‘Ik ken niemand die op Wilders gestemd heeft’

“Dat de PVV goed zou gaan scoren, dat wisten we. Maar dat de partij zo groot zou worden …?” In het Educatorium spreken we psychologiestudent Myrte. Tijdens de pauzes van haar werkgroepen en in haar studentenhuis wordt er volgens haar veel gepraat over de verkiezingsuitslag. “Iedereen is ervan geschrokken.”

“We zijn ons er opeens erg van bewust dat we als studenten – zeker in Utrecht - in een linkse bubbel leven. Daar komt voor mij bij dat het thuisthuis niet anders is. In Zutphen was GroenLinks – PvdA net zo goed de grootste.”

“Niemand in mijn omgeving kent ook iemand die op de PVV heeft gestemd. Een broer van een huisgenootje studeert journalistiek en was op zoek naar studenten die op Wilders hebben gestemd. Dat bleek bijna niet te doen. Voor mij is de uitslag een behoorlijke reality check.”

Ze maakt zich zorgen over een Nederland met een rechts kabinet. “Wat als er minder ruimte komt voor minderheden en mensen vanwege hun geloof, afkomst of seksualiteit niet langer gerespecteerd worden? Wat als het duurzaamheidsbeleid verdwijnt?”

Dat de uitslag ook gevolgen gaat hebben voor haar eigen studie of toekomstige loopbaan, denkt ze niet. “Maar Nederland gaat er misschien wel anders uitzien. En dat houdt me wel bezig. Vooral ook omdat er overal in de wereld al zoveel vreselijke dingen gebeuren. Dit maakt alles extra onzeker.” 

Depressieve gevoelens  
Even verderop zitten studenten Global Sustainable Science Eefje en Daan. Eefje was woensdagavond in TivoliVredenburg bij de Grote Uitslagenavond van de podcast De Kiesmannen. 

“Daar was de sfeer na de exitpoll best somber, de meeste mensen daar hadden natuurlijk ook links gestemd. Sommige van de sprekers kwamen met aangrijpende persoonlijke verhalen. Dat deed me wel wat.”

Daan werkte woensdag 16 uur op een stembureau in de buurt van de Vleutensweg. ’s Avonds thuis eindigde die dag met een kater toen de uitslag bekend was. “Voor het eerst was ik zo intensief met politiek bezig geweest. Ik ging met een slecht gevoel naar bed en was er ook de volgende dag veel mee bezig.”

De twee richten zich in hun studie op de klimaatproblemen in de wereld, maar ook op hoe de maatschappij daarmee om moet gaan. Daan: “Dat er klaarblijkelijk zo weinig erkenning en draagvlak is voor wat ik doe, dat vind ik wel moeilijk te accepteren.”

Eefje: “Ik heb ook het gevoel alsof ik woensdag flink uit mijn bubbel ben gerukt. Natuurlijk weet je wel dat niet iedereen de klimaatproblemen ziet en dat er weerstand is tegen politiek links, maar toch ….”

Ze houden zich vast aan de gedachte dat de PVV een coalitie moet vormen en dat het heus niet zo eenvoudig zal zijn om uit VN-klimaatakkoorden te stappen of te breken met andere internationale afspraken.   

Eefje: “Maar het blijft wel heel erg dat er op verschillende vlakken vooruitgang is geboekt met klimaat- en milieumaatregelen en dat veel daarvan mogelijk weer worden teruggedraaid. Zo’n zonde.”

Daan: “Het is vooral te hopen dat de PVV binnen een coalitie moet inbinden, en op veel vlakken hebben ze al gezegd dat ook te gaan doen. De vraag blijft waarom zoveel mensen op die partij gestemd hebben. Ik denk dat er gewoon te lang een conservatief beleid is gevoerd in Nederland. Links had goede plannen om daar iets aan te doen, maar die hebben ze niet goed kunnen overbrengen. De PVV heeft daarvan kunnen profiteren en vooral immigranten de schuld van veel problemen gegeven.”

Geen dealbreaker  
In het Bestuursgebouw spreken we student Sociale Geografie en Planologie Arend. Hij volgde samen met zijn huisgenoten op het IBB de verkiezingsavond op tv. “Ja, toen die exitpoll bekend werd, gaf dat een behoorlijke schok. Bij iedereen, ook bij diegenen die niet zoals ik links gestemd hadden.”

Hij voelt boosheid en verdriet, maar zit ook nog steeds een beetje in de ontkenningsfase. “Iedereen met wie ik praat, is net als ik helemaal niet blij met deze uitslag. Dat is het allergekste: dat er kennelijk een grote groep mensen is die heel anders denkt dan jijzelf en dat je eigenlijk niemand kunt vragen om dat eens uit te leggen.”

Want snappen doet hij het niet. “Klaarblijkelijk is het voor veel stemmers geen dealbreaker als een politicus meer dan een miljoen mensen wegzet als tweederangs burger, racisme goedpraat en othering van hele bevolkingsgroepen normaliseert. Extreemrechts is gewoon mainstream geworden, zo lijkt het nu.”

Dat Wilders ook milder zou zijn geworden, is volgens hem onzin. “De vreemdelingenhaat zit in het DNA van die partij. Dat hij dat nu wat verdoezelt, is vooral strategie; hij wil immers regeren.”

Angst voor zijn eigen toekomst heeft hij niet. “Maar ik ben wel bang wat de plannen van de PVV op de lange termijn gaan betekenen: voor de klimaatdoelen, voor de rechtstaat, voor de persvrijheid en ga maar door.”

Met kop en schouders nog wel  
Psychologiestudent Romy had samen met vrienden van LHBTQIA+-vereniging Anteros bij iemand thuis afgesproken om de uitslagen te volgen. Ongeloof en angst waren haar eerste emoties. Waar haar vrienden besloten de stad in te gaan om er toch gewoon een leuke avond van te maken, ging zij snel naar huis. 

“In de dagen voor de verkiezingen kon ik me niet voorstellen dat Wilders de grootste zou worden. Misschien was het naïef, maar ik zag het gewoon niet gebeuren. Toen gebeurde het toch, met kop en schouders nog wel.”

Behalve dat ze bang is dat klimaatdoelen uit zicht raken, vreest ze dat haar eigen queer-community het een stuk moeilijker gaat krijgen. Wilders heeft zich weinig vleiend uitgelaten over transpersonen en over non-binariteit. “De PVV weigerde laatst ook het regenboogakkoord te tekenen.”

Maar bovenal voelt ze “schaamte, diepe schaamte” als ze denkt aan de migranten en ongedocumenteerden in Nederland. Omdat haar moeder in een complex met vluchtelingen woont, kent ze sommigen persoonlijk. “Ik zou wel willen uitschreeuwen dat het me spijt.”

Ze zoekt nog naar manieren om uiting te geven aan haar afschuw. Bij een volgend protest in Utrecht is ze erbij. En eigenlijk vindt ze dat er een symbool zou moeten komen waarmee mensen zouden kunnen aangeven dat ze solidair zijn met groepen mensen die nu in de verdrukking dreigen te komen. 

Want ze gelooft ook niet dat PVV-stemmers zelf vinden dat mensen in nood aan hun lot moeten worden overgelaten. “Ik denk dat dit vooral een grote proteststem is geweest voor iemand die een gemakkelijke zondebok aanwees.”