Iris Otto wint met haar oren tweede editie Breaking Science

De één trilt als een rietje, de ander merkt het aan de stem. Presenteren is een vak apart en zenuwen liggen voortdurend op de loer. De kandidaten van vanavond laten in drie minuten allemaal zien jaloersmakend goed te kunnen vertellen. In de jury vanavond: wetenschapsjournalist Martijn van Calmthout, UU-docent Marc van Mil en UU-voorzitter Anton Pijpers. Zij beoordelen de finalisten op de drie c’s: content (inhoud), clarity (duidelijkheid) en charisma (uitstraling), de pitches zijn de wedstrijd al in het Engels.

Steve Jobs
Fransman postdoc bij het Hubrecht Instituut die onderzoek doet naar hartziekten  Gregory Lacraz mag de avond openen. Hij stapt het podium op, spelt het microfoontje op z’n trui en gaat op een stoel zitten en nipt aan een glas rode wijn dat daar – niet geheel toevallig – al stond.  “Hart- en vaatziektes zijn nog steeds een belangrijke doodsoorzaak”, begint hij zijn pitch terwijl het publiek elkaar even verward aankijkt. De Fransman heeft het uiterlijk van Uri Geller en het enthousiasme, de gebaren en de coltrui van Steve Jobs. Na afloop vraagt de jury of dit getoonde enthousiasme natuurlijk of aangezet is. En waarom toch dat glas wijn?, vraagt de jury. “De wijn is goed voor de gezondheid”, glimlacht Lacraz.

Vrijwel iedereen die vanavond in deze bar  is, kent ten minste één van de zes finalisten. Even hangen bij de bar levert uiteenlopende antwoorden op: ‘Ik ben hier voor Marlou’, ‘wij zijn hier voor Iris’. Bijna allemaal zijn het collega’s of kennissen die zelf ook in de wetenschap actief zijn. Ook is er een aantal ouders in de menigte aan te wijzen. “We hebben bewust voor deze informele sfeer gekozen”, vertelt initiatiefnemer Miranda Thoen voor aanvang. “Breaking Science moet een middel zijn om onderzoekers te kunnen verbinden aan het grote publiek. Van tevoren twijfelde ik nog of we dit niet in het Academiegebouw moesten doen, maar ik ben blij dat we het toch voor deze ruimte hebben gekozen.”

Tijdens de pitches, de vragen uit de zaal en het aansluitende jurycommentaar is Hofman stil. Het publiek hangt aan de lippen van de wetenschappers die hun onderzoek in een zeer korte introductie aan de man brengen. Voor de meeste kandidaten is het laagdrempelige de reden om mee te doen.

Minder toegankelijke onderwerpen
Deze finale is het resultaat van drie voorrondes. Van de 22 onderzoekers die aan Breaking Science begonnen, zijn zes over. De meeste van hen zijn werkzaam in de medische wetenschap. Zo ook PhD- bioinformaticus Joske Ubels, die pleit voor een andere manier waarop kankerpatiënten behandeld worden: “Elke tumor is anders. In sommige gevallen doen we patiënten met onze behandelingen eerder schade toe dan dat we ze genezen”. Een hard applaus valt haar ten deel, harder dan dat ‘concurrent’ geowetenschapper Philip Minderhoud net voor haar kreeg.

Dit komt misschien doordat de boodschap van fysisch geograaf Minderhoud wellicht minder aanspreekt dan die van zijn mede-finalisten. ‘Vergeet de stijging van de zeespiegel. Het zakken van het land is een groter probleem’, zegt hij aan het begin van de pitch. In een poging dit te illustreren gebruikt hij veel handgebaren en eindigde hij met de carnavalskraker Zak Eens Effe Door. “Waar in Nederland speelt dit?” vraagt het publiek als hij ‘uitgezakt’ is. “Gouda”, is het antwoord. “Oh, dan maakt het toch niet uit.”

Zinloze warmte
Breaking Science is meer dan drie voorrondes en een finale. In de afgelopen periode werkten de deelnemers samen met een trainer aan de perfecte pitch. De tips&tricks die hij heeft meegegeven zijn vanavond goed terug te zien. Zo begint natuurkundige Marlou Slot met een oproep tot het wrijven van de handen. “Voel je de warmte?”, vraagt ze. Direct heeft ze de aandacht van het publiek te pakken. “20 procent van de energie die je telefoon krijgt, gaat naar het opwarmen van je telefoon”, zegt ze verderop: “Dat is zinloze warmte”. Daarna illustreert ze haar verhaal met sprongetjes en – opnieuw – handgebaren en strijd ze voor energy-efficiënte materialen voor smartphones en computers. Engelsman Dom Weinberg (PhD bij Sociale Wetenschappen) begint zijn praatje met het ietwat trillerig vasthouden van een plattegrond die symbool staat voor de route die kinderen volgen door verschillende opleidingen. Zijn pleidooi gaat over gelijke kansen in het onderwijs.

Winnares Iris Otto is de enige die letterlijk kan laten zien waar ze aan werkt en tovert een 3D geprint oor tevoorschijn. Kinderen die geboren zijn zonder oorschelp en gehoorgang zijn hier op latere leeftijd onzeker over. Ze zien dat ze anders zijn dan andere kinderen, maar willen niet anders zijn, legt ze uit. Dit doet ze op een ongelofelijk kalme manier.

Jaloersmakend, vinden verliezend finalisten het na afloop. “Ik kan nog veel leren van hoe relaxed ze is”, zegt Weinberg. Herkenbaar, vindt Minderhoud. “Ik weet nog goed dat je als kind er altijd bij wil horen, ik kan me goed voorstellen dat dit een issue is.” Geen wonder dus dat Iris er volgens de jury met kop en schouders bovenuit steekt. De beslissing duurde niet lang, zegt juryvoorzitter Marc van Mil. Iris reageert bescheiden en verrast: “Ik ben weggeblazen. Misschien moet ik deze jurk elke dag wel gaan dragen”– grappig, omdat ze de jurk in haar pitch gebruikte om aan te geven hoe belangrijk uiterlijk is voor zelfverzekerdheid.  

Lovende reacties
UU-voorzitter Anton Pijpers reageert na afloop enthousiast. “Ik vond het ont-zet-tend leuk. Heel professioneel en hele goede pitches. Leuk om verschillende wetenschappen te zien. Ik heb een heel gevarieerd leven, maar dit zijn wel de pareltjes van mijn werk. Mensen die zo begeistert zijn in onderzoek, dat vind ik echt zó mooi.

Concurrenten, rivalen, winnaar, verliezers. Het zijn woorden die passen bij een finale, maar eigenlijk totaal niet bij deze. Iedereen gunt het elkaar, er is geen groter cliché mogelijk, maar het is waar. Initiatiefnemer Miranda Thoen ziet dit ook in en verzekert alle finalisten een kans te willen bieden om de vaardigheden verder in de praktijk te brengen of juist verder te willen ontwikkelen.

Maar een winnaar kwam er: Iris Otto gaat na het juryverdict onder luid gejoel een regen van confetti tegemoet. Presentator van de avond Ruud Moesbergen heeft tijdens het vegen lichte spijt van het afvuren, maar wat heeft ze het verdiend.