Jongeren zijn weerbaarder tegen alcohol dan ouderen

Utrechtse hersenonderzoekers verzamelen steeds meer bewijs dat tieners beter tegen drank kunnen dan ouderen. “Het tegenovergestelde van wat we altijd dachten.”

Neurobioloog en universitair docent bij Diergeneeskunde Heidi Lesscher wil studenten zeker niet aansporen tot zuippartijen. “Alcohol is namelijk echt slecht voor de hersenen.” Ook vindt ze het voorbarig om nu al ten strijde te trekken tegen het jongerenalcoholverbod. Wel is ze ervan overtuigd over sterke aanwijzingen te bezitten dat 16- en 17-jarigen beter in staat zijn relatief veel alcohol te gebruiken zonder er verslaafd aan te raken dan ouderen.

“Hun hersenen zijn nog weerbaar tegen verslaving. Let wel, dit vermogen geldt uitsluitend voor adolescenten. Kinderen van 10 of 12 lijken juist weer vatbaarder te zijn voor verslaving. Adolescenten kunnen het plezier van alcohol ervaren, zonder meteen in de gewoonte van drinken te vervallen. Gewoonte is namelijk vaak het voorstation van dwangmatige verslaving. Verslaafden drinken uit gewoonte, terwijl ze alcohol vaak helemaal niet lekker meer vinden.”

We hebben dat in Utrecht voor het eerst gedaan

Lesscher doet onder meer onderzoek naar emotionele hersencircuits en beloningsgevoeligheid van stoffen zoals alcohol. Voor het strategisch thema Dynamics of Youth deed ze onderzoek naar alcoholverslaving en leeftijd. “Op allerlei risicofactoren van alcoholverslaving werd tot nu toe door onderzoekers al ingezoomd: sekse, milieu, opleiding, depressie, arbeidstoestand, inkomen. Maar niemand dacht aan leeftijd. Er zijn gewoon geen grote vergelijkende onderzoeken gedaan over het verslavingsrisico van een jongere en een oudere bij gelijke hoeveelheden genuttigde alcohol. We hebben dat in Utrecht voor het eerst gedaan.”

Het onderzoek vond plaats op ratten. “We onderzochten nauwgezet het gedrag van ratjes van vijf weken oud en oudere ratten nadat we ze evenveel alcohol hadden toegediend. Ratjes van vijf weken oud komen ongeveer overeen met de menselijke leeftijd van 16 of 17 jaar. Veel minder jonge ratjes blijken een verslaving voor alcohol te ontwikkelen dan de oudere ratten. Achteraf gezien hadden we dat al wel kunnen vermoeden. Wereldwijd drinken jongeren namelijk relatief veel alcohol, maar kennen toch relatief weinig verslaving. Onze onderzoeksresultaten bij dieren worden ook door humaan onderzoek bevestigd.”

De resultaten zetten de verslavingsbestrijding enigszins op zijn kop. De Nederlandse overheid heeft de leeftijd waarop jongeren legaal een biertje mogen kopen en drinken sinds januari 2014 verhoogd naar 18 jaar. Dat terwijl 16- en 17-jarigen het beste beschermd lijken tegen verslaving. Volwassenen daarentegen wordt geen duimbreed in de weg gelegd; gewoontedrinken zoals een paar glaasjes voor het slapen gaan, vormt vaak de opstap naar verslaving.

Het probleem van alcoholverslaving is werkelijk gigantisch

Lesscher, die in het verleden werkte voor een Amerikaans alcoholinstituut, hoopt dat haar hersenonderzoek naar de weerbaarheid van jongeren tegen verslaving, zal leiden tot nieuwe therapieën tegen alcoholverslaving bij ouderen. “Het probleem van alcoholverslaving is werkelijk gigantisch. Het is ernstiger dan bijvoorbeeld het probleem van cocaïne- en heroïnegebruik, dat zichtbaarder is en vaak meer gevolgen heeft voor de gebruiker zelf. Maar als je naar het hele plaatje kijkt, waarin bijvoorbeeld ook de ermee gepaard gaande criminaliteit en het verlies van werk wordt meegewogen, dan zijn de nadelige gevolgen van alcoholgebruik groter. Veel groter.”

Kan het verbod op alcohol onder de 18 jaar nu op de schop volgens Lesscher? “Poeh, dat is een goede vraag, maar daar waag ik me liever niet aan. Maar als verdere onderzoekingen inderdaad bevestigen wat we vinden, dan is het misschien inderdaad niet handig van hogerhand alcohol aan adolescenten te verbieden. Door het verbod lijkt alcohol wellicht aantrekkelijk.” Een meer flexibele aanpak is misschien beter. “Zo laten de Fransen hun kinderen geleidelijk en beperkt op jongere leeftijd een glaasje wijn meedrinken. Het brein leert op deze manier omgaan met een wijntje.”