Het sociale leven van Chinese studenten: Albert Heijn, WeChat en Weerwolven

Het idee was om erachter te komen waarom Chinese studenten naar Utrecht zijn gekomen, en waarom ze vooral met elkaar omgaan. Hoe ziet hun sociale leven eruit in Utrecht? Om deze vragen te beantwoorden, heb ik het genoegen gehad om vier Chinese studenten te interviewen: Jiaxin Li (Research Master in Public Administration and Organization Science), Yanamari Deng (MSc in Business Administration), Vincent Zhao (Research Master in Religiewetenschap) en Siyang Kong (PhD in Sociologie).

Ik heb ze allemaal op verschillende momenten gesproken, behalve Yanamari en Vincent, die ik heb ontmoet tijdens dezelfde picknick. We hebben veel gepraat. Dit artikel is nog maar het ‘topje van de ijsberg’.

We hebben veel gepraat over hoe het is om naar een plek te komen die compleet vreemd is en veel over hoe een typische dag in het leven van een Chinese student eruit ziet. En Nederland zou veel kunnen leren van China over nachtleven, eten, en minder vertrouwen op een agenda (“Zullen we gaan eten? Ik heb een gaatje over vijf weken!”).

Waarom komen Chinese studenten in Utrecht studeren?
Het belangrijkste voor Chinese studenten die in het buitenland willen studeren, is naar een goede universiteit gaan. Siyang vertelde me daarover tijdens haar interview in de Nobelstraat Doppio Espresso.

“Het eerste dat ik deed toen ik naar het buitenland ging kijken, was naar de ranglijst van universiteiten kijken. Je moet naar een Top-honderd Universiteit gaan. En de Universiteit Utrecht doet het best goed in sociologie”, legt Siyang uit terwijl ze honing in haar thee doet.  

Maar waarom Utrecht als er nog negenennegentig andere Top-honderd universiteiten zijn? De populairste opties zijn in de VS en in het Verenigd Koninkrijk, maar die zijn meestal te duur. Utrecht is relatief goedkoop, zelfs met hun niet-EU/EEA collegetarieven (15.575 euro per jaar). En hoewel onderwijs gratis is voor iedereen in Duitsland of Noorwegen en andere Noord-Europese landen, zijn die opleidingen vaak niet in het Engels. Utrecht heeft een brede selectie aan Engelstalige opleidingen voor relatief weinig geld.

Waarom trekken we niet met elkaar op?
In een perfecte wereld kan iedereen met elkaar opschieten en heeft iedereen het naar hun zin samen. Dat is nog zeer ver weg, maar waarom? Het is eigenlijk heel simpel: we gaan niet met elkaar om vanwege taal. Jiaxin vertelt me dit terwijl we in de Blackbird Coffee bar aan de Oudegracht zitten. “We hebben een probleem met onze taal… We organiseren activiteiten en ik merk op dat Chinese studenten, zeker wetenschappers, liever rondhangen met hun Chinese vrienden.”

En ondanks het feit dat vrijwel elke Nederlandse student Engels spreekt, scheidt deze barrière nog steeds de Nederlanders van de internationalen. Maar het effect is nog veel sterker voor Chinese studenten. Hun taal is totaal anders dan Engels of elke andere Latijnse/Angelsaksische talen.

De moeite die het kost aan beide kanten om simpele gedachten of ideeën over te brengen, is niet waar mensen over het algemeen naar op zoek zijn als ze samen een biertje gaan drinken. Daar komt ook nog bij dat er harde muziek is en het feit dat de subtiele sociale hints en lichaamstalen totaal anders zijn, dus je hebt een perfect recept om niet met elkaar om te gaan.

“Soms hebben we gemengde activiteiten en dan krijgen we meestal twee groepen, met aan de ene kant de mensen die Chinees willen spreken en aan de andere kant de mensen die Engels willen spreken. De meeste studenten spreken liever hun moedertaal als ze het naar hun zin hebben. Ik denk echt dat taal een grote barrière is”, gaat Jiaxin verder na van haar muntthee gedronken te hebben.

Waarom ontmoeten we elkaar allemaal niet op sociale media?
Wij hebben Facebook (nog wel, tenminste… (Hou op met mijn data te verkopen, Zuck), en de Chinezen hebben WeChat. Denk aan WhatsApp, maar stel je voor dat je daar alles mee kan doen dat WhatsApp kan en nog veel meer. Berichtje sturen naar je vrienden om uit te gaan? Check. Wil je artikelen lezen over waar de bomen met eetbare kastanjes in Utrecht zijn? Check. Moet je een Tikkie versturen? Check. Moet je water, energie en de huur betalen? Check, check, check. Het heeft ook meer dan 1 miljard actieve gebruikers per maand (Facebook heeft er 1,23 miljard).

Het mes snijdt echter aan twee kanten. Het probleem voor Chinese studenten die naar Utrecht komen is dat alles hier wordt gedaan via Facebook of WhatsApp. De meeste Chinezen gebruiken Facebook niet omdat dat nog steeds gecensureerd is in China. De oplossing die door veel Chinese studenten wordt toegepast is dat ze een Facebookaccount aanmaken alleen voor hun sociale leven in Utrecht. Dit werkt, maar is meestal niet effectief. Welk platform ga je gebruiken? Die ene met 43 vrienden die je hebt ontmoet in de eerste paar maanden van je master, of die ene met al je vrienden en familieleden thuis erop?

Dus wat zou dan een typisch avondje uit moeten zijn voor Chinese studenten?
Eén van de terugkerende thema's in mijn interviews over het nachtleven was eten en de rol die dat speelt in het Chinese nachtleven. In China zijn nachtmarkten een wezenlijk onderdeel van een avondje uit. “Er is een barbecue, je bestelt gewoon, je gaat zitten, eet en drinkt. Ze tellen de spiesen bij het afrekenen. Ze doen dit in bijna heel China. Het heet een nachtmarkt. Dit gebeurt bijna het hele jaar door. In de winter heeft iedereen het koud, maar ze doen het nog steeds. Het is heel goedkoop… . Iedereen uit China klaagt erover dat het hier niet is,” zegt Jiaxin.

Een begrijpelijke klacht, aangezien je in een typisch avondje uit in Utrecht geluk hebt als iemand bitterballen of loempia bestelt. Het eten gebeurt natuurlijk nog steeds, alleen later in cafetaria Het Hoekje of Ten Beste.

Karaoke is een andere populaire keus in China. Zit aan een tafel, bestel wat te drinken (meestal met een zoveel-als-je-kunt-drinkendeal) en zing naar hartenlust vals. In Utrecht en in het grootste deel van Europa is een avondje uit meestal naar een kroeg of een club gaan. Dit hoort niet bij het Chinese nachtleven. “Nederlanders gaan liever dansen of naar de kroeg. Dat is hoe ze ontspannen. Ik dans graag, maar ik moest leren hoe dat moest. Chinese studenten hier zouden moeten leren om zich aan te passen aan de levensstijl hier,” observeert Jiaxin.

Dus wat doet een Chinese student tijdens een typisch avondje uit? De typische aangewezen avond uit is niet donderdag, maar vrijdag. “Elke vrijdag drinken we wat, maar elke week in een andere kroeg. Vrijdag of zaterdag zijn de enige dagen waarop we kunnen ontspannen”, legt Jiaxin uit.

Hebben Chinese studenten een netwerk in Nederland?
Eén van de grootste extraatjes voor een Chinese student die in Nederland studeert is de ACSSNL (de Association of Chinese Students and Scholars in the Netherlands). De Association organiseert alles, van sportevenementen en gala's tot landelijke zangwedstrijden. Het is een enorme, wettelijke entiteit die wordt erkend door de Kamer van Koophandel (KvK) en officieel is gelinkt aan de Chinese ambassade, met vertakkingen in zeventien Nederlandse steden.

Jiaxin is de huidige voorzitter van de Utrechtse tak, maar ook één van de presentatoren van het officiële ACSSNL WeChat-kanaal, met door studenten georganiseerde nieuwsuitzendingen, artikelen, evenementen, et cetera, et cetera. Ik bedoel maar, het is echt een grote onderneming: voor wie het wil, is er een consistent netwerk weg van huis waar ze mee kunnen rondhangen of hulp van kunnen krijgen voor wat voor bureaucratische strijd dan ook.

“Toen ik hier vier jaar geleden voor het eerst kwam…deden we heel veel samen. Ik moest mijn ID laten maken, mijn bankpas, mijn registratie, en ik deed dat samen met andere Chinese studenten,” geeft Siyang toe. Dit komt heel goed uit, aangezien voor een Chinese student die voor het eerst in Nederland komt (of elke andere buitenlandse student) alles nieuw en verwarrend is. Een netwerk van mensen die het allemaal al eens gedaan hebben is als een geschenk uit de hemel.

Proberen Chinese studenten te integreren?
Het is makkelijk om te zien hoe een Chinese studente gelukkig kan leven in haar eigen sociale bubbel. Dit werd duidelijk gemaakt door Yanamari en Vincent tijdens een picknick op een zonnige middag in het Lepelenburgpark. “Ik hoor veel over studenten die naar Utrecht komen, en na vier jaar beter Chinees spreken en heel goed Mahjong hebben leren spelen”, zegt Yanamari terwijl ze wat hummus opschept met haar tortilla chip. “Maar zeer slecht Engels spreken”, gaat Vincent verder.

Maar proberen Chinese studenten meer te integreren? “Het hangt er vanaf…”, antwoordt Vincent. “Zelf wil ik deze kansen grijpen en mezelf dwingen om mijn Engels te oefenen en nieuwe vrienden te maken. Ik denk dat veel nieuwe studenten uit China te verlegen zijn om te communiceren.” En dus gaan ze alleen met elkaar om. Vincent denkt verder, “Ik denk dat ik ook bij de Utrechtse Chinese gemeenschap hoor, bij China, maar ik hoor ook bij deze universiteit.”

Dus wat doen Chinese studenten over het algemeen graag samen?
Het is populair om samen naar de supermarkt te gaan of naar de boerenmarkt op het Vredenburgplein. “Ik ga naar Albert Heijn!” is een bericht dat je waarschijnlijk tegenkomt als je je WeChat opent.

Eén activiteit viel echter wel op. Het is grappig en blijkbaar erg populair: intense rondes Weerwolf spelen met twaalf mensen. Je weet wel! Dat spelletje waar je in een kring zit en die verdacht-uitziende vent ervan beschuldigt een moordlustige wolf te zijn. Het was niet zozeer het spelletje zelf dat ik grappig vond, maar de locatie: de Universiteitsbibliotheek in het centrum! Ze boeken een kamer voor twaalf en schijnen uren achter elkaar te spelen. “Er zijn maar weinig plekken waar we met twaalf mensen in passen”, zegt Jiaxin lachend. “…De meesten spelen dit spel liever alleen met Chinezen omdat ze dan beter weten wanneer iemand liegt of de waarheid verteld. Het zou moeilijker zijn met buitenlanders”, gaat Jiaxin verder. 

Integratie kost tijd, vooral voor Chinese studenten. Taal is de hoofdschuldige, maar er zijn veel redenen voor waarom ze vooral samen optrekken. Het is echter ook aan ons. Als je je Chinese klasgenoot weer ziet, waarom nodig je hem of haar dan niet uit voor een spontaan, off-agenda, etentje? Een leuke barbecue, misschien. Wij zouden ook degenen moeten zijn die bruggen proberen te bouwen. En misschien, heel misschien, kunnen we ooit allemaal een spelletje Weerwolf spelen.