.” Esmee voegt toe: “Relaties zijn minder vast dan voorheen en we worden steeds individueler. We zijn meer opzoek naar wat we zélf willen. Daarnaast spelen datingsites als Tinder een rol. We zijn misschien kritischer geworden omdat we ons bewust zijn van de vele opties die de vrijgezellenmarkt te bieden heeft.”

Masterstudent Neuropsychologie Eline (22), die sinds vier jaar een vaste relatie heeft, denkt dat we niet alleen besluiteloos zijn, maar dat we ons ook onzeker voelen over wat de ander wil. “Ik denk dat we met z’n allen heel bang zijn om afgewezen te worden. Vroeger was het vanzelfsprekender als je iemand tegenkwam en je elkaar een beetje leuk vond dat dat de juiste persoon was.” Eline hoort vaak van vrienden dat ze niet goed weten of ze iemand leuk vinden en of ze op iemand af moeten stappen; ze zijn bang dat de ander daar niet op zit te wachten. Volgens haar kan dit komen door sociale media als Instagram: “Mensen zien daar allerlei perfecte koppels en denken ‘dat wil ik ook’”. Ze wil meegeven dat een relatie altijd hard werken is en dat je je hierdoor niet moet laten misleiden.

Meerdere studenten noemen ook het verdwijnen van taboes als oorzaak voor het rijke assortiment relatiewoorden. “Ik denk dat we nu misschien iets losser zijn geworden, of in ieder geval opener over de losheid”, zegt Isanne. “Misschien gebeurden deze dingen in de vorige eeuw ook wel, maar weten we dat gewoon niet, omdat studenten daar minder over spraken”, laat ook Roos weten. Hierdoor lijkt het liefdesleven van de huidige student soms wild, maar misschien zijn de verschillende behoeftes alleen maar bespreekbaarder geworden. Isanne kan zich niet voorstellen dat alle studenten veertig jaar geleden super preuts en monogaam waren: “Daar geloof ik geen zak van”.

Dat klinkt voor mij als een vleeskeuring

Maar wat vinden deze studenten eigenlijk écht van de relatievocabulaire? Wouter verwoordt wat velen antwoorden: “Die labels zijn er om ergens over te kunnen praten en om het begrijpelijk te kunnen maken, net zoals bij het hele LHBTIQ+-spectrum. De labels horen er niet toe te doen, maar het maakt veranderingen begrijpelijk en het maakt dat je erover kan praten.” Máár, vindt een aantal studenten, eerlijkheid en goede communicatie door de personen die samen in een bepaalde ‘situatie’ zitten is belangrijk, want de termen mogen niet kwetsend zijn. Roos vat samen: “Ik denk dat je vooral moet doen waar je je comfortabel bij voelt, maar het is wel belangrijk dat er respect is voor de ander bij het gebruik van de labels. Zolang er niemand gekwetst wordt en mensen zich er vrij door voelen, waarom niet?”

Masterstudent Luuk*, die op het moment ongebonden is, is het daar niet mee eens: “Ik vind het iets onvolwassens hebben. Dat heeft niet alleen met leeftijd te maken, maar ook met de wijze waarop je met liefde omgaat. Ik denk dat je dan niet inziet dat liefde iets is wat plaatsvindt tussen mensen, dat het best complex is en dat je dat niet in een term moet willen duiden.” Hij wordt er dan ook kriebelig van als er weer een nieuw woord bedacht wordt. Volgens hem is het geen positieve ontwikkeling en is het niet goed voor de kwaliteit van relaties: “Vooral het woord ‘kwarrel’, dat betekent kwaliteitsscharrel! Dat klinkt voor mij als een vleeskeuring!” 

Jongeren zijn misschien wat voorzichtiger en exploreren eerst of iemand echt bij ze past

Relaties zijn de afgelopen decennia niet enorm veranderd, maar er hebben wel wat ontwikkelingen plaatsgevonden, zegt Susan Branje, hoogleraar Ontwikkeling & Socialisatie in de adolescentie bij Pedagogische wetenschappen en de Onderzoeksgroep Jeugd & Gezin van de Universiteit Utrecht. Volgens Branje studeren jongeren tegenwoordig langer door, waardoor er langer onzekerheid is over het leven na afstuderen en transities naar volwassen rollen later plaatsvinden. Hierdoor duurt de adolescentie, waarin je relaties gaat verkennen, ook langer. Studenten gaan later pas werken, krijgen later pas een eigen huis, gaan later samenwonen en krijgen dus later een serieuze relatie.

Daarnaast geeft Branje aan dat een goede relatie tussen partners steeds belangrijker wordt gevonden. In de tijd van onze grootouders was het huwelijk functioneler, legt ze uit. Vooral vrouwen waren (financieel) afhankelijk van hun partner. Nu is dat steeds minder het geval en is de focus in een relatie steeds meer op de romantiek en het ‘houden van’ komen te liggen. Mensen stellen daarom hoge eisen aan hun romantische partner. “Je partner moet aan je behoeftes voldoen, met je mee groeien en er voor je zijn.” Daar komt bij dat je tegenwoordig makkelijker kunt scheiden. Branje vindt dit opzich een positieve ontwikkeling, omdat mensen nu niet meer gevangen zitten in een slecht huwelijk, maar ze denkt wel dat mensen soms heel veel verwachten: “De kwaliteit van de relatie moet steeds beter zijn om aan onze verwachtingen te voldoen. Je moet ook begrijpen dat iemand niet alleen maar aandacht voor jou kan hebben en dat een relatie ook echt werken is.”

Het streven naar een ideaalbeeld is volgens Branje iets wat niet alleen speelt bij relaties: “Je ziet hetzelfde bijvoorbeeld op werk- en studievlak. Vroeger moest je studeren en een goede baan vinden om een inkomen te hebben. Tegenwoordig moet je het ook leuk vinden, er voldoening uithalen en erin kunnen groeien. We zien iets vergelijkbaars bij relaties. Er wordt daarnaast veel nadruk gelegd op de eigen keuze. Jij maakt de keuze dus is het ook jouw verantwoordelijkheid als je er vervolgens niet tevreden mee bent. Soms zie je wel dat jongeren daarmee worstelen.”

Branje zegt dat mensen tegenwoordig constant op zoek zijn naar perfectie en geluk, wat onrust meebrengt. Er ligt dus veel druk op het vinden van een geschikte relatiepartner en relaties zijn minder definitief. Hier komen de labels om de hoek kijken. “Jongeren zijn misschien wat voorzichtiger en exploreren eerst of iemand echt bij ze past. Zolang ze daar niet helemaal zeker van zijn, geven ze het een andere naam. Ze willen niet te vastzitten aan iemand en geven met de woorden aan dat ze nog zoekende zijn.”

De invloed van datingsites en sociale media op relaties hoeft volgens Branje niet per se negatief te zijn. “Sommige mensen hebben gewoon leuke interacties op zulke platforms. Daarentegen heb je ook mensen die daar moeite mee hebben. Zij vergelijken zichzelf met anderen en dat kan zorgen voor frustratie of twijfel. Maar offline kan dat natuurlijk net zo goed.”

Definities

De studenten met een * wilden anoniem blijven en hebben daarom een andere naam gekregen. Hun echte naam en contactgegevens zijn bekend bij de redactie. 

Meer weten over studentikoze woorden? In 2018 heeft DUB een woordenboek online gezet.