Hoe Brexit doorwerkt in het leven van UU-Britten

In 2019 interviewde DUB Utrechtse Britten over het aankomende vertrek uit de Europese Unie, met de gedachte dat de Brexit er binnen enkele maanden wel doorheen zou zijn, deal or no-deal. Het duurde uiteindelijk nog ruim anderhalf jaar voordat Brussel en Londen hun handtekening zetten onder een op het nippertje gesloten deal.  

Nu Brexit een feit is, begint de impact ervan op het dagelijkse leven van de ongeveer 1500 Britten die in Utrecht wonen, studeren, werken of lesgeven, zich af te tekenen. Hoe is hun leven veranderd, nu ze geen Europeanen meer zijn? We vragen het enkele UU-Britten.

Afwachten

Voor Karis (29), research-assistent op de Universiteit Utrecht, voelt het alsof er weinig is veranderd. “De corona-problemen hebben de stress van Brexit eigenlijk ingehaald”, vertelt ze. “We waren lang bang voor een ‘hard Brexit’, waarin er geen afspraken werden gemaakt, maar zaten al snel op een punt waarbij we het gewoon accepteerden en afwachtten.” Het verschil tussen voor en na de Brexit zit vooral in kleine onzekerheden, merkt ze. “Ik wil graag een PhD gaan doen na mijn master. Wat betekent Brexit op dat vlak voor mij? Dat is nog niet duidelijk. En onze vakantieplannen zullen waarschijnlijk veranderen.” In Nederland wonende Britten moesten vanwege de Brexit een verblijfsvergunning aanvragen om in Nederland te kunnen wonen, studeren of werken. Dat ging heel soepel voor Karis. “Ik moet alleen een nieuw rijbewijs halen, maar dat was vrij simpel.”

Voor het eerst stemmen voor de Tweede Kamer

Voor Paul Mason, hoogleraar Petrologie aan de Universiteit Utrecht, was de naderende Brexit reden om zijn Britse paspoort aan de wilgen te hangen: hij werd Nederlander. Hij woont al 23 jaar in Nederland, maar had die stap nog niet genomen. Nadat hij veel tijd, geld en moeite in taal- en inburgeringscursussen had gestoken, mocht hij op 18 december 2019 tijdens een kleine ceremonie in het Biltse gemeentehuis zijn paspoort in ontvangst nemen. Het geplande Nederlandse feestje om zijn nieuwe nationaliteit te vieren ging door corona niet door.

Zijn nieuwe Nederlandse paspoort betekent dat hij tijdens de aankomende Tweede Kamerverkiezingen voor het eerst mag stemmen – iets waar de hoogleraar Petrologie erg naar uitziet. Maar zijn nieuwe nationaliteit creëerde ook een rare situatie in zijn familie, legt Paul uit. “Ik moest mijn Britse nationaliteit inleveren. Mijn dochter is óók Nederlandse geworden, maar mocht wel haar Britse paspoort houden. Maar mijn zoon kan geen Nederlander worden omdat hij minder dan vijf jaar aaneengesloten in Nederland woonde”, legt hij uit. “Hij wil doorstuderen in Utrecht. Gelukkig kan dat wel.”

Paul’s Nederlanderschap heeft wel gevolgen als hij terugreist naar zijn moederland, merkt hij. “Ik kan nu, als ik naar Groot-Brittannië ga, maar 90 dagen aaneengesloten in Groot-Brittannië blijven. Dat is in principe genoeg, maar het is toch een barrière tussen mij en mijn ouders, broer en zus die nog steeds in Engeland wonen.”

Vertrokken als Europeaan, terug als Brit

Joshua studeert dit jaar af en wil daarna graag een PhD doen. Hij was met de kerst in Groot-Brittannië. Hij vertrok als Europeaan, en kwam terug als niet-EU-burger. “De Brexit-timing was heel raar”, vertelt hij. “We zaten thuis met mijn familie en hadden zoiets van: ‘er komt een deal ergens deze week’.” Er was weinig veranderd aan de grens, volgens hem. “Paspoort mee, maar nu dus ook verblijfsvergunning en negatieve PCR-test, al werd dat laatste niet gecheckt”, vertelt hij. “Raar hoe zoiets zomaar willekeurig verandert. Het is een raar gevoel om op de grens dingen te moeten bewijzen. Bovendien moet je nu checken wat je mag meenemen. Ik nam wat producten van thuis mee waarvan ik me afvraag of dat nu nog wel mag.”

Wat wel is veranderd, is dat hij nu importbelasting moet betalen als hij dingen uit het Verenigd Koninkrijk bestelt. En het is niet duidelijk wat er gebeurt met zijn telefoonnummers en bankrekeningen. “Mijn bank had zich helemaal niet afgevraagd wat er voor mij als in de EU-wonende Brit gaat veranderen, dus dat is nog even onzeker.”

Toch denkt hij dat de Britten in Nederland er niet slecht vanaf zijn gekomen. “We hebben het beste van beide werelden. Met mijn Nederlandse verblijfsvergunning kan ik vrij door heel Europa reizen. Al mag ik officieel niet langer dan negentig dagen in Europese landen blijven.” Toch belemmert de Brexit zijn bewegingsvrijheid. “Ik kan de komende vijf jaar in Nederland blijven wonen, werken en studeren. Maar als ik naar bijvoorbeeld België of Frankrijk zou willen verhuizen, dan raak ik dat recht kwijt. Dat blokkeert wel wat dromen”, vertelt hij.

Een nieuwe Duitser

Dom Weinberg (35), promovendus bij de vakgroep Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen - Jeugd, bleef in Nederland tijdens de kerstvakantie en de ingang van de Brexit. Toen zijn familie hem daarom een pakketje stuurde, kregen ze een nare verrassing: een douanerekening van 120 euro. Ook voor hem heeft Brexit zijn denken over de toekomst veranderd, vertelt hij. “Mijn vader besloot vanwege Brexit uit te zoeken wat zijn Duits-Joodse afstamming voor hem en ons mogelijk maakt. Mijn grootvader vluchtte voor de Tweede Wereldoorlog van Duitsland en emigreerde uiteindelijk naar Engeland. Dankzij zijn Duitse wortels konden mijn vader en zijn kinderen, onder wie ik, de Duitse nationaliteit krijgen. Eerlijk gezegd voel ik me nu niet ineens Duits,”, aldus de nieuwbakken Duitser. “Maar een Duits paspoort is handig als ik in de toekomst ergens anders in Europa wil wonen. Mijn partner houdt heel erg van Frankrijk”, legt hij uit. “Nu kan ik relatief makkelijk ooit met haar in Italië of Frankrijk gaan wonen. Daarmee heb ik geluk, veel Britten namen dat lang voor lief.”

Concurrentie

Emmeline (24) heeft dankzij corona en Brexit er een helse terugreis naar Nederland opzitten. “Mijn vlucht werd geannuleerd en ik moest 11 uur omreizen om een PCR-test te halen”, verzucht ze. “Daarna ging ik met de Eurostar terug naar Nederland.” Ze was bezorgd over het stempelen van haar paspoort, omdat dat wel eens zou kunnen botsen met haar verblijfsvergunning. “Gelukkig ging dat prima. Maar ik reis soms terug naar Groot-Brittannië. Is mijn paspoort straks veel sneller vol?”.

Maar ze maakt zich wel zorgen over kansen als Britse werkzoekende op de Nederlandse arbeidsmarkt. “Ik studeer aan het eind februari af en wil graag hier blijven. Maar ik ben wel bang voor de concurrentie met EU-burgers. Worden zij nou sneller aangenomen?”

Ook Emmeline heeft een verblijfsvergunning gekregen. Dat was een wake-up call. “Pas sinds kort besef ik me: Brexit is niet wat papierwerk dat ik nu even moet doen, maar iets waar ik de rest van mijn leven rekening mee moet houden. Ik moet voortaan altijd op de hoogte blijven van de laatste wetten. Een hoop werk, maar ik héb die keuze tenminste. Voor veel Britse jongeren die misschien ooit naar de EU wilden gaan, geldt dat niet. Dat is iets dat jongeren die voor de Brexit stemden zich nu ook realiseren.” (dd 23 februari)